بارش باران در پائیز و زمستان ۱۳۹۷ خوزستان را گلستان کرد. اما سیلاب سنگین و بی‌سابقه فروردین ۹۸، استان لرستان، شمال‌ و غرب خوزستان را در بر گرفت و خسارت‌های مختلف بر جای گذاشت و سیلاب و بارندگی، ۴۰۰ هزار تن از مردم این مناطق را از زمین و آسمان محاصره کرد.

روستاها و شهرهای نوار غربی خوزستان و برخی شهرهای شمالی و مرکزی خوزستان را در شهرستان‌های اهواز، اندیمشک، دزفول، شوشتر، شوش، سوسنگرد، کارون، هویزه و حمیدیه و باوی، همگی دچار آبگرفتگی شدند. گروه‌های جهادی مردمی در روستاها و شهرها تشکیل شدند تا سیل‌بند احداث کنند و شهر و دیار خود را از سیلابی که به آرامی و البته طولانی‌مدت، دورتادور شهرها و روستاها را در می‌نوردید مصون نگاه دارند.

تاریخ در آب

سیلاب کم‌سابقه نیم قرن اخیر خوزستان، علاوه بر آن که خانه‌ها و مزارع و زیرساخت‌های مختلف این استان را درنوردید، بیش از ۲۹ میلیون لیتر مکعب آب را در حوضه‌ها و مخزن‌های آبی خوزستان تلنبار کرد و موجب شد، محوطه‌ها و بناهای تاریخی خوزستان نیز با آسیب مواجه شوند. تنها در یک مورد، گزارش‌های نگران کننده‌ای از برداشت خاک از تپه‌های باستانی گزارش شده است که تبعات بعدی برای آثار تاریخی استان خوزستان به همراه دارد.

در دزفول نیز علاوه بر آسیب رسیدن به ۵ قسمت از محوطه‌ها و سازه‌های پایگاه جندی شاپور، ۸۰ پروژه در بافت تاریخی و تک بناهای این شهر با خسارت همراه شدند. بخش‌هایی از ۹ بنای سازه‌های آبی تاریخی ثبت جهانی شده شوشتر به همراه ۳۵ بنای واقع در بافت تاریخی این شهر کهن هم آسیب دیدند.

شهرستان لالی در خوزستان هم با توجه به کوهستانی بودن منطقه و برخورداری از مخزن دریاچه به ۵ محوطه و در شهرستان اندیکا به ۷ بنای آبی و تاریخی و قلعه این شهرستان خسارت وارد شده است.

در اهواز، ۵ بنای واقع در بافت تاریخی این شهر و ذر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه ۴ بنا و محوطه، در پایگاه میراث جهانی شوش، ۸ محوطه و بنا از سیلاب‌های ۱۵ روز گذشته خوزستان متاثر بوده‌اند. در ایذه نیز ۴ اثر آسیب دیده است و در بهبهان هم تاکنون به ۱۰ بنا و محوطه تاریخی خسارت‌ وارد شده است. در اهواز اما یکی از مهم‌ترین موزه‌های منطقه‌ای در حال ساخت کشور که در جزیره رودخانه کارون قرار گرفته است دچار آبگرفتگی شد.

سیلاب خوزستان در باغملک هم به ۶ بنا و محوطه خسارت وارد کرده است و در شهرستان رامهرمز ۵ بنای تاریخی در شهر و روستا آسیب‌ دیده‌اند. قلعه جایران امیدیه و سینما شیرین آبادان نیز از جمله تک بناهایی بودند که با بارش‌های بی‌امان باران دچار خسارت شدند.

طی ۱۵ روز گذشته نیز عمده سایت‌های مهم باستانی در شوش، شوشتر و دزفول و برخی موزه‌های خوزستان از جمله «سازه‌های آبی شوشتر»، «زیگورات چغازنبیل» و برخی از محوطه‌های باستانی شوش به دلیل سیلاب و شدت بارش‌ها تعطیل شدند. سیلاب موجب شد تورهای گردشگری نوروزی در تعداد زیاد به مقصد خوزستان هم کنسل شوند و این موضوع باعث شد تا هم راهنمایان گردشگری بیکار شوند و هم ظرفیت بخشی از هتل‌ها خالی بماند.

شهرستان هفتکل خوزستان هم از دیگر نقاطی است که ۴ تک بنا در آن به دلیل بارش و سیلاب دچار خسارت شدند. ۶ بنا و محوطه تاریخی در اندیمشک و در ماهشهر که در مجاورت دریا و خوریات قرار گرفته است ۳ محوطه تاریخی دچار خسارت شدند. در رامشیر ۴ محوطه باستانی، در حمیدیه و سوسنگرد ۶ محوطه تاریخی و بنا با آسیب‌هایی همراه بودند. شهرستان باوی نیز که از رودخانه کارون بزرگ تاثیر گرفته است، محوطه‌های تاریخی «عسکر مکرم» و «دستوا» هم با خسارت مواجه شدند.

در سه روز گذشته، سیلاب در خوزستان به ۱۸ بافت تاریخی روستایی و ۱۲۰ کارگاه و تجهیزات صنایع‌دستی روستایی خسارت وارد کرده است و ۳۵ پروژه گردشگری شهری و روستایی خوزستان نیز به دلیل سیلاب دچار خسران شدند. رستوران‌های ساحلی در تمامی شهرهای واقع در حاشیه رودخانه‌های کارون، کرخه و دز نیز یا به دلیل وقوع سیلاب زیر آب رفتند، یا خسارت جدی دیدند و تعطیل شدند.

بندها، تونل‌ها، تنوره‌ها و آسیاب‌ها در محوطه آبشارها نیز بعد از «پل‌بند گرگر» به شدت تحت فشار آب ورودی است. به گونه‌ای که فشار آب سقف بنای موسوم به «کارخانه برق نمکی» که بخشی از سازهای آبی ثبت جهانی شوشتر است تخریب کرد و تا به امروز، گزارش آن منتشر نشده است.

مدیر کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان اعلام کرده است که گزارش‌های کاملا کارشناسی شده برای اعلام خسارت‌ها به ستاد بحران استان خوزستان، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در تهران و وازتخانه‌های مربوطه بصورت مداوم ارسال می‌شود تا تصمیم‌گیری نهایی صورت بگیرد.

سازه‌ها و محوطه‌های تاریخی اطراف کارون غرق سیلاب است

این گزارش تنها بخشی از آنچیزی است که سیلاب در خوزستان برجای گذاشته است. با این حال هنوز نمی‌توان به درستی وضعیت بناها و محوطه‌های غرق شده در سیلاب را در خوزستان شرح داد.

با این حال اگر مشتاق به دانستن وضعیت سازه‌های آبی شوشتر باشید باید از بالا دست سازه‌های آبی ثبت جهانی شده شوشتر وضعیت این سازه درگیر سیلاب را رصد کنید.

سال‌های نه چندان دور در فصل تابستان، کودکان و بزرگترها از بند میزان در رود گرگر و یا حتی شطیط در آب شیرجه می‌رفتند. اما در یک دهه اخیر که خشکسالی امان خوزستان را بردید، کارون با شاخه‌های «شطیط» و «گرگر» هم کم آب شد و آب در این دو رودخانه به پائین‌ترین سطح رسید و امکان شیرجه زدن در آب نیود. اما حالا نه تنها کارون بیش از حد استاندارد پر آب است که سازه‌های آبی شوشتر را نیز در طول مسیر رودخانه به طور کامل به زیر آب برده است.

رودخانه کارون در شوشتر، از سازه آبی «بند میران» به دو قسمت رود «گرگر» و رود «شطیط» تقسیم می‌شود. حیات سازه‌های آبی تاریخی شوشتر نیز وابسته به همین دو رودخانه است.

موضوع نگران کننده‌ آن است که هر بار باید شاهد فرو ریختن بخش‌هایی از سازهای این شهر باستانی در درون کارون باشیم. با این حال هنوز هیچ چاره‌ای برای حفاظت از شهر تاریخی عسکر مکرم انشدیشیده نشده است. افزایش دبی آب رودخانه‌ها، موجب سرریز شدن آب در مسیل‌ها و ایجاد شکاف در بسترهای سست شده است. به همین دلیل آب به سطح پائین محوطه‌های باستانی نفوذ می‌کند. این پدیده نگران کننده را می‌توان در تخریب دیواره‌های شهر باستانی پیرامون روستای «جلیعه» مشاهده کرد.

ناپایداری دیواره غربی آبشارهای شوشتر، حجم ورودی بسیار زیاد سیلاب و فاضلاب که نخاله‌های بسیار همراه دارد نیز در بخش بخش این مجموعه ثبت جهانی شده نفوذ کرده و قطعا با کاهش آب است که می‌توان متوجه شد چه میزان خسارت به آسیاب‌های موسوم به «سیکا»، «دوپلون»، «نمکی»، «مشاک» و… وارد شده است. در چنین شرایطی مسئولان میراث فرهنگی تصمیم گرفته‌اند که بازدید از سازه‌های آبی شوشتر را با هدف حفظ پایداری اثر و نجات جان مردم ممنوع کنند.

اما سیلاب در «بند ماهی»‌بازان که یکی از بخش‌های سازهای آبی شوشتر است، موجب شد این بند باستانی هم با ضربه سیلاب و نخاله‌ها و چوب‌هایی که همراه آب سرازیر هستند خسارت ببیند. در طول مسیر، آثار پل بندهای دیگر نیز وجود دارد که با آسیب مواجه هستند.

خسارت سیل به شهر تاریخی عسکر مکرم

شهر تاریخی «عسکر مکرم» که سراسر، محوطه تاریخی و تپه باستانی است، در جوار شاخه گرگر قرار گرفته و از دوره ساسانی تاکنون تحت تاثیر رودخانه است. سیلاب‌ بی‌امان خوزستان اما باعث شده است تا سازه‌های معماری این شهر که با هر سیلابی شسته می‌شود آسیب جدی ببینند.

در پیرامون رود گرگر شوشتر نیز شواهدی از تاثیر ضربه‌های بی امان سیلاب بر آثار تاریخی در مکان‌هایی همچون «مدینه» و «نقیشات» ۱ و ۲، «بند قیر» که بخشی از سازه‌های آبی شوشتر است قابل مشاهده است. این آثار البته اکنون به زیر آب فرو رفته‌اند و تخمین میزان آسیب‌ها به شهر تاریخی و سازه‌های آن به فروکش شدن آب بستگی دارد.

بخش‌هایی از تاسیسات آبی قلعه سلاسل و نهر داریون نیز در سیلاب اخیر دچار خسارت شد. در این میان محوطه‌ها و تپه‌های باستانی بسیاری از جمله تپه بندقیر، کوره‌های عله بندقیر، تپه‌های بلور، سردارآباد و عبدالامیر نیز در معرض سیلاب قرار دارند که امکان بررسی میزان آسیب و برآورد هزینه مرمت و نجات آن‌ها تا زمان فروکش و بازگشایی مسیرهای دسترسی امکانپذیر نیست.

«باغ خان» در شوشتر هم که از مجموعه‌های مهم تاریخی این شهر محسوب می‌شود و در سراشیبی و هم سطح رودخانه قرار گرفته است با تاثیرپذیری زیاد از سیلاب خوزستان دچار آسیب شده است.

در شاخه شطیط رودخانه کارون، بنای «پل ساسانی شادروان» قرار دارد. بخش‌هایی از این پل که در طول دهه‌های بسیار با تخریب مواجه شده، این بار با ضربه‌ها و فشار سیلاب دستخوش تخریب شده است. سیلاب از بالا دست، بیشه‌ها و جنگل‌ها را تخریب و تنه درختان را شکسته و با خود به پائین دست آورده است. همین موضوع موجب تخریب یشتر در آثار تاریخی خوزستان شده است.

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه