چغازنبيل و هفت تپه

محوطه باستاني هفت تپه حدود 15 كيلومتري جنوب شرقي شهر شوش واقع شده و همانطور كه از نام آن پيداست از تپه‌هاي متعددي تشكيل شده است. گستردگي اين محوطه باستاني به مراتب باعث جلب توجه كاوشگران مختلف قرار گرفته است. اولين عمليات حفاري به سرپرستي دكتر عزت الله نگهبان در سال 1344 در اين محل آغاز گرديد كه تا سال 1357 ادامه يافت. بررسي‌هاي سطح الارضي كه قبلاً مَك آدامز (Robert McC Adams) در اين ناحيه انجام داده بود، گوياي اين مسئله بودند كه اين محوطه گسترده باستاني فقط در دوره محدودي مسكوني بوده است .

در هفت تپه قسمتي از يك ديوار خشتي و طاقي آجري در هنگام تسطيح زمين و راه سازي توسط بولدوزرهاي طرح نيشكر هفت تپه نمايان گرديد. اين محل توسط هيئت حفاري به عنوان نقطه شروع كار انتخاب شده و با ايجاد  شبكه‌اي كه داراي خانه‌هاي 10 × 10 متر بود که عمليات حفاري از اين محل به سمت جنوب ادامه پيدا مي‌كرد. خاك‌هاي ناشي از حفاري در قسمت شمال غربيِ محوطه حفاري، در مجاورت تپه‌اي كه مجموعه آرامگاه‌ها بر روي آن واقع شده، انباشته شده‌اند. با ادامه كاوش در طول فصل‌هاي بعدي، ترانشه‌هاي متعددي به ابعاد 10 ×10 متر حفاري شدند كه تعداد آنها مجموعاً حدود 150 ترانشه مي‌باشد.

در آرامگاه سكوي بزرگي ايجاد شده كه توسط ديوارچه‌هاي كوتاهي به سه بخش تقسيم مي‌شده است. در بخش شمالي هفت اسكلت قرار داشته، بخش مياني كه كوچكتر از دو بخش ديگر است، بدون اسكلت و بخش جنوبي داراي دو يا سه اسكلت بوده است. در پاي سكو در جنوبي‌ترين قسمت آرامگاه، مجاور درب ورودي تعداد ده اسكلت بصورتي بي نظم بر روي هم قرار داشتند. به اين ترتيب مجموعاً حدود 21 يا 22 اسكلت در معبد پيدا شده‌اند. تقسيم بندي سكوي آرامگاه به بخش‌هاي مختلف خود گواه اينست كه اين مقبره براي تدفين اشخاص متعددي ساخته شده و احتمالاً يك آرامگاه شاهي نمي‌باشد. وجود اسكلت‌هاي متعدد بر روي سكو و انباشته كردن اسكلت‌هاي قديمي در گوشه آرامگاه نيز  اين مسئله را تأييد مي‌كند. با توجه به اكتشافاتي كه در  نقاطِ مختلفِ منطقه انجام شده است، درب ورودي آرامگاه پس از هر تدفين با سنگ يا آجر بسته و در هنگام تدفين‌هاي بعدي مجدداً باز مي‌شده است. مشاهداتي كه در هفت تپه شده، نيز حاكي از اين مسئله مي‌باشد. 
 

چغازنبيل 

در 45 كيلومتري جنوب شرقي شهر شوش يكي از اعجب انگيزترين آثار باستاني جهان متعلق به 3200 سال پيش مشهور به زيگورات چغازنبيل وجود دارد  . چغازنبيل به ساختمان طبقاتي معبد ايلاميان كه توسط اونتاش گال پادشاه اين قوم در سال 1250 قبل از ميلاد ساخته شد اطلاق مي شود كه اين شهر را دور اونتاش نيز مي نامند. اين شهر متشكل از سه حصار تودرتوي خشتي است. دروازه اين شهر در قسمت شرقي بنا واقع شده است. در حد فاصل حصار اول و دوم كاخ هاي شاهي و آرامگاه سلاطين قرار دارند. در حد فاصل حصار دوم و سوم آثار و بقاياي تصفيه خانه آب مربوط به آن دوره است و در مركز حصار سوم معبد چغازنبيل قرار دارد. ابعاد معبد اصلي 105*105 متر است و تمام ساختمان از 5 طبقه ساخته شده است كه امروزه حدود 5/2 طبقه آن باقي مانده است. ارتفاع اين بنا 53 متر بوده و امروزه حدود 25 متر آن باقي مانده است.