اینستاگرام شوشان
شوشان تولبار
آخرین اخبار
اینستاگرام شوشان
شوشان تولبار
کد خبر: ۱۰۸۵۴۴
تاریخ انتشار: ۲۱ فروردين ۱۴۰۱ - ۱۶:۵۰
بیستم فروردین 1401 را باید به خاطر سپرد زیرا در این روز تقریباً بیشتر مساحت کشورمان تحت تاثیر مشکل گرد و غبار قرار گرفت. خوبی این فراگیری این است که توجهات را به این پدیده نامیمون بیشتر نموده و امید به از خواب بیدار شدن متولیان را افزایش می دهد.

شوشان - مهدی قمشی استاد دانشگاه شهید چمران اهواز:

بیستم فروردین 1401 را باید به خاطر سپرد زیرا در این روز تقریباً بیشتر مساحت کشورمان تحت تاثیر مشکل گرد و غبار قرار گرفت.

این مهمان ناخوانده که قریب 15 سال است کشورمان را مورد تاخ و تاز قرار داده معمولاً استان خوزستان و سایر استانهای غرب کشور را تخت تاثیر قرار داده و تا آنجا که خاطرم است این سومین باری است که چنین پوششی از فراگیری را ایجاد نموده است که پایتخت را درگیر نموده است. 

خوبی این فراگیری این است که توجهات را به این پدیده نامیمون بیشتر نموده و امید به از خواب بیدار شدن متولیان را افزایش می دهد. 

هر چند در این خصوص هشدارهای دلسوزانه و بی اثر بسیاری داده شده به طوری که هشداردهندگان را از اثر بخشی هشدارها مایوس نموده است امّا از آنجا که نا امید شدن نیز در مرام ما نیست لذا می توان یک بار دیگر و از نگاهی دیگر مشکل را مورد توجه قرار داد.


1- شروع مشکلات آن هم از نوع زیست محیطی معمولاً به کُندی و بطئی است و تنها متخصصین هستند که می توانند این مشکلات را قبل از وقوع و یا به محض شروع، آنها را متوجه شده و ریشه یابی نموده و ارایه طریق نمایند.

 متاسفانه در کشور ما تا مسئله ای اصطلاحاً بیخ پیدا نکند و به نقطه غیر قابل بازگشت نرسد مسئولان آن را جدی نگرفته و به فکر چاره نمی افتند. 

بدین جهت است که مسائلی مانند گرد و غبار (خصوصاً گرد و غبارهای با منشاء خارجی)، تنش آبی در کشور، فرونشست زمین بر اثر برداشت بی رویه از آبهای زیر زمینی، فرسایش خاک، از بین رفتن جنگلها و مراتع، و.... (در مسائل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی کشورمان مثالهای بیشتری قابل ذکر می باشند) علی رغم هشدارهای داده شده همچنان دامن گیر کشور و مردم نجیب ما هستند. 

همین مسئله گرد و غباری که اکنون پانزده سال است که بیش از ده میلیون نفر از مردم استانهای غربی کشور را آزار می دهد مسئله جدی، بیشتر دولت ها و یا نهادهای امنیتی نبوده است امّا اکنون که مزه این گرد و غبار به حلقوم مسئولان محترم و خانواده های آنان رسیده است مسئله، هم بُعد رسانه ای خوبی یافته و هم بُعد ملی و اضطراری پیدا کرده و امید می رود که جدی گرفته شود.

2- در زمینه آبهای مرزی و حق آبه کشورها از منابع آبی مشترک، سازمان های جهانی تا کنون نتوانسته اند ساز و کار صحیح و مورد پذیرشی را به تصویب و اجرا بگذارند و آنچه تا کنون بوده است در حد توصیه و مستند سازی باقی مانده است و معمولاً این گونه چالش ها بین کشورهای درگیر بسته به قدرت سیاسی- نظامی هر کدام با تهدید یا معامله سیاسی متوقف شده یا مسکوت مانده است. 

مثال هایی مانند مشکلات رودخانه اردن (بین کشور اردن و سرزمین های اشغالی فلسطین) و رودخانه نیل (بین کشورهای مصر، سودان و اتیوپی، که با آبگیری سد النهضه توسط اتیوپی در سال 1399 شکل خطرناکی به خود گرفت) و رودخانه های دجله و فرات (بین کشورهای ترکیه، سوریه، عراق و ایران) نمونه های مهمی هستند که بی اثری رعایت توصیه های جهانی و یا کنوانسیون ها و یا معاهده ها و یا رعایت منطقی حق آبه ها را نشان می دهند.

 (نمونه مهمی در این مورد رودخانه هیرمند می باشد که علی رغم چهار معاهده ای که بین ایران و افغانستان در مورد سهم ایران از این رودخانه منعقد شده ولی باز هم کشور بالادست مسیر رودخانه بدون توجه به این معاهدات تصمیم خود را عملی نموده است.)

3- اکنون که نزدیک 20 سال است که از شروع پروژه جنوب شرق آناتولی ترکیه (معروف به گاپ) گذشته و دو سد چند منظوره مهم آتاتورک (بر رودخانه فرات) و ایلیسو (بر رودخانه دجله) به بهره برداری رسیده اند دیگر نباید انتظار داشت کشور ترکیه از سرمایه گذاری در این پروژه عظیم صرف نظر نموده و برای آسایش کشورهای همسایه آب را مثل سابق رها سازی نماید و وضعیت رودخانه های دجله و فرات به شکل طبیعی و تاریخی خود در سوریه و عراق جاری شوند. 

لذا اکنون متمرکز شدن بر سد سازی ترکیه بجز تاخیر در اقدام موثر و رها کردن مسئله از سر خودمان هیچ ثمره قابل اعتنای دیگری نخواهد داشت.

در دنیایی که کشورها با توپ و تانک به کشور همسایه حمله ور می شوند و یا نیروهای تروریستی برای ترور یا بمب گذاری به همسایه می فرستند، صحبت از تعهد در مقابل مشکلات زیست محیطی کشور همسایه در حد امری فانتزی باقی می ماند. 

و یا وقتی خودمان در کشورمان به خود و هم وطنانمان رحم نکرده ایم و صدها مشکل زیست محیطی مانند مشکلاتی که برای آذربایجان با خشک کردن دریاچه ارومیه و برای استان خوزستان با انتقال آب بین حوضه ای و یا توسعه مصرف آب در بالادست رودخانه ها و یا عدم تامین حق آبه تالابها و یا خشک کردن تالابها و یا دامن زدن به گسترش کانون های ریز گرد و یا برای استان های بسیاری از کشورمان فرونشست زمین را ایجاد کرده ایم و تعهدی برای حل آنها بروز نداده ایم دیگر چه انتظاری هست که کشورهای همسایه به فکر ما باشند.

4- قصدم از بندهای فوق پاشیدن بذر نا امیدی نیست امّا نکته در این است که گره ای که می توانست با دوراندیشی با دست باز شود اکنون با دندان هم ممکن است باز نشود.

 در مناطق مختلف جغرافیایی جهان، از منظر بحران آب، خاورمیانه بحرانی ترین منطقه این کره خاکی است. 

از نظر سیاسی نیز این منطقه ناهمگن ترین و پُر تنش ترین منطقه جهان است. بر این اساس است که برای حل و یا تخفیف مشکلات زیست محیطی منطقه ای، امید به همکاری بین کشورهای همسایه عملاً بسیار ضعیف و دست نیافتنی است.

هر چند می توان برای چیره شدن بر این مشکل به امید ایجاد یک اتحادیه منطقه ای بین کشورهای ایران، ترکیه، سوریه و عراق امیدوار باقی ماند. 

امّا در این شرایط بغرنج منطقه ای ما نباید خود را دست بسته فرض کنیم بلکه باید ضمن داشتن رایزنی های منطقه ای، تلاشهایی را برای حل مشکل با فرض استمرار شرایط موجود شروع نماییم. 

در این مسیر کارهایی مانند کنترل و تثبیت کانون های ریزگرد داخلی، به رسمیت شناختن و تامین حق آبه تالابهای کشور، رعایت و تامین حق آبه رودخانه ها با تاکید بر مناطق پایین دست، سر و سامان دادن به مصرف منطقی از منابع آب کشور، کنترل و محدود کردن استفاده از آبهای سطحی و زیر زمینی، بالا بردن راندمان استفاده از آب در بخش های مختلف مصرف، بالا بردن بهره وری از آب، کمک (فکری و تجربی) به کشورهای سوریه و عراق برای تثبیت کانون های ریزگرد با روشهای کمتر وابسته به آب، ایجاد کمربندهای سبز برای کنترل نسبی این پدیده، می توانند مد نظر قرار گیرند تا امید به حل مشکل در چشم انداز آینده کشور قابل دسترس باشد و در پرتوی مدیریت های کارآمد سلامت شهروندان نیز تامین گردد.
نام:
ایمیل:
* نظر:
اینستاگرام شوشان
شوشان تولبار