ديدگاه كارنامه اي‌بهترين شاخص ارزيابي عملكرد دولت ها

محمد حسن آلاله

اينك به روزهاي پاياني دولت دهم نزديك ميشويم و به تدريج ملت ايران، رئيس جمهوري را كه روزي منتخب مردم براي تشكيل دولت نهم و دهم بود را بدرقه خواهد نمود و البته مردم منتخب ديگري را براي دولت يازدهم جايگزين او خواهند كرد، آري يكي مي رود و يكي مي آيد.

اين قانون و سنتي است كه درس آن را از مردمسالاري و انتخابات مي آموزيم، اينكه روزي يكي را به قدرت مي رسانيم و روز ديگر او را از نردبام قدرت به مسالمت پايين مي آوريم و البته آنچه برجاي مي ماند، عملكردها و كارها و ياد و خاطره هاي شيرين و گاه تلخ دوران همراهي با اوست.

آنچه مهم در اين آمدن و رفتن هاست داستان تكراري اما مهم رياست جمهوري است كه هر چهارسال يكبار تكرار مي شود و حالا ما ديگر بايد به آن عادت كنيم، اينكه هربار ممكن است فردي رئيس جمهور شود كه يا ما به او راي داده ايم يا راي نداده ايم، ولي مهم اين است كه همه قبول كنيم كه به فرمايش حضرت امام«ره» ميزان راي ملت است و آن كانديدايي كه اكثريت آراء را به دست آورده رئيس جمهور همه ملت ايران است و لازم است صادقانه تا پايان دولتش از او حمايت و پشتيباني كنيم و البته اين نگرش والا مي تواند ظرفيت هاي وجودي يك ملت را بالا ببرد و اين نشان از ارتقاء شاخص توسعه يافتگي سياسي كشور نيز خواهد داشت.

يكي از نكاتي كه اين روزها در جامعه مطرح است، سنجش عملكرد و فعاليت هاي روساي جمهور از جمله رئيس جمهور دولت نهم و دهم است، كه البته هر فردي بر اساس اطلاعات موجود، ذهنيت و برداشت هاي شخصي ، بعضا بدون ملاك و شاخص و رعايت استانداري خاص، عملكرد آنها را مورد ارزيابي ، سنجش و قضاوت خود قرار مي دهد.

معمولا بسياري از افراد تحت تاثير شرايط و وضعيت موجود خود و بعضا فقط از يك زاويه به بررسي و قضاوت عملكرد آنها مي پردازد، مثلا يكي از بعد داخلي و يكي از بعد خارجي و بين المللي ، ديگري از حوزه مسائل اقتصادي و برخي نيز از حوزه هاي اجتماعي و فرهنگي، اقدامات و فعاليتهاي آنها را مي سنجند و بر اين اساس هر شخصي به فراخور نگاه خود، عملكرد رئيس جمهور را مثبت و يا منفي تلقي نموده و مطابق با عينك خوش بيني و بدبيني كه برچشم گذاشته در باره آنها نظر مي دهد و البته نظر خود را نيز صائب مي داند.

بطوركلي قضاوت هاي متفاوتي در جامعه وجود دارد و تفاوت ها نشان از اين دارد كه حقيقت مطلب چيز ديگري مي باشد و اين داستاني است كه بعد از انقلاب اسلامي به وجود آمده و سرنوشت روساي جمهور كشورمان را خاص نموده و همين امر موجب شده تا براي هر رئيس جمهور طرفداراني جداگانه بوجود آيد و ادامه آن منشا حب و بغض هايي گردد كه بيشتر اختلافات را در جامعه ما دامن مي زند.

به اعتقاد نگارنده بهترين شاخص براي ارزيابي عملكرد و فعاليت‌هاي هر رئيس جمهوري توجه ويژه به ديدگاه كارنامه‌اي و تعيين معدل و ميانگين اقدامات انجام شده مي باشد كه البته همين نگاه و زاويه ديد نيازمند شرح نكاتي چند به قرار ذيل است.

1- در توضيح و تشريح اين ديدگاه بايد اشاره نمائيم كه بهترين پاسخ براي رسيدن به حقيقت موضوع اين است كه ما نتايج عملكرد هر فردي از جمله رئيس جمهور را همانند عملكرد تحصيلي يك دانش آموز يا يك دانشجو در دوره تحصيلي اش بسنجيم و بر اساس معدل نهائي كارنامه‌اش كه متوسط نمرات همه‌ي دروس است او را مورد سنجش قرار دهيم. زيرا ممكن است يك دانشجو حتي در يك درس نمره‌ي خوبي دريافت نكرده باشد اما معدل كارنامه‌اش مثبت باشد و مشروط نيز نگردد و برعكس ممكن است در چند درس نمره‌ي بالا داشته باشد ولي به دليل پايين بودن نمرات درسهاي ديگر مشروط شود. لذا حالا كه قرار است پس از هشت سال رئيس جمهور جايگاه خود را به منتخب ديگري از ملت بدهد شايسته است كه به دور از همه‌ي قضاوت‌هاي شخصي و سليقه‌اي و بعضا تك بعدي، خدمات هشت ساله يك رئيس جمهور را كه روزي با راي ميليوني همين مردم بر سر كار آمد با روش استاندارد صحيح بسنجيم و اين روش مي تواند سنجش و ارزيابي كارنامه اي باشد.

2- سنجش و روش كارنامه اي يعني ديدن همه فعاليت ها و اقدامات انجام شده و در دست انجام در طول هشت سال و يعني مجموعه اي از همه فعاليت هاي خرد و كلان اقتصادي، فرهنگي، سياسي، نظامي ، امنيتي و ... مي باشد.

3- اسلام دين اخلاق و دين عدل و عدالت است و از همه‌ي ما مي خواهد كه هميشه جانب حقيقت را گرفته و رعايت انصاف را داشته باشيم و در مسند قضاوت، حب و بغض و تبعيض‌هاي شخصي را در نظر نگيريم حتي اگر در قبال دشمنان به قضاوت مي‌نشينيم. فقط عيب ها و خطاها را نببنيم، بلكه اگر نكات مثبتي هم هست آنها را ذكر كنيم، در اين باره مي گويند: مي توان حقيقتي را دوست نداشت اما نمي توان منكر آن شد.

4- انصاف اين است كه قبول داشته باشيم همه رئيس جمهورهايي كه پس از انقلاب اسلامي بر سر كار آمدند، اگرچه توانشان متفاوت بوده است، ولي بالاخره هر كدام در جاي خود كارهاي مثبتي براي كشور انجام داده‌اند، البته هر كدام نيز به حسب جايز الخطا بودن نقايص و اشتباهاتي هم داشته‌اند، اصولا هيچكس از لغزش و خطا مصون نمي باشد و هر شخصي بر اين مسند بزرگ اجرايي كشور مي نشيند از اين قاعده خارج نيست، زيرا شخصي كه املاء مي‌نويسد حتما اشتباهاتي هم دارد و فرق است ميان آنكه املاء نوشته و آنكه انشاء مي‌نويسد. هرشخصي بالاخره هم نكات مثبت و هم نكات منفي دارد، ما بايد همانطور كه نيمه خالي ليوان را مي بينيم نيمه پر ليوان را هم ببينيم.

5- توجه داشته باشيم در نگاه عالمانه به عملكردها، تمام اقداماتي كه در كشور در طول دوران تصدي يك رئيس جمهور انجام مي‌پذيرد، اعم از خوب يا بد، كم يا زياد، درست و نادرست، فقط نتيجه مديريت و اعمال و رفتار يك رئيس جمهور نيست بلكه تيم اجرايي كلان همراه او كه مجموعه آن به نام دولت است را نيز شامل مي شود، همچنين با توجه به ساختار نظام سياسي كشور كه تفكيك قواي نسبي است، عملا اقدامات ، تصميم گيري ها و عملكرد ديگر قوا و نهادهاي مستقل در كشور در نتايج نهائي عملكرد دولت موثرند كه لازم است در ارزيابي ها لحاظ شوند.

6- اساسا"كارنامه هر دولتي با توجه به مجموعه شرايط داخلي، منطقه اي و بين المللي زمان خود سنجيده مي شود و به همين خاطر نمي توان عملكرد همه دولت ها را با هم به طور دقيق مقايسه نمود، زيرا در عمر هر دولتي متغيرهاي زيادي وجود دارند كه در روند كارها و در نتايج ارزيابي ها بسيار تاثيرگذار مي باشند. بنابراين لازم است محققان و پژوهشگران براي تشخيص، تعيين و تنظيم كارنامه هر دولتي با نگاهي منصفانه، هوشمندانه و دقيق و براساس يك روش تحقيق علمي عملكردهاي آنها را مورد سنجش، ارزيابي و قضاوت قرار دهند.