نگاهی به رمان نادرشاه و دختر کولی

«قسمت اول»

رمان نادرشاه و دختر کولی (مروارید، چاپ دوم، تابستان ۱۳۹۸)، اثر علیرضا حسن‌زاده، متولد ۱۳۵۰ رشت، دکترای انسان‌شناسی از دانشگاه گوته‌ی فرانکفورت و صاحب آثاری چون افسانه زندگان (باز، ۱۳۸۱)؛ زن و فرهنگ (نی، ۱۳۸۲)؛ مردم‌شناسی ایرانی (افکار، ۱۳۸۷)؛ خوراک و فرهنگ (مهرنامگ، ۱۳۸۷)؛ ترجمه‌ی مردم‌شناسی ورزش (افکار، ۱۳۸۷)؛ موقعیت آیینی و موقعیت هنجاری (انتشارات دانشگاه آمستردام، ۲۰۱۳)؛ رمان تهران، آدم‌ها و کلاغ‌ها (کتاب‌سرای نیک، ۱۳۹۶)؛ و آثار دیگر و نیز رمان‌های تراژدی خریت و شب‌های قونیه که به زودی منتشر خواهد شد.

ضمن پاس‌داشت و بزرگ‌داشت آثار علمی گران‌سنگ و پرارزش ۶۰  سال اخیر که به موضوع کولی‌ها پرداخته‌اند از جمله مهم‌ترین آنها: یحیی ذکاء، کولی و زندگی او (هنرهای زیبای کشور، ۱۳۳۷)؛ عبدالوهاب قائم مقامی، کولی‌ها کیستند و کجایی هستند (مجله ارمغان، ۱۳۳۹)؛ عبدالحسین زرین‌کوب، لولیان در نه شرقی، نه غربی، انسانی (امیرکبیر، ۱۳۵۳)؛ نصراله پورافکاری، کولی‌ها: ریشه، زمین اصلی و مسیر حرکت (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ۱۳۵۵)؛ بهرام فره‌وشی، غربتی‌ها (کولی‌ها)، براساس تحقیقی در دهه ۱۳۵۰، (جهانگیر، ۱۳۸۶)؛ و آثاری که بعد از انقلاب اسلامی منتشر شده است از قبیل: سید احمد طباطبایی، زط=جات=کولی‌ها (مجله آینده، ۱۳۶۶)؛ مجله مقام موسیقیایی، کولی‌ها از منظر تأثیری که بر موسیقی گذاشته‌اند (شماره ۲۹، ۱۳۸۳)؛ موسی سیادت، کولیان در گذر تاریخ (قم، ناشر نویسنده، ۱۳۸۵)؛ و مهم‌ترین تحقیق در باره‌ی کولی‌ها که توسط ایرج افشار سیستانی با‌عنوان کولی‌ها؛ پژوهشی در زمینه‌ی زندگی کولیان ایران و جهان که توسط انتشارات روزنه در سال ۱۳۷۷ منتشر گردید؛ باید تأکید کنم که علیرضا حسن‌زاده در رمان نادرشاه و دختر کولی به «کولی‌ها» ادای دین کرده و به‌واسطه‌ی آنها «عشق» را ستوده است.

این کتاب که در طول ۱۰ سال (شروع ۹ اسفند ۱۳۸۷ – فرانکفورت؛ پایان ۱۲ فروردین ۱۳۹۷ - تهران) نوشته شده است؛ اثری متفاوت و از منظری دیگرگون به این جماعت که به‌قول نظامی:

شش‌هزار اوستاد دستان‌ساز / مطرب و پای‌کوب و لعبت‌باز

گرد کرد از سواد هر شهری / داد هر بقعه را از آن بهری

تا به هر جا که رخت‌کش باشند / خلق را خوش کنند و خوش باشند

خوانش این کتاب را به علاقمندان به عرفان اسلامی – ایرانی و رمان رئالیسم جادویی توصیه می‌کنم. در قسمت‌های آینده این نوشتار، به تجزیه و تحلیل رمان نادرشاه و دختر کولی بر مبنای سبک رئالیسم جادویی خواهم پرداخت.