برنامه هاي گرد و غبار در ايران، مقطعي و خلق الساعه است. با افزايش شدت گرد و غبار در جنوب کشور، براي آبرساني به کانون هاي بحراني خوزستان کانال آب حفر مي کنيم و بسيج نهالکاري راه مي اندازيم و با فروکش کردن اين پديده پس از بارش باران در منطقه، يکباره فراموش مي کنيم معضلي به نام گرد و غبار داريم. به محض فراموش کردن معضل، بودجه و اعتبارات و برنامه ها به کشوي ميزها سپرده مي شود تا دوباره در فصلي ديگر، درگير گرد و غبار شويم. کارشناسان بر اين باورند حل مساله گرد و غبار يکشبه امکان پذير نيست. سازگاري با اين بحران، به برنامه هاي بلند مدت و تداوم اجراي آن در کشور نياز دارد؛ اما متاسفانه هنوز نيمي از ايران برنامه عمل براي مبارزه با گردو غبار ندارد و به گفته مديرملي کارگروه مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محيط زيست تا نيمه سال بعد اين برنامه ها آماده مي شود.

کارگروه مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محيط زيست چندي است فعال شده و تلاش مي کند براي حل اين معضل در کشور برنامه عملياتي داشته باشد، اما به نظر مي رسد سازمان حفاظت محيط زيست، قدرت لازم را براي همراه کردن دستگاه هاي اجرايي با برنامه هاي مقابله با گرد و غبار ندارد. سال گذشته، با بروز بحران در خوزستان، هيات دولت تشکيل جلسه داد و موسسه جهاد نصر به عنوان موسسه اي که بايد آب را به کانون هاي بحراني برساند، انتخاب شد و وزير جهاد کشاورزي به عنوان رئيس ستاد بحران مقابله با گرد و غبار، خود وارد گود شد.

بحران خوزستان که فروکش کرد و برق و آب به منازل مردم بازگشت، تب مقابله با کانون هاي گرد و غبار هم فروکش کرد. در حالي که به نظر مي رسد، با توجه به ابعاد بحران گرد و غبار براي ايران و کاهش توان توليد بخش کشاورزي و صنعتي، به يک دستگاه فراسازماني براي ساماندهي اين معضل نياز است، چون ساختارهاي تعريف شده براي کنترل گرد وغبار در ايران، قابليت اجرايي کافي ندارد.

بتازگي رئيس سازمان حفاظت محيط زيست با ابلاغ چهار سياست اصلي اين سازمان، شناسايي کانون هاي گرد و غبار را جزو چهار هدف اصلي اين سازمان در دوره فعاليت دولت دوازدهم اعلام کرده است. از سوي ديگر، تامين حقابه تالاب ها نيز ديگر وظيفه مهم سازمان حفاظت محيط زيست تعريف شده است و به نظر مي رسد، اين وظيفه در راستاي کنترل کانون هاي گرد و غبار ناشي از خشکي بستر تالاب ها باشد.

اما علي محمد طهماسبي بيرگاني،رئيس گروه مطالعات دفتر امور بيابان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري کشور در گفت وگو با جام جم اعلام مي کند: با فرض تامين حقابه تالاب ها نيز نمي توانيم گرد و غبار با منشا داخلي را به طور کامل کنترل کنيم.

او که چندان به مساله تامين حقابه تالاب ها از سوي وزارت نيرو خوشبين نيست، افزايش مصارف را عاملي مي داند که سبب مي شود اين وزارتخانه نتواند حقابه تالاب ها را به طور کامل تامين کند.

طهماسبي مي گويد: بسياري از مراکز و کانون هاي گرد و غبار، اراضي سيلابي است که به دليل مديريت نامناسب آب در بالادست، ايجاد سازه هايي شامل جاده، لوله، راه آهن، سد و بند حقابه طبيعي خود را از دست داده اند. در واقع با ايجاد سازه هاي بزرگ تر ورود آب به دشت هاي سيلابي متوقف شده يا با دستکاري در محيط زيست، تامين حقابه ها دچار مشکل شده است.

او درباره تاثير مالچ پاشي و عمليات بيولوژيک بر کنترل ريزگردها عنوان مي کند: در برخي مناطق نظير هورهاي شور، امکان اجراي عمليات بيولوژيک وجود ندارد. حتي اگر اعتبار هم داشته باشيد، رخساره منطقه اجازه کار به شما نمي دهد. خيلي از کانون هاي گرد و غبار فقط با برقراري جريان آب طبيعي، کنترل مي شود. به همين دليل گرد و غبار را نمي توان به شکل کامل کنترل کرد، بلکه بايد با ريشه يابي مشکل، برنامه تنظيم کرد.

بايد با گرد و غبار سازگار شويم

به گفته رئيس گروه مطالعات دفتر امور بيابان سازمان جنگل ها، ما ناگزيريم با گرد و غبار سازگار شويم و منظور از سازگاري، بالا بردن قدرت تحمل خود در برابر اين بحران است. آن طور که او توضيح مي دهد يکي از دلايلي که برنامه هاي ما در زمينه مهار گرد و غبار به نتيجه نمي رسد، اجرا نشدن کامل برنامه هاست. يکباره با آمدن گرد و غبار بسيج مي شويم و با رفع مشکل، خيلي زود فراموش مي کنيم دچار مشکل بوده ايم. در حالي که مبارزه با گرد و غبار يک برنامه طولاني مدت است و به استمرار نياز دارد.

به اعتقاد طهماسبي، حداقل بايد يک برنامه ده تا 15 ساله براي کنترل گرد و غبار اجرا کنيم و اين برنامه ها تداوم داشته باشد؛ زيرا محيط به قدري خراب شده است که به اين سادگي ها، مشکل گرد و غبار قابل حل نيست. ضياءالدين شعاعي، مدير ملي کارگروه مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محيط زيست نيز در گفت وگو با جام جم علاوه بر تدوين برنامه، مشارکت مردم و تامين اعتبار را هم عوامل موثري در کنترل پديده گرد و غبار معرفي مي کند.

او مي گويد: گرد و غبار به دليل دخالت انسان و تغيير شرايط اقليمي ايجاد شده است؛ بنابراين به اين دو عامل بايد نگاه ويژه اي داشته باشيم. مديرملي کارگروه مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين که سال گذشته در جنوب خوزستان با افت 41 درصدي بارش روبه رو بوده ايم، به تشريح وضعيت دوره هاي بازگشت خشکسالي در ايران مي پردازد.

به گفته او، اگرچه کاهش بارش ها و خشکسالي عامل ايجاد پديده گرد و غبار در منطقه است، اما انتظار ما اين است شرايط مديريت منابع آب، در زمان بروز خشکسالي تغيير کند.

برداشت بيش از حد از منابع آب

ميزان برداشت از منابع آب در کشورهاي مختلف حداکثر 40 درصد سقف آب تجديدپذير است، اما در ايران در برخي موارد تا 120 درصد هم از منابع آب خود استفاده کرده ايم. عامل انساني مصرف منابع آب در سال هاي خشکسالي و ترسالي همواره ثابت است، در حالي که بايد در زمان بروز خشکسالي ها، ميزان برداشت خود از منابع آب را کاهش مي داديم.

آن طور که مديرملي کارگروه مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محيط زيست مي گويد در گذشته تامين حقابه تالاب ها کار لوکسي بود، اما امروز دريافته ايم حفظ تالاب با سلامت مردم رابطه دارد. کشاورز حاضر است نيمي از زمين خود را نکارد، اما در ازاي آن گرد و غبار نداشته باشد. اينها مسائلي است که بتازگي در مديريت به آن رسيده ايم.

مديرملي کارگروه مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محيط زيست از تدوين سند منشا ريزگرد براي 15 استان خبر مي دهد و مي گويد: اين سند براي استان هاي غربي کشور، اصفهان، سيستان و بلوچستان، يزد و آذربايجان شرقي و غربي تهيه شده است. در اين سند، منشا گرد و غبار هر استان مشخص شده و براي حل اين معضل، راهکارهايي نيز انديشيده شده است.

به اعتقاد شعاعي، در دنيا کار غيرممکن وجود ندارد؛ بنابراين در سند ملي مقابله با گرد و غبار، در استان هاي مختلف با توجه به شرايط منطقه، تمام سناريوهاي مختلف در زمينه وضعيت منابع آب در نظر گرفته مي شود.

او عنوان مي کند: در دشت سيستان، با فرض تامين حقابه تالاب هامون توسط افغان ها يا تامين نشدن حقابه اين تالاب، برنامه ريزي انجام شده و قرار است در آخر آبان، سند تلفيقي اين استان نهايي شود. تالاب هامون 14 ميليارد متر مکعب ظرفيت دارد که فقط يک تا دو ميليارد مترمکعب آب از سوي افغانستان به سمت هامون مي آيد؛ بنابراين براي کنترل ريزگردهاي بخش هاي ديگري از اين پهنه آبي بايد برنامه داشته باشيم.

با توجه به اين که گرد و غبار زندگي را براي ساکنان بسياري از استان هاي کشور دشوار کرده است و کشورهاي همسايه نيز براي مديريت منابع خارجي ريزگردها برنامه اي ندارند مسئولان کشور دست کم بايد شرايطي ايجاد کنند که منابع داخلي ريزگرد کنترل شوند و شهروندان توانايي و مهارت لازم را براي مقابله با ريزگردها به دست آورند.

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه