درتفسیر سخن مولانا در مثنوی :

مولانا در مثنوی ، دفتر اول بیتی دارد ؛ که :

هم نشینی مقبلان چون کیمیاست 

چون نظرشان کیمیایی ، خود کجاست .

 حافظ نیز بیتی دارد ، که : آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند آیا بود که گوشه ی چشمی به ما کنند.

از نظر زمانی ، مولانا مقدم بر حافظ بوده ، اما هر دو به دنبال کیمیاگران معنا ، عمری به جستجو گذرانده اند.

سهم مولانا شمس تبریزی می شود و سهم حافظ پیر مغان .

واقعا  هم نشین یا دوست مقبل کیمیاگر چه کسی و چه ویژگی هایی دارد ؟

شمس تبریزی را مولانا دوست می داند .

شمس تبریزی مولانا را دوست می داند .

شمس می گوید : 

کسی می خواستم از جنس خود تا او را قبله سازم .

مولانا می گوید: 

گر ز تنهایی تو ناهیدی شوی 

پیش ظل یار خورشیدی شوی.

در لحظه ای خجسته یکدیگر را می یابند ، با فاصله ای در حدود سی و اندی سال.

در ساحت معنایی این بزرگان ، دوست معنایی دیگر می یابد .

اولین قدم شمس برای کمال مولانا این است ، که مولانای جوان کتب محبوب پدر خویش را کنار بگذارد .

شرط درست دیدن رها شدن از  وابستگی است .

انسان باید با چشم خود ببیند ، با گوش خود بشنود و با عقل خود تصمیم بگیرد .

شاید به ظاهر آسان باشد ؛ اما دهشتناک تر از این نیست که چوب نقادی به گذشته و حال خود بزنی و آن بشوی که تاکنون نمی شناختی.

دوستی شمس ، مولانا را وارد دنیای تازه ای از شناخت می کند ، به گونه ای که مریدان مولانا آشفته و کمر به قتل این یگانه دوست می زنند . 

مولانا همه ی زندگی امروز خود ، بار معنایی انسان دوستانه ی آثار خود را در گرو این همنشینی و  دوستی یک سال و اندی ماه است.

با توجه به رویداد شمس و مولانا باید گفت :

هر چند کتاب یکی از بهترین دوستان است ، اما نه بهترینی که بهتر از آن نباشد .

در دنیای پر اضطراب ، هر لحظه ی زندگی انسان ، چه در گذشته و چه در زمان حال ، که روز به روز ساحت تنهایی انسان افزون تر می شود  و سقف بلند تنهایی و دیوارهای سرد بتونی که دور تا دور انسان امروزی را احاطه کرده است ، اگر دوستی از گوشت و استخوان داشته باشیم ، والاترین نعمت هستی است .

«دوست انسان »والاترین  کیمیاگر هستی است .

اگر واقعا دوست ، دوست باشد .

هر لحظه از زندگیِ با دوستِ به کمال رسیده ، حتی آشنا به کمال ،جان انسان را سرشار از کمال و آگاهی می کند .

در نظر این بزرگان ، دوست کسی نیست که اوقات خود را با او به شادمانی معمولی سپری کنیم ، به گونه ای که جزیی از روزمرگی ما باشد .

بلکه دوست ، تلنگری از عالم معنا در زندگی عادی زندگی ماست .

وجود چنین دوستی مبشر شادی است ، اما از نوع حقیقی آن .

جنس این شادی از نوعی است ، که در تلخ ترین ایام کام تو را شیرین می کند ، از تو انسانی می سازد که به قول مولانا : 

گز فلک زهر ببارد همه شب 

من شکر اندر شکر اندر شکرم 

این شکر با روح کسانی خوش می آید که شکر شناس باشند .

به همین دلیل است ، که : 

یافتن دوستی مقبل ، به تعبیر مولانا ،مانند یافتن گنجی نهان است .

یافتن دردانه ی هستی است ،  یافتن کیمیاگری که به کیمیای عشق بلندت می کند ، 

دستت را می گیرد ، از نیروی حیات سرشارت می کند ، حس انسان بودن به تو می بخشد ، عصایت می شود ، تا پای قوی داری  و قدرت راه رفتن پیدا کنی .

چشم ت می شود تا بهتر ببینی .

یار عقل تو می شود ، تا درست تر اندیشه کنی .

یافتن چنین دوستی چه کیمیایی خواهد بود و چه ثروت عظیمی.