شیخ محمدعلی شرف الدین؛ گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ شوشتر

راوی شوشتر - گفتگو: سعید زاهدزاده
استاد محمدعلی شرف الدین، فرزند مرحوم حجة الاسلام شیخ محمد مهدی شرف الدین است که آن فقید در محضر بسیاری از بزرگان زمان خود درس آموخته و ارتباطات زیادی با مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی داشته است.

در ذریعه بارها به این عبارت از ایشان یاد شده که «موجود عند شرف الدین بتستر» که این جمله اشاره به کتابخانه غنی و پر بار ایشان دارد، کتابخانه ای که اکنون در اختیار استاد محمد علی شرف الدین است. آقای شرف الدین که اکنون سنین کهولت را می‌گذراند، بازمانده خاندانی عریق است که بعضی از بزرگان این خاندان در جوار مسجدی به همین نام (مسجد شرف الدین) مدفون هستند. این مسجد در سال 1000 هجری قمری بنیانگذاری شده و همچنان به همت آقای شرف الدین (و به امامت جماعت ایشان) دایر است. خانه آقای شرف الدین در کنار همین مسجد، محل مراجعات مختلف مردم است. دیدار ما با شیخ محمدعلی شرف الدین در اتاق اندرونی وی که دارای قدمت بسیار زیاد و در حدود 700 سال دارد بود. اتاقی که اجداد بزرگوارش که همگی منشاء خیر و منبع خدمات علمی و دینی فراوانی برای مردم شوشتر و اهالی بوده اند در این اتاق نشیمن داشته و به عبادت و ذکر خدا مشغول بوده اند. خاندانی که از سده 200 هجری در این شهر بوده و سکونت داشته اند. با وجود کهولت سن و بیماری این روزها اما با حافظه ای بسیار قوی و دقیق تمام وقایع را به خوبی و به طرز مثال زدنی تعریف می کند و از گفتگویمان بسیار استقبال کرده و خوشنود می شود.

محمد علی شرف الدین فرزند مرحوم آقا شیخ مهدی شرف الدین. دارای 2 خواهر و 1 برادر، و خودش فرزند سوم خانواده بوده. روحانی روشنفکر و پژوهشگر برجسته شوشتری است که در سال 1319 در شوشتر به دنیا آمد. وی پس از دریافت مدرک دیپلم به استخدام اداره فرهنگ شوشتر در آمده و چندین سال در مدرسه وفایی گتوند مشغول تدریس شد. خدمات مختلفی را در آن محل انجام داده و سامان دهی نمود، در این خصوص ذکری از حاج جواد حسین پناه به میان می آورد که در مقابل، همراهی زیادی را با محمد علی شرف الدین داشته است.

محمد علی شرف الدین همچون پدر بزرگوارش که آثار تاریخی و باستانی شوشتر و اطراف را در آن زمان به خوبی می شناخت و از آن ها دیدن می کرد، مکان های مختلفی را شناسایی و بررسی می کرد. در زمان تصدی محمد علی شیخ شوشتری به ریاست فرهنگ شوشتر، استاد شرف الدین نیز بنا بر بعضی کم لطفی های همکارانش مجبور به جابجایی از مدرسه وفایی گتوند به مدرسه شاپور دیمچه شد، او این مسیر را با دوچرخه و گاهی به صورت پیاده می پیمود.

مدرسه هرمزان شوشتر از دیگر مدارسی بود که استاد شرف الدین در آن به خدمت مشغول بود، استاد با طبع شوخ خود که با ضعف بدنی این روزها درگیر است، خاطرات شیرین و جذابی را که با شوخی های معمول آن زمان همراه بود، برایمان نقل نمود. وی از زبان مرحوم شهید محمد جواد شرافت می گوید: روزی یکی از اهالی روستایی که در آن به خدمت مشغول بودند نزد وی آمده و از او می خواهد که دعایی برای گاوش که چند روزی است چموش شده و اجازه نمی دهد که آن را بدوشند بنویسد، محمد جواد شرافت کاغذی نوشته به او می دهد و فردای آن روز صاحب گاو که دعایی نوشته شده نتیجه بخش بوده ظرف پر از شیری به منظور قدردانی  برای شرافت می آورد، شرف الدین از او می پرسد روی آن کاغذ چه دعایی نوشته بودی و شرافت با لبخندی می گوید خیلی ساده نوشتم: «اَی هِلَت دوشش، اَی نَمهِلَت فروشِش» (به زبان شوشتری)

محمد علی شرف الدین با وجود سابقه فراوان در امور دینی و فرهنگی و امامت جماعت مسجد خاندان خود دارای طبع لطیف و ذوق دقیقی در بیان خاطرات فراوانی از زمان های گذشته است که عموما با شوخ طبعی زیادی همراه است. مناسبت های مذهبی را در تمام طول سال با اشتیاق فراوان اجرا کرده و پس از هر نماز برای نمازگزاران از کتاب های مختلف، داستان ها، حکایات، پند و اندرزها، احادیث و روایات مختلفی را نقل می کند.

 این شیخ بزرگوار با وجود سن بالای خود مانند جوانان از تکنولوژی های روز مانند کامپیوتر، تبلت و مطالب علمی مندرج در شبکه های اجتماعی بهره می گیرد. به فرموده شخص گرانقدرش تا کنون تمامی سرمایه کار و در آمد حاصل از فعالیت های خود را صرف خرید کتاب و امور علمی و پژوهشی نموده است. کتابخانه خانوادگی وی که شامل نسخ خطی، کتب چاپ سنگی و انواع کتب علمی، تاریخی و مذهبی می باشد در حدود 20 هزار جلد را شامل می شود که نیازمند مراقبت و نگهداری ویژه ای می باشند. و این مسئولیت را با وجود شرایط دشوار در این چند دهه به دشواری و البته با کمک تعدادی از علاقمندان به انجام رسانده است.

 استاد شرف الدین در رابطه با نگهداری از کتابخانه و اسناد تاریخی موجود در آن که تا کنون در شرایط نا مساعدی قرار داشتند، از سعید زاهدزاده و ابوالفضل افتخاری بابت سامان دهی و طبقه بندی آن ها یاد می کند و از اینکه به او کمک کرده اند تا این مکان ارزشمند را سامان بخشد، بسیار خوشحال است.

استاد شرف الدین ذکر می کند که اسناد فراوانی شامل کتب و نسخ خطی، در غارتی که در زمان نادر شاه افشار در شوشتر اتفاق افتاده از بین رفته و یا از شوشتر بیرون برده شده اند و حجم زیادی از آن ها را می توان در بریتیش میوزیوم انگلستان جستجو کرد، همچنین به نقل از ایشان مجموعه کتبی که در کتابخانه شخصی حاج شیخ جعفر شوشتری وجود داشته است، نزدیک به 52 هزار جلد بوده است. وی می گوید: حاج شیخ جعفر 30 نفر کاتب در خدمت داشته که کتب مورد نظر شیخ را رو نویسی می کرده اند، هر کتاب به بخش ها (کرُاس هایی) تقسیم می شد و هر کراس را یک کاتب می نوشت. (هر کُراس شانزده صفحه یا هشت برگ بود) بخش زیادی از این کتاب ها و لوازم شخصی شیخ از جمله عصای معروف و اهدایی ناصرالدین شاه به حاج شیخ جعفر که به دست فرزند ایشان آعلا رسیده است، متاسفانه در شوشتر موجود نیست، تعداد زیادی از اسناد و کتاب ها به کتابخانه ملی در تهران سپرده شده اند.

استاد محمدعلی شرف الدین در لابلای سخنان و خاطراتش برای ما از پیشنهاداتی که به منظور تصدی مسئولیت های مختلف به او شده این چنین می گوید: بنا به توصیه پدرم با وجود پیشنهاداتی که شده بود، هیچ مسئولیتی به عهده نگرفتم و هیچ گاه وارد سیاست نشدم. چرا که پدرم همیشه می گفت از سیاست پرهیز کن. تنها به دلیل عشق و علاقه فراوانی که به آثار باستانی و تاریخی شوشتر داشتم، حدود 8 ماه در زمان ریاست دکتر باقر آیت اله زاده شیرازی در سازمان میراث فرهنگی کشور، تصدی سرپرستی میراث فرهنگی شوشتر را عهده دار بودم و بدون دریافت مبلغی با هزینه های شخصی و بدون ردیف حقوقی، فعالیت هایی را به انجام رسانم.

به هرحال از دست اندرکاران، در حوزه های مختلف، از فرماندار، شهردار و اعضای شهر و سایر مسئولین و مراکز فرهنگی گرفته تا مردم شریف شوشتر، انتظار می رود با برگزاری بزرگداشت و... از این شخصیت بزرگ و ارزشمند و به واقع گنجینه تاریخ و فرهنگ شوشتر تجلیل به عمل آورند.
جدا از این قضیه اگر دانشگاه ها و مراکز علمی و فرهنگی شهرستان و استان، از وجود ایشان استفاده کرده و از مطالب و اطلاعات ارزشمندی که در سینه این بزرگوار جای دارند بهره ببرند، موضوعات ماندگار و جذابی را به دست خواهند آورد که برای حال و  آینده مردم این خطه مانا خواهد بود.