نقش رسانه ها در شرایط بحران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از آنجا که امروزه رسانه ها باتوجه به گسترش روزافزون خود در ادوار مختلف تاریخی و جوامع بشری به جزء جدایی ناپذیر بحران در چرخه مدیریت بحران تبدیل شده اند به طوری که رسانه ها از سویی میتوانند به بحران زدایی بکار گرفته شوند و ازسوی دیگر می توانند درفرصت بحران زایی و بحران سازی نقش موثری داشته باشند امید آفرینی و امید زدایی در جامعه از جمله نقش های مثبت و منفی رسانه ها در بحران است و بر این اساس موضوع حساس سازی مسولان و اقشار مختلف ،آگاه سازی و آموزش لازم برای مقابله احتمالی با بحران از جمله کارکرد اصلی رسانه ها در مواقع بحرانی است.

در واقع کارکرد اصلی رسانه ها در حین بحران نمود و ظهور پیدا میکند چگونگی بهره برداری از حجم وسیع اطلاعات ، هدایت و راهبری اجتماعی و نحوه آگاه سازی نهاد های داخلی و بین المللی در این مرحله بحرانی انجام می شود شفافیت رسانه ای در این مرحله موجب افزایش اعتماد عمومی نسبت به رسانه ها می شود.

درخصوص ارتباطات رسانه ای در مواقع بحرانی میتوان گفت رسانه ها بعنوان پل ارتباطی موثر یا حلقه اتصال میان مردم و دولت هستند هرچه این پل ارتباطی مستحکم تر و موثرتر باشد می تواند در پیشگیری از بحران یا کاهش آسیب های بحران بسیار نقش آفرین باشد تشکیل کارگروه های رسانه ای مدیریت بحران بمنظور فرهنگ سازی، اطلاع رسانی، تعیین سخنگوی بحران ،آموزش اصحاب رسانه ای مرتبط با بحران ،تعیین نقش های رسانه ای در هر یک از مراحل چرخه مدیریت بحران از جمله برنامه های موثر برای نقش آفرینی رسانه ها در شرایط بحران است ولی درصورتی که این حلقه اتصال تبدیل به حلقه ی مفقوده شود میتواند صدمات جبران ناپذیری بوجود آورد و این حلقه مفقوده در برخی بحران ها منجر به تشدید بحران شده است.

رسانه ها در حین بحران بایستی یاری گر و یاری رسان دولت باشند و فضایی مبتنی بر واقعیت ایجاد کنند که دولت را در فعالیت های مختلف از جمله امدادرسانی و کنترل بحران یاری رسانند همچنین جلوگیری از جریاناتی که قصد دارند با توسل به تبلیغات سوء اجتماعی سیاسی از شرایط موجود یا بقولی از آب گل الود ماهی بگیرند همچنین از همه مهمتر ارائه نقاط قوت و ضعف در سه مرحله بحران،مطالبه گری ،حساس بودن و آگاهی بخشی از کارکردهای اصلی و اساسی رسانه ها در کنترل یا مهار بحران است که به کاهش نقاط ضعف یا تقویت نقاط قوت می انجامد.

پس لرزه های بحرانی پس از پایان ظاهری بحران در جامعه شکل میگیرد در این موقعیت حساس کارکرد اصلی رسانه ها سرعت بخشیدن به ایجاد توازن پس از فاجعه و جلوگیری از بحران مضاعف است بحران میتواند برای رسانه ها یک فرصت محسوب شود چرا که از طریق این موضوع مهم می توانند به جذب حداکثری مخاطبان برای رسانه خود بپردازند در این میان رسانه هایی موفق هستند که صرفا به گزارش های خبری و بازتابی اکتفا نکنند بلکه با ارائه گزارش های تحلیلی علمی و منطقی ارزش رسانه خود را افزایش دهند بحران بهترین موقعیت برای افزایش ارزش رسانه ای رسانه هاست البته عکس این موضوع هم بخوبی صادق است.

برخی رسانه ها در حین رخ دادن بحران ،سعی در جنجال سازی ، موج سواری و تهییج افکار عمومی دارند و بدلیل عدم سازگاری با سیستم حاکم، با بزرگ نمایی موضوعات بحرانی سعی در نمایش ناکارآمدی سیستم حاکم دارند و بحران را برای خود ابزاری برای ضربه زدن به اشخاص می دانند و بدین ترتیب از کارکرد اصلی اطلاع رسانی صحیح و شفاف بسیار فاصله میگیرند و وارد مسابقه رسانه ای در فضای بحرانی می شوند( بطور مثال در فاجعه منا که متاسفانه برخی رسانه ها مسابقه ارائه فجیع ترین تصاویر را داشتند ) در این حالت رسانه ها بحران را بحرانی تر میکنند در هرصورت در بحران نبایستی رقابت ناسالم رسانه ای بوجود آید این همان مسئله ای که متاسفانه امروزه مرسوم شده است و فضای مسموم را بر فضای بحران حاکم میکند در این وضعیت، بحران رسانه ها در شرایط بحرانی شکل میگیرد و متاسفانه رسانه ها خواسته یا ناخواسته قطعه ای از پازل بحرانی را شکل میدهد و امیدزایی اجتماعی توسط رسانه ها تبدیل به امیدزدایی می شود.

بسیاری بر این باورند که برخی رسانه ها در برخی موارد بجای کاهش بحران ها و حفظ صلح و امنیت اجتماعی در خدمت بحران و جنگ هستند و با ظاهر سازی رسانه ای سعی در تهییج افکار عمومی و بهره برداری سیاسی جهت تامین منافع خود و اشخاص هستند لذا برای جلوگیری از شکل گرفتن چنین فضای رسانه ای مخرب نیاز به تعیین مرزبندی های جدیدی است که بتواند نقش رسانه ها در بحران سازی یا بحران زدایی و حفظ صلح و امنیت بین المللی را روز به روز بیشتر نمایان کند.

درواقع جنگ های نوین رسانه ای در بحران ها با استفاده از ترکیب رسانه ها و ادوات جنگی پیشرفته ابتدا با عملیات جنگ روانی آغاز می شوند و در حین جنگ نظامی و پس از آن به شکل گسترده و زیرکانه ادامه پیدا میکند و در واقع با آماده سازی فضای ذهنی افکار عمومی و جهت دهی به سمت و سوی مورد نظر سعی در ترسیم حقیقتی کاذب و گسترش آن در جوامع دارند این حربه رسانه ای از ابزارهای مختلف از جمله خبرگزاری های وابسته ،ساخت بازی های رایانه ای ، فیلم های هالیودی ،انیمیشن و .. استفاده میکنند و در اینجا بحران خودساخته رسانه ای زمینه ای برای بحران آفرینی آتی می شود و رسانه ها با تصویرسازی ذهنی از رویداد برنامه ریزی شده آینده سعی در زمینه سازی برای ایجاد رویدادها دارند و زمینه سازی های لازم برای پذیرش و مواجهه با بحران های پیش رو را فراهم می کنند .

در شرایط بحرانی بازار شایعات بسیار داغ می شود دلیل اصلی شایعه پراکنی مکرر این است که خلأ اطلاعاتی و رسانه ای در بحران ایجاد می شود و در این میان بدلیل نرسیدن اطلاعات کافی و مستند یا مسدود بودن مجاری اطلاعاتی زمینه بروز شایعه پراکنی ها ،قصه گویی ها ، خیال پردازی ها و داستان سرایی ها بسیار مهیا می شود بهرحال کانال شایعات یک کانال غیر رسمی است و عامل تشدید بحران محسوب می شود و شرایط بحرانی حاکم را بحرانی تر میکند سرعت در انتشار اخبار رسمی از کانال های رسمی می تواند عاملی موثر در کاهش و افول بازار شایعات باشد.

در حقیقت اگر بخواهیم تعریف دقیقی از شایعه در شرایط بحرانی داشته باشیم میتوان گفت شایعه بمعنای ابهام ضرب در اهمیت است بر این اساس شایعه زمانی از بین می رود که یکی از این دو عامل از بین رود در شرایط بحران عامل اهمیت عامل اصلی غیر قابل از بین رفتن است ولی عامل ابهام را میتوان با ارائه صحیح اخبار رئال از بین برد تا از ایجاد ابهام جلوگیری شود و اینجاست که رسانه ها باید طوری عمل کنند که کانال های خبری غیر رسمی ابهام زا بر کانال های خبری رسمی غلبه نکنند.

در پایان تبیین موضوع بحران در ابعاد مختلف بخاطر شرایط حسا¬¬¬س کشور از وظایف رسانه هاست و تبیین کارکرد رسانه ها در بحران از اهمیت ویژه ای برخوردار است که نگاه خاص متولیان رسانه را جهت ایجاد سازوکارهای رسانه ای برای ایفای نقش موثر آنها در شرایط بحرانی را می طلبد.

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه