روستاهای بر باد رفته

امروز از روستاهای طبر و شط علی ،از مصفای بیت علاگ و عبیداویها وهلیچی ها  واز روستای شویب و نخلهای سربه فلک کشیده  ان و از جراحیه بیت سید عرب  وآن شالیزارها و گاومیش و از مضیف ها و نخلستان زیبای آن وساکنانش  حیادر و البوغربه وربع الساده  همچنین از روستاهای بیت شیخ مجید و بیت مطلب و بیت مهاوی سکنای بنی ساله و رودخانه سنگرش و از روستاهای مچریه و عمه و سواری های بیت عواجه  و روستاهای لولیه و برص و حسچه سواری های بیت نصر و مضیف پدرم در بین رفیع و لولیه در کنار شط نیسان رفیع بنویسم . میخواهم از صاهندی و ابوجاموسه و از رمیم و سیدیه بزرگ رودخانه پرازخیر وبرکتش و خرابه رمیم و کسر و ابوچلاچ و ازسکنانش   ال عبیات و  ال ابوچلده و کرو شات وبنی طرف و الفریسات و سادات وتویرات ... بنگارم  . میخواهم از روستاهای مشیمشیه البوغنیمه و ابو چلاچ  ام یذع  و...  اشک خودکارم را بروی کاغذ جاری نمایم .

داستان غم انگیز محو ونابودی این روستاها با آغازیک جنگ ویرانگر شروع می شود . جنگی نابرابر و ناخواسته .
غرش توپخانه ها ، سرازیر شدن سیل تانک ها و نیروهای تا بن مسلح از طرف غرب نوید روزهای سختی را میداد .
غم و حیرت پیران و بزرگسالان نشان از آغاز یک تراژدی سخت و جانکاه و یک هجران و پایان یک عمر خاطرات زیبا و تلخ از روستاهای خود حکایت می کند و کودکان دربین ترس و تجربه یک زندگی جدید در غربت و وداع با زادگاه سراسیمه وبی قرار در حال دویدن بودند .
متاسفانه امروز انچه از این روستاها باقی مانده  نمی تواند بازگو کننده تاریخ و سرگذشت و نوع زندگی باشد. درختان و مزارع و شالیزار و هور و پرندگان و گاومیش و ماهی و گوسفند و... همه امروز در آن دیار برباد رفته نسبت به همدیگر بیگانه شده اند .  
نوشته ها در خصوص عشق هور به نی وماهی و بردی اش ، عشق انسان ساکن در انجا به اب و صحرا ،به نخل و خرما وبه  کنار وقارچ و خریط و بوی نان برنجی ، به کمربند ساخته شده ازبردی مردانش  که به هنگام صبح و طلوع خورشید جهت اماده شدن و رفتن به هور با قایقش و داسی که بصورت خنجر در کمربند جاخوش کرده بنویسند و بگویند . دل نوشته ها عاجز از بیان تعلق به شیله و عصابه و چلاب  زنان ان دیار و یا از دلربایی بین کوخ ومضیف و سایبان ساخته شده از حصیر و بوریا ودله و گعدهای عصرانه در کنار رودخانه ها و علفزارها و نوازش بادهای شرجی  بگویند . نوشته ها در باره نحوه زندگی  در آن روستاها یا کم هستند و یا اصلا وجود ندارند و تنها خاطراتی غیر متصل و یا کوتاه نمی توانند رازهای نهفته و انچه بود و آنچه گذشت را بیان کنند . ای کاش می توانستم از برگ های بجا مانده از درختان این روستاها  سه تاری و از نیزارهایش فلوتی بسازم تا من و ویرانه ها ترانه این جدایی ناخواسته را بسرائیم و با هم آهنگ سوزناک بنوازیم  که گویند بشنو از نی که نی از جدائی ها شکایت می کند . چون  هراز گاهی به آن دیار می روم در حسرت هم صحبتی هایم می مانم ولی چه فایده که نمی دانم چگونه سنگ ها را به سخن وادارم .ولی لاجرم  دست به قلم باید شد وبرای آیندگان -برای جوان هایی که نبودند و حتی برای انهایی که بودند  به جهت یادآوری خاطرات نوشت  .

  قسمت  ۱۸  روستای العمی
با قامتی خمیده و شانه های افتاده از بار غم و اندوه، ازآنچه میدیدم از رفیع و گبان  به طرف شمال وروستای العمه  حرکت کردم . بایستی  حدودا سه کیلومتر را طی میکردم تا به روستا برسم . روستایی که زمانی  همچون ابرویی کمانی شکل، بین رفیع و مچریه قرار داشت . روستایی سر سبز با نخلستانهای زیبا که از دور مضیف مرحوم حاج سالم، مهمانان را به درون خویش دعوت می کرد . فریادی بلند سردادم که شاید در این پهن دشتِ خشک بار دیگر صدای  اهلا و سهلا را بشنوم و عطر دلنگیز آوازمان با میزبانان دیروز باهم درآمیخته وبمن  جانی تازه ببخشد . ولی افسوس در اینجا دیگر نشانه ای از حیات نبود و حتی پرندگان و کبوتران ،زخم خورده، شعر پریدن را نمی سرایند .
با بغضی در گلو و قلبی فشرده در بلم خاطراتم خودرا به *شط النیسان شیخ محی الشرفه* انداختم . به رودخانه ای که بهمراه قرینش رودخانه *هوفل*  تاریخ  قرن ها سرگذشت ، را از سرچشمه های کرخه باخود حمل می کرد تا در کتابخانه بزرگ هور العظیم بایگانی نماید . این رودخانه زمانی منبع حیات و الهام زندگی بود ودر مسیرخود بعد از گذراز چندین شهر وروستا ،شاخه ای آن  منشعب میشود .این شاخه در مسیر ی طولانی از روستاهای *شرفه بیت شیخ خزعل شیخ محی*  و بیت محمد محیی و سپس روستای بیت شیخ سعدون شیخ محی و شیخ علی المولا و سمومیه بلاسم محیی می گذرد  وبه شکل مارپیچی در این راه طولانی اراضی را سیراب میکرد و سپس به روستای العمه می رسید . روستایی با بیش از یک صد خانوار که عمده ساکنانش از سواری های بیت اعواجه  *الگرف* و سواری های *الدبات*  می باشند . این رودخانه در العمه  به شش کانال که در زبان محلی به هر کانالی  *نهر یا خِر* می گفتند تقسم می شد .این نهرها  به نام های  نهر ال حمر معروف به نهر مرحوم سیدعرب و نهرالمولامعروف به نهر مرحوم مولا عبدالله و نهر المولیه و نهر السلیمانی  و نهرمرحوم حاج سالم  و نهرمرحوم حاج غانم شناخته می شدند . و یک شاخه از رودخانه عمه  به طرف روستای *البرگه* سرازیر می شد و پس از گذشتن از این روستا درهور العظیم آرام می گرفت . با نگاهی حسرت بار مسیر رودخانه را دنبال می کردم    من بسان عاشقی که منتظر معشوق خویش بود، اما با شنیدن خبر مرگش برای همیشه آغوش بازم تهی ماندو با دیدن  درختان خشکیده و زمین های تفتدیده ودر حسرت آب مانده، گویی جور زمانه بر وجودم شعله میزد و مرا می سوزاند و خاکسترم می کرد . دیگر آن چهره های زیبا و خنده های دلنشین  اهالی گوش هارا نوازش نمی دهد و از زمزمه های گوش نواز دامداران و گاومیش داران وترانه های زیبای کشاورزانی که در حال دروکردن محصول ویا آواز های به سبک *ریف* که از میان نی ها  در آسمان می پیچید به گوش نمی رسید وتنها صدای ناله و ضجه غم انگیز بیابان های خشک فضا را اشغال کرده بود . دیگر ، زنانی که سبد های پر از ماهی  یاپرندگان صید شده را بر سر داشته اند را هرگز نمی توان دید و نه از دختران روستایی که بهنگام نیمروز موهای پریشان خودرا در کنار شط شانه میزدند خبری هست .قطعات باقی مانده در حال متلاشی شدن  مکینه  آسیاب  حاج سالم  و مکینه مرحوم حاج عاشور ینزیل و حاج جبار برگی از تاریخ  این روستای زیبا را حکایت می کند . بر آوارهای بجامانده از دکان قصابی  مرحوم زمیم و مرحوم حمید ولفته  ساکی ایستادم  انگار هنوز  صدای زنانی را می شنوم که متقاضی خرید  یک  *وجیًه* گوشت را از قصاب بودند تا برایشان وزن کند . یا دختران و زنانی که سبدی پر از گندم یا شلتوک را بر سر داشتند تا به دکان حجی عبدالواحد ساکی یا ازدیوی چنانی یا سید سعد البوشکه  بروند ودر قبال دادن آن  *شریه*  جنس و خواربار مورد نیازشان را بگیرند . هنوز صدای ضربه چکش مرحوم غازی النعیمه و مرحوم موزی شاخی که بر سر میخ ها می کوبد تا کمدی آراسته به عکس  حضرت علی علیه السلام  در یک درِ آن و عکس  *بنت المعیدی* ویا تصویریکی از ائمه در آن نقش بسته را برای یک عروس وداماد بسازد بگوش می رسد . در حالی که مستانه با دلی زخمی در این خار زار با کوله باری از خاطرات و یادها دست در دست تقدیر به دنبال گمشدگان خویش  گام برمیداشتم، ناگهان  با هیاهوی  جغد ها و ضجه بادها که همانند چکمه دشمنی بی رحم بر قلبم پای  می کوبید به خود آمدم . و خودرا بر ویرانه های مدرسه  مولوی  العمه یافتم . مدرسه ابتدایی که در سال ۱۳۲۶ یا ۲۵ به همت مرحوم سالم که کلاس های ان در ابتدابا حصیر ونی ساخته شده بود و بعدا در ابتدای دهه پنجاه با اجر تجدید بنا گردید . درآن مدرسه حدودا تعداد ۱۲۰ دانش اموز دختر وپسر در کنار هم با آن عفت وسادگی روستایی  مشغول تحصیل بودند . این مدرسه معلمانی  همچون مرحومین نامبرده و سید جاسم حسینی و صالح طرفی و نعیم ساکی( برادر بزرگ دکتر نادرساکی متخصص گوش وحلق وبینی) وهمچنین رحیم مولا هویزه و کریم پور مغینمی را در کتاب تاریخ خود ثبت کرده است . مدرسه ای که اساتید و افراد نخبه زیادی را تربیت کرد که می توان به  آقای قاسم ساری معلم کلاس چهارم اینجانب در سال ۵۴ اشاره کرد . معلمی روشنفکر وبا سوادی که همیشه مارا به مطالعه کتاب تشویق می کرد .بیاد دارم کتابی بنام نخودی و حاکم را بمن هدیه داد و ازمن خواست پس از مطالعه، سرکلاس خلاصه انرا برای هم کلاسی هایم بازگو نمایم  .این کتاب به نوعی  بر گرفته از کتاب کلیله و دمنه بود که دران پسری شجاع بنام نخودی بر علیه حاکم ظالمی شورشی را رهبری میکند اما مردان و زنان شهرانرا همراهی نمی کنند وچون از انسانها مآیوس می شود بسراغ حیوانات می رودوبه خروس ماموریت  بیداری خفتگان و به روباه ترسیم نقشه ورود به کاخ حاکم و... می دهد اما نخودی به محض رسیدن به قدرت حیواناتی که اورا برای سرنگونی حاکم ظالم یاری کرده اند را فراموش می کند . غرق در افکار خویش، بر آوار های بجا مانده هرلحظه گام هایم  از درد ی نهفته و خستگی ناشی الام فراق سنگین تر می شدند . چشم هایم را بی اختیار بستم ولی دلم در چاله ها و تپه های ویرانه ها می لنگد . می خواستم بار دیگر فریادی بلند را سردهم تاشاید مردگان خفته در مدفن  *الهزامیه* صدایم را بشنوند و با انها درد دل کنم و لی  افسوس که حتی قبور هم در اینجا دیگر نشانی از زائر ندارند و تنها آثاری از قبر سید نعمه یکی از سادات روستا بجا مانده است .

*هزامیه* قطعه زمینی که محل دفن اموات  روستای العمه و تعدادی از روستاهای مجاور بود .
*وجیه*  واحد توزین بود که معادل دو کیلو گرم است  و  *تاوگ* معادل چهارکیلو گرم . و همچنین *سنار* کمی کمتر از نیم کیلو گرم است .
*شریه* مقدار گندم یا شلتوک یا برنجی است که به مغازه دار می دادند و به میزان ارزش ان خواربار می گیرند .
*بنت المعیدی*یکی ا ز نقاشی ها و پرتره بسیار معروفی است  که روایت های متعددی در این زمینه وجود دارد .

قسمت ۱۹ (روستای مَچریًه)
امروز میخواهم سطرهای کاغذ دفترم را باقلمی  مشحون از آه و حسرت شانه بزنم . می خواهم در ساحل چشم هایم بلمی بسازم و به همراه خاطراتم بسوی روستای مچریه پارو بزنم . می  خواهم از تقدیر و سرنوشت مردمی بنگارم که گویی سیب ممنوعه بهشت را چیده اند و همانند  من ، گرفتار رنج بی پایان فراق  گشته اند . می خواهم از روستایی که تمام واژه های نهفته و ناگفته  عشیره سواری بیت عواجه و سادات البو گدیمی و مرحوم سید جعفر سیدعرب و تعدادی از صائبین که در زیر خاک مدفون شده اند ،بنویسم .
با دلی پر از زخم و غم ناک از روستای العمه الآگرف و الدبات،  به سوی روستای مچریه گام بر داشتم . در رویا و خیال خود بسوی یک روستایی سرسبز با نخلستان های فراوان و مضیف های پابرجا و درختانی در هم تنیده که چون مادری مهربان روخانه آنرا در آغوش خود گرفته اند میروم .
پس از طی کردن سه کیلومتر بسوی شمال ، صدای خش خش شوره زار و زمین های تشنه یک قطره آب و ترک خورده از تشنگی با فشار قدم هایم ناله ای از درد شبیه ناله های برامده از یک گلوی خشک که نای آوا ندارد در گوش هایم می پیچید و من بسان عاشقی  در مزرعه تقدیر ،هاجروار بذر عشق می پاشید ونیک بختی را در ماتم کده می جویم . با گام های خسته قدم برداشته و به راهم ادامه می دادم .اما افسوس  که دیگر ، اینجا زندگی  با همه معنای بزرگش فقط درذهن مردمان پیر وسالخورده ودر لابلای ویرانه هابایگانی شده است .
روستای مَچریه با بیش از ۳۰۰ خانوار از جنوب به روستای العَمه و از شرق به روستای *سابله* و اراضی قبیله الشرفه و از شمال به روستای *الدَفًار* واز غرب به هور العظیم محدود می شود .ساکنانش عمدتا تیره هایی از سواری های بیت عواجه و سادات البو گدیمی می باشند. این روستا در زمان سابق دارای چهار *نهر* به نام های  *نهر الجروله* و *نهر الذَرًاع* و *نهر الخشِیچی* و *نهرال أَگرح* که همه از شاخه هوفل رودخانه کرخه منشعب می شوند . بعضی از این شاخه ها فصلی بوده و در فصل تابستان بسیار کم آب می شدند اما نهر ال أگرح رودخانه اصلی روستا بود.  که از وسط روستا می گذرد. همه این انهار  بعد از سیراب کردن اراضی  درآغوش هور العظیم آرام می گرفتند . مچریه در زمان های دور از سه قسمت تشکیل می شد که بوسیله رودخانه های ذکر شده  ازهم جدا می شدند. تیره *بیت حیدر* در کنار رودخانه الخشیچی و تیره های *بیت الحجی وتعدادی از سادات البوگدیمی و بیت حمدان و البوعثمان* در منطقه ای موسوم به  *الهطره* و همچنین  *بیت فرج و تعداد دیگری از سادات البوگدیمی و مرحوم سیدجعفرال سیدعرب به همراه برادرش مرحوم سیدعبدالله* در منطقه *ال أِعونًیه*  سکونت داشتند و همه این مناطق تحت نام مچریه معروف بودند . ولی در دهه چهل به بعد روستا دوقسمت شمالی و جنوبی بود که توسط رودخانه ال آگرح جدامی شدند . لازم بذکر است که تعدادی از فرزندان و نوه های مرحوم  *عواجه*  از جمله  شیخ جبار و شیخ هادی...  بهمراه طوایف ذکر شده جزو اولین ساکنان مچریه بودند .
همانطور که بر ویرانه های مچریه قدم میزدم ناگهان غم عجیبی بردلم مستولی شد، سنگینی غم  توان حرکت را ازمن سلب نمود و چون مریم عیسی علیه السلام به درختی تنها و بی کس با برگ های خشکیده تکیه دادم ودر ان لحظه ارزو داشتم  سینه ام را بشکافم و اندوهم را سزارین کنم تا شاید از بار غمم کاسته شود و از وحشت هولناک انچه میبینم رهایی یابم . اشک هایم با گرد و خاکی که نشسته بر صورتم بود آمیخته شد .بیاد آن روزهایی افتادم که سوار بر اسب های عربی *الوذنه و الحمدانیه*  عمویم سیدجعفر درمعیت پسرعمویم  مرحوم سیدرحیم و یا سیدطالب به زمین های زراعی واقع در غرب روستا بنام *المنفیه* می رفتیم یا در صبح گاه در منزل پر از نخل های  *بِرًم و بِرحی و کبکاب و...* تماشگر کبوتران و گنجشکان و بلبل ها بودیم که همه به نوبت می خوانند ، می نشستند و به پرواز درمی امدند .و ظهرها به همراه دوستانمون  ستارو سعید فرزند لفته و دیگر همسالان  خودرا به اب شط می سپردیم  . به هنگان عصر به دشت وسیع و صاف که بوسیله گیاهان خودرو پوشیده شده می رفتیم تا بازی فوتبال بین جوانان العمه و مچریه را تماشا کنیم و گاهی دلشون به حال ما سوخته و وارد بازی می کردند .و شبها با زمزمه های دلنشین و گوش نواز موسیقی و خواننده های سنتی ریف داخل حسن و اعبادی العماری و حسن حول و عبدالامیر ادریس و... ویا تماشای تلویزیون که بدلیل نبودن برق به یک باتری بزرگ وصل بود خودرا سرگرم می کردیم و سپس به داخل پشه بندهایی که از عصر بر روی *عرزاله* در بین درختان توسط همسر عمویم برافراشته شده اند به خواب می رفتیم .

*عرزاله* چهارپایه ای به ارتفاع ۷۰ یا ۸۰ سانت و به عرض یک ونیم یا دو متری میباسد که با چهار ستون گلی و پوشیده از نی و بَردی و بایک بوریا پوشیده می شد و یک تشک پنبه ای وبالشی ازپر مرغ یا پرندگان  وحشی مفروش شده و ودر تابستان و بهار با پشه بند که دود بخور عود فضا را پر میکرد مزین می شد .
*المنفیه* زمین زراعی عمویم سید جعفر در انجا قرار داشت که در روستاها اراضی کشاورزی را بسته به موقعیت یا میزان حاصلخیزی یا حتی به نام عشیره و... نام گذاری می شدند .
*الوذنه و الحمدانیه* نژادی هایی مشهور از اسب های عربی همانند الشگره یا الصگلاوی و الملیحیه و... می باشند  .
*نهر* در تقسم بندی رودخانه ها و کانالها  بسته به میزان عبور آب و وسعت کانال  نام گذاری می شد . برای مثال العبًاره  یا الشاخه یا*

امروز میخواهم سطرهای کاغذ دفترم را باقلمی  مشحون از آه و حسرت شانه بزنم . می خواهم در ساحل چشم هایم بلمی بسازم و به همراه خاطراتم بسوی روستای مچریه پارو بزنم . می  خواهم از تقدیر و سرنوشت مردمی بنگارم که گویی سیب ممنوعه بهشت را چیده اند و همانند  من ، گرفتار رنج بی پایان فراق  گشته اند . می خواهم از روستایی که تمام واژه های نهفته و ناگفته  عشیره سواری بیت عواجه و سادات البو گدیمی و مرحوم سید جعفر سیدعرب و تعدادی از صائبین که در زیر خاک مدفون شده اند ،بنویسم .
با دلی پر از زخم و غم ناک از روستای العمه الآگرف و الدبات،  به سوی روستای مچریه گام بر داشتم . در رویا و خیال خود بسوی یک روستایی سرسبز با نخلستان های فراوان و مضیف های پابرجا و درختانی در هم تنیده که چون مادری مهربان روخانه آنرا در آغوش خود گرفته اند میروم .
پس از طی کردن سه کیلومتر بسوی شمال ، صدای خش خش شوره زار و زمین های تشنه یک قطره آب و ترک خورده از تشنگی با فشار قدم هایم ناله ای از درد شبیه ناله های برامده از یک گلوی خشک که نای آوا ندارد در گوش هایم می پیچید و من بسان عاشقی  در مزرعه تقدیر ،هاجروار بذر عشق می پاشید ونیک بختی را در ماتم کده می جویم . با گام های خسته قدم برداشته و به راهم ادامه می دادم .اما افسوس  که دیگر ، اینجا زندگی  با همه معنای بزرگش فقط درذهن مردمان پیر وسالخورده ودر لابلای ویرانه هابایگانی شده است .
روستای مَچریه با بیش از ۳۰۰ خانوار از جنوب به روستای العَمه و از شرق به روستای *سابله* و اراضی قبیله الشرفه و از شمال به روستای *الدَفًار* واز غرب به هور العظیم محدود می شود .ساکنانش عمدتا تیره هایی از سواری های بیت عواجه و سادات البو گدیمی می باشند. این روستا در زمان سابق دارای چهار *نهر* به نام های  *نهر الجروله* و *نهر الذَرًاع* و *نهر الخشِیچی* و *نهرال أَگرح* که همه از شاخه هوفل رودخانه کرخه منشعب می شوند . بعضی از این شاخه ها فصلی بوده و در فصل تابستان بسیار کم آب می شدند اما نهر ال أگرح رودخانه اصلی روستا بود.  که از وسط روستا می گذرد. همه این انهار  بعد از سیراب کردن اراضی  درآغوش هور العظیم آرام می گرفتند . مچریه در زمان های دور از سه قسمت تشکیل می شد که بوسیله رودخانه های ذکر شده  ازهم جدا می شدند. تیره *بیت حیدر* در کنار رودخانه الخشیچی و تیره های *بیت الحجی وتعدادی از سادات البوگدیمی و بیت حمدان و البوعثمان* در منطقه ای موسوم به  *الهطره* و همچنین  *بیت فرج و تعداد دیگری از سادات البوگدیمی و مرحوم سیدجعفرال سیدعرب به همراه برادرش مرحوم سیدعبدالله* در منطقه *ال أِعونًیه*  سکونت داشتند و همه این مناطق تحت نام مچریه معروف بودند . ولی در دهه چهل به بعد روستا دوقسمت شمالی و جنوبی بود که توسط رودخانه ال آگرح جدامی شدند . لازم بذکر است که تعدادی از فرزندان و نوه های مرحوم  *عواجه*  از جمله  شیخ جبار و شیخ هادی...  بهمراه طوایف ذکر شده جزو اولین ساکنان مچریه بودند .
همانطور که بر ویرانه های مچریه قدم میزدم ناگهان غم عجیبی بردلم مستولی شد، سنگینی غم  توان حرکت را ازمن سلب نمود و چون مریم عیسی علیه السلام به درختی تنها و بی کس با برگ های خشکیده تکیه دادم ودر ان لحظه ارزو داشتم  سینه ام را بشکافم و اندوهم را سزارین کنم تا شاید از بار غمم کاسته شود و از وحشت هولناک انچه میبینم رهایی یابم . اشک هایم با گرد و خاکی که نشسته بر صورتم بود آمیخته شد .بیاد آن روزهایی افتادم که سوار بر اسب های عربی *الوذنه و الحمدانیه*  عمویم سیدجعفر درمعیت پسرعمویم  مرحوم سیدرحیم و یا سیدطالب به زمین های زراعی واقع در غرب روستا بنام *المنفیه* می رفتیم یا در صبح گاه در منزل پر از نخل های  *بِرًم و بِرحی و کبکاب و...* تماشگر کبوتران و گنجشکان و بلبل ها بودیم که همه به نوبت می خوانند ، می نشستند و به پرواز درمی امدند .و ظهرها به همراه دوستانمون  ستارو سعید فرزند لفته و دیگر همسالان  خودرا به اب شط می سپردیم  . به هنگان عصر به دشت وسیع و صاف که بوسیله گیاهان خودرو پوشیده شده می رفتیم تا بازی فوتبال بین جوانان العمه و مچریه را تماشا کنیم و گاهی دلشون به حال ما سوخته و وارد بازی می کردند .و شبها در غیاب عمویم و سیدهانی فرزند ارشد سیدجعفر با زمزمه های دلنشین و گوش نواز موسیقی و خواننده های سنتی ریف، داخل حسن و اعبادی العماری و حسن حول و عبدالامیر ادریس و ام کلثوم ...با استفاده از *ضبط الصوت*  و نوارکاست  ویا تماشای تلویزیون که بدلیل نبودن برق به یک باتری بزرگ وصل بود خودرا سرگرم می کردیم و سپس به داخل پشه بندهایی که از عصر بر روی *عرزاله* در بین درختان توسط همسر عمویم برافراشته شده اند به خواب می رفتیم .

*عرزاله* چهارپایه ای به ارتفاع ۷۰ یا ۸۰ سانت و به عرض یک ونیم یا دو متری میباسد که با چهار ستون گلی و از نی و بَردی ویک بوریا پوشیده می شد و یک تشک پنبه ای وبالشی ازپر مرغ یا پرندگان  وحشی مفروش شده  ودر تابستان و بهار با پشه بند ی که دود بخور عود ازان متصاعد میشد . اطراف دور تا دور بالای  پشبه بند و محل دوخت ان با یک نوار آبی یا رنگ های دیگر تزیین می کردند .
*المنفیه* زمین زراعی عمویم سید جعفر در انجا قرار داشت که در روستاها اراضی کشاورزی را بسته به موقعیت یا میزان حاصلخیزی یا حتی به نام عشیره و... نام گذاری می شدند .
*الوذنه و الحمدانیه* نژادی هایی مشهور از اسب های عربی همانند الشگره یا الصگلاویه و الملیحیه و... می باشند  .
*نهر* در تقسم بندی رودخانه ها و کانالها  بسته به میزان عبور آب و وسعت کانال  نام گذاری می شد . برای مثال العبًاره  یا الشاخه یااَلرایًط به کانال خاکی  باریک و بزرگتر از جوی اب  که گنجایش عبور تا ۵۰ اینچ اب را دارد و بعداز ان *اَلخِر* که بزرگتر از عباره و سپس النهر می باشد که معمولا از یک رودخانه بزرگتر منشعب می شود .

 *روستاهای برباد رفته*  (قسمت ۲۰  روستای مچریه)
صدایم در گلو گیر کرده بود و فریادی با سکوت در حنجره داشتم و آهی سوزان درسینه مرا از درون آرام آرام به خاکستر تبدیل می کرد.  در اینجا تقدیر روزگار و جفای بشریت ،هرانچه *زندگی* نام داشت در کلمه ای بنام *نابودی* مدفون ساخته و هنر وزیبایی و تنوع را ریشه کن نموده است . دلم مالامال از درد و احساس نفرت از جنگ ، از بداخلاقی ها و از اهمال انباشته است و چون مستی که در خیابانهای خلوت در تاریکی شبانه به دنبال بهانه ای برای تسلای خود در بین ویرانه ها می گشتم .
نشانه ای از مضیف مرحوم شیخ حمید و مضیف شیخ فرعون و خلف الشقاتی و ملامنسی و سیدجعفر و..‌ نبود همه انها در زیر غبار گذر زمان رنگ باخته و غریب و گمنام در تاریکی ها جان سپرده اند . از بوریا ها و نی های درشت و مخصوص ساخت این مضیفها و یا اجر و چوب چندل منازل ساکنان مچریه  که زمانی بوسیله نخل های برافراشته و درختان خودرو وزیبای *غَرًب* احاطه شده بودند و از دور بوی قهوه و صدای اهلا وسهلا از لابلای انها هر رهگذری را با اصرار دعوت میکرد. جز نقش عدم وفنا نمانده است وندایی جز ضجه های باد که مانند شلاق تازیانه بی رحمانه برصورتم میزد و بی اختیار اشکهایم را جاری می ساخت شنیده نمی شد . امروز انها بسان مردگانی که هر عضو ان در گوشه ای پراکنده شده ،هیچ کاری از انها ساخته نیست . حتی درختان هم خجل از پذیرایی از یک مهمان خسته و ماتم زده می باشند و دیگر توانایی پناه دادن به کبوترهای بی مآوا  نیستند . رودخانه *الگطامی* که از تلاقی رودخانه بستان  و رودخانه مچریه در منطقه *الزله* و المنفیه بوجود امده  امروزبا برخورد بادهابه سیل بندهایش ناله کنان اشک خاک می ریزد .ومن با چشمهای پر از اشکم خاکسترش را با نگاه خویش می کاوم و انگار دیوارهایش  ازبی مهری ها و از وحشت تنهایش شکایت ها می کند  . در خاطراتم لنج بزرگ و اهنی مرحوم حسن الفرادی را تصور کردم  که در روزگاری نه چندان دور  از مچریه و روستاهای اطراف مسافران را به شهربستان  با دو تومان کرایه جابجا می کرد و ما برای لذت بردن از تماشای روستاهای  کسر و دبیه و نوشه و صاهندی و ابو جاموسه و سیدیه و...که همانند چلچراغی بوسیله رودخانه های اصلی و فرعی بهمدیگر وصل بودند صبح زود سوار آن می شدیم و مسیر ۳۰ کیلومتری یا بیشتر را در سه ساعت طی می کردیم  و نزدیک  ظهربار دیگر به مچریه  برمی گشتیم . درحال رفتن و برگشتن گاومیش های زیادی را می دیدیم که درکپرها و ستره ها و طارمه توسط مردان یازنان روستایی در حال شیردوشی بودند و یا خودرا به آب زده و از موهبت  های الهی مشغول علف خوردن هستند . دود ناشی از شعله ور کردن تنورهای گلی برای پختن نان و بوی ماهی در حال کباب و اتش زیر تاوه ها ی نان برنجی  تابلویی زیبا را در ذهن بیننده حکاکی می کرد . در مچریه از فاصله ای نسبتا دور  گله گاومیش های خلف الشقاتی و گله خلف العماره مارا مجبور به ایستادن کرده و نظاره گر هیبت و کثرت خود می کردند .  با گام های خسته قدم برمی داشتم و احساس کردم بار زیادی را بر دوش می کشیدم و با اینکه شانه هایم  تحمل  وزن سنگین عشق را نداشتند ،من هم نمی خواستم در بین ویرانه ها رهایش کنم گویی این عشق جایی برای رفتن  نداشت . اما نگهان  نظرم را نخل خرمایی تک و تنها ، بی ثمر و تشنه جلب کرد که زمانی زیبایی ناگهانی ان شگفت انگیز بود و چون زن زیبایی با موهای مرتب ،آرایش زیبایی داشت .  در تخیل کودکانه ام هروقت بر روی برگهای پرپشت آن می نشستم خودرا در اوج احساس می کردم ولی امروز دل شکستگیش را از ریشه تا سر آن بر هیچ صاحب دلی پوشیده نیست . .به نزدیکش رسیدم نخل را چون عاشقی دلباخته بغل کردم درختی که  عشق پاک وزیبای یونس و نعیمه را ذهنم بار دیگر زنده کرد . هنوز صدای یونس که با قیافه رقت انگیزش و چهره ای که در اثر آفتاب سوخته و بسان یک کودک نادیده گرفته شده  در هم رفته را میدیدم که با  دشداشه ای سفید نشاسته ای رنگش که به پشت عرق کرده اش چسبیده بودو چفیه ای به رنگ آبی اسمانی به شکل نامنظمی پیچده به سر داشت به این نخل تکیه می داد و بهنگام غروب با لحن و صدای زیبایش  در فراق نعمیمه موال و ترانه *انعیمه یا انعیمه*را می سراید و گاهی مجدانه از خدا می خواهد که مداخله کند .

(قسمت  ۲۱  ـ آخرین قسمت  روستای مچریه)
من در رویای کودکانه بی خبر از فریب فرداها قصه عشقی با درختان و رود خانه های پرآب و محیط سرسبز و آباد را آغاز کردم .اما افسوس نمی دانستم که این طبیعت زیبا چون یادگاری نوشته و یا تصویری نقش بسته برآب بود . یا شاید یک ستاره در سراب اسمان لحظه ای عیان شدو ناپدید گشت  و پس ازآن، شبی به سیاهی فراق و جدایی، انتظارم را می کشید .سپس نخلها بی سرشدند و پرندگان ،دیگر هم آغوش برگها نمی شوند . نی ها خشکیده و به انتظار آتش قهر و جفا نشسته و بلمها در ساحل غم هاخود را رها کرده اند و گویی معشوق من احساس هستی خودرا به همراه ماهیان هور در سرزمین مرگ به کلی از دست داده است . ومن مدهوش و حیران با التماسی تلخ از ویرانه های خاموش بیاد زمانی که بهمراه نی ها با نسیم بادها در بین موج های آرام هور رقص کنان نغمه های شوق سر می داده ایم یک بار دیگر بوسه عاشقانه می خواهم . اما می دانم امروز  هردوی ما از صدای بادها هراسانیم و از وحشت آوار لرزه بر اندام مان می افتد .امروز مچریه و مچریه ها، خاموش افتاده در قعر اقیانوس فنا، با تمام راز های شان در یک تابوت ،با کفنی از غبار و خاکستر ،نگران و دلتنگ، از فراموش شدن خفته اند .  سرنوشت شوم  این عشق نافرجام برای من مانند کودکی رقم خورد  که با لالایی مادر بخواب رفته ولی ناگهان با غرش گلوله های توپ جنگ بیدار شد و دیگر هیچوقت در آغوش مادرش آرام نگرفت و جز ترنم موزون حزن و اندوه از حنجره ان شنیده نخواهد شد .
با غمی جانکاه وحالی پریشان با صدای بلند بر پیکر پرپر شده معشوقم جار زدم تا شاید مرثیه سرایان و شاعران ان دیار از جمله *علویه ام عبره  و دارمه بنت ابو الهوش و موهه بنت افرادی  و افلیکه مادر افلیفل و ابذیهه بنت جاسم و عزیزه و لذیذه الضریب*را از خواب ابدی بیدار کنم تا مجلس عزایی را این بار بجای مردگان بر منازل و دیارمان برپا کنند و بر ویرانه ها شعر حزین بسرایند و بگریند و بگریانند و بر این سرنوشت تلخ الود و زوال نقش و نگار زیبای هور دستها را برسینه بکوبند و باهم بخوانیم   (آمرن بالمنازل منازلهم خليه           واگلها وین اهلنا اتگول اگطعوا بیه ) دوست داشتم بار دیگر به زمین *^منفیه یا خیط المچریه^بروم و نظاره گر تدارک برگزاری مراسم شبیه در روز دهم محرم توسط مرحوم حاج عبدالله الجبر و حاج سعدون ابو ریشه و کاظم الغانم و جعفر السهیل و دیگرمردان موقر و نیک نام مچریه باشم و مرحوم شیخ مهدی ال شیخ جعفر را در نقش امام حسین ببینم و به او بگویم که دیگر درکنار علقمی بدنبال عباست نباش اینجا عباس رادر بیابان وحشت زده تاریک کشته اند  و دیگر علقمی نمانده است .و مرحوم سید طاهر ال سید لفته را در نقش حضرت عباس با آن لباس زیبا و منحصر بفرد و هیبتش را بجای سکینه تشنه ، من از او طلب اب برای پرندگان بی مآمن و برای ماهیان تشنه و برای زمین های ملتهب کنم تا شاید باردیگر بوته ها به دیوار های گلی سلامی دوباره کنند .  و مرحوم سیدمحمد ال سیدعطیه در نقش شمر و مرحوم زایر حنتوش در نقش حبیب ابن مظاهر و مرحوم سعد الجبار یکی از شاعران توانمند که شعرهایش زبانزد خاص و عام بود ومرحوم جاسم فرزند محمد و حسین ابوعلی ال جبر را باجبه سبز و عمامه ای که از عمویم مرحوم سیدجعفر می گرفت و نقش علی اکبر را بازی می کرد ببینم  همچنین صدای رسا و زیبای حاج کریم المنسی که  شخصیت حضرت قاسم را نقش افرینی می کند  بشنوم و از بازی یوسف الفاخر در نقش عمر ابن سعد و حاج عبدالحسن  المجدی و مرحوم راضی وملا عبدالوهاب با وقار و متانتش و شیخ عبود ابن ابو ریشه با متانت وشخصیت استثنائیش  و دیگر  جوانان و پیران لذت ببرم .  مراسم شبیه  واقعه دهم محرم اضافه بر مچریه در رفیع هم  برگزار میشد واز شاخص های کم نظیر این اجراها اضافه بر نحوه نظم و ترتیب ونوع لباس ، استفاده از افرادی است که بتوانند نقش ها و دیالوگها رابا صدای زیبا و ^لحن ملایی^ بسیار موثر ادا نمایند که هر ببینده و شنونده ای را بشدت تحت تاثیرقرار میداد .

*ترجمه شعر عربی* :به خانه ها سر میزنم اما منازل خالی از سکنه بود . واز خانه های ویران میپرسم که بر ساکنین تو چه امده است ؟ در جوابم می گویند که ازمن بریدند وتنهایم گذاشتند .
*لحن ملایی*یکی از مقامات و سبک موسیقی خاص است که معمولا خوانندگان در مرثیه سرایی  از ان استفاده می کنند و یاس خضر یکی ازخواننده های مشهور عراقی بطور زیبایی آنرا ادا می کرد . لازم بذکر است که در مناطق هور نشین  و علی الخصوص مچریه ورفیع   افراد زیادی بودند که به این سبک می خوانند که به آن عتابه هم گفته می شد . عتابه از عتاب می اید که درابراز شکایت از جور زمان و روزگار و سرنوشت های تلخ  از ان استفاده می شود .