بازخوانی بافت سنتی روستایی و تأثیر آن بر صنعت گردشگری کشاورزی و روستایی

شوشان - ناصر مباشر ، کارشناس عالی گردشگری استان خوزستان :

🔹بافت سنتی روستاهای ایران، میراثی ارزشمند از معماری بومی و سبک زندگی اجتماعی است که طی قرن‌ها شکل گرفته است. این بافت نه‌تنها بیانگر هویت فرهنگی و تاریخی ماست، بلکه نقش کلیدی در توسعه صنعت گردشگری روستایی و کشاورزی ایفا می‌کند. متأسفانه در دهه‌های اخیر، تغییرات غیرعلمی در ساختار معماری روستاها، به‌ویژه تحت تأثیر مهاجرت‌های بی‌رویه و سیاست‌های نادرست ساخت‌وساز، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این میراث وارد کرده است. این تغییرات، علاوه بر تضعیف صله رحم و روابط اجتماعی، فرصت‌های اقتصادی ناشی از گردشگری روستایی را نیز کاهش داده است.  

🔹تغییر بافت سنتی و پیامدهای منفی آن
۱. از دست رفتن معماری اصیل روستایی  
بافت قدیمی روستاها با ویژگی‌هایی مانند اتاق‌های متصل به هم، حیاط‌های مرکزی و فضاهای اشتراکی، نه‌تنها کارکردی اجتماعی داشت، بلکه امکان بهره‌برداری گردشگری را نیز فراهم می‌کرد. امروزه، جایگزینی این معماری با سازه‌های شهریِ بی‌هویت و تک‌واحدی، باعث شده تا روستاها جذابیت خود را برای گردشگران از دست بدهند.  

۲.*تضعیف روابط اجتماعی و صله رحم*
 
در بافت سنتی، خانه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که درب یک اتاق به اتاق دیگر باز می‌شد و این امر تعاملات خانوادگی و همبستگی اجتماعی را تقویت می‌کرد. اما در بافت جدید، جدایی فضاهای زندگی، کاهش ارتباطات خویشاوندی و احساس انزوا را در پی داشته است.  

*۳. موانع اداری و ساخت‌وسازهای غیراصولی* 
متولیان ساخت‌وساز در روستاها (استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها و دهیاری‌ها) اغلب با سیاست‌های دست‌وپاگیر و عدم آگاهی از اهمیت گردشگری روستایی، مانع توسعه منطقی این مناطق شده‌اند. صدور مجوزهای غیرکارشناسی و نادیده گرفتن معماری بومی، به نابودی جاذبه‌های روستایی انجامیده است.  

🔶 *راهکارهای احیا و توسعه گردشگری روستایی*
 *۱. بازسازی و احیای بافت سنتی* 
- تشویق به بازسازی خانه‌های قدیمی با حفظ معماری اصیل.  
- ارائه تسهیلات کم‌بهره به روستاییان برای مرمت بناهای تاریخی.  
- ایجاد موزه‌های زنده (Living Museums) در روستاها برای نمایش سبک زندگی سنتی.  

 *۲. توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی*  
- تبدیل خانه‌های قدیمی به اقامتگاه‌های بوم‌گردی با امکانات مدرن اما در قالب معماری سنتی.  
- آموزش روستاییان برای مدیریت اقامتگاه‌ها و جذب گردشگر.  

 *۳. اصلاح قوانین ساخت‌وساز در روستاها*
- تدوین ضوابط معماری روستایی مبتنی بر اصالت‌های بومی.  
- نظارت کارشناسی بر ساخت‌وسازها توسط متخصصان گردشگری و میراث فرهنگی.  
- کاهش بروکراسی اداری برای پروژه‌های گردشگری روستایی.  

 *۴. ترویج گردشگری کشاورزی (Agritourism)* 
- ایجاد مزارع گردشگری جهت مشارکت گردشگران در فعالیت‌های کشاورزی.  
- برگزاری جشنواره‌های محلی (مانند جشن خرما، گردو، زعفران و غیره).  

 *۵. آموزش و توانمندسازی روستاییان* 
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای آشنایی روستاییان با مفاهیم گردشگری پایدار.  
- حمایت از تشکل‌های محلی برای مدیریت گردشگری روستایی.  

 *نتیجه‌گیری* 
بافت سنتی روستاهای ایران، سرمایه‌ای ملی برای توسعه پایدار گردشگری است. تغییرات غیراصولی در این بافت، نه‌تنها موجب کاهش جذابیت‌های گردشگری شده، بلکه آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی زیادی به همراه داشته است. با برنامه‌ریزی جامع، احیای معماری بومی و اصلاح سیاست‌های ساخت‌وساز، می‌توان بار دیگر روستاهای ایران را به کانون‌های جذب گردشگر تبدیل کرد. **"جلوی ضرر را از هر جا بگیریم، منفعت است"*—پس باید از همین امروز برای حفظ و احیای این میراث ارزشمند اقدام کنیم.  

*🔸9 خوزســتانی های تـــهران*

🔆 *گروه واتساپی9*

https://chat.whatsapp.com/ICOeFRfI3V99eL8lLmxGIu?mode=ac_t

🔅 *گروه تلگرامی*
https://t.me/+PGCrLxlhSY5crsJ3

🔆گروه ایتا
https://eitaa.com/joinchat/3311469775Cbe21fadb4f