ملا یاسر، عدالت ترمیمی و جامعه‌ی ما!

شوشان ـ لفته منصوری :
 
یک سال از وفات مرحوم حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ یاسر عماره (امیری) سپری شده است. او در مدتی که مسئول  شعبه ۲۹ شورای حل اختلاف ویژه زندان‌های اهواز بود، موفق شد رضایت ۷۸ نفر از اولیاء دم را بگیرد و زندگی را در رگ‌های انسان‌های دم مرگ جاری سازد. او مصداقی فعال و پرانگیزه در عدالت ترمیمی[1] بود. مجازات ترمیمی حاصل تحول در نگرش‌ها و دیدگاه‌های عمومی حقوقدانان کیفری، جرم‌شناسان و مجریان نظام کیفری نسبت به عدالت‌ کیفری مبتنی بر «جزا و سرکوب»[2]  و عدالت کیفری مبتنی بر«اصلاح و تربیت»[3] است که در پیوند با مفاهیم انسانی و فرهنگ و ارزش‌های‌ جامعه‌ی مدنی، عدالت نوینی را معرفی می‌کند.
عدالت ترمیمی از جهات متعددی با عدالت معاصر تفاوت دارد. نخست آنکه نگرش فراگیری‌تری به اعمال مجرمانه دارد، بیش از آنکه جرم را صرفاً عملی قانون‌شکنانه تلقی کند، به این موضوع می‌پردازد که بزه‌کاران به بزه‌دیدگان، جامعه و حتی خودشان لطمه می‌زنند. دوم آنکه افراد بیشتری را در فرآیند مقابله با جرم دخالت می‌دهد، علاوه بر بزه‌کار و دولت ، بزه‌دیدگان و افراد جامعه نیز به همان میزان در جریان قرار می‌گیرند. درنهایت این سیستم، موفقیت را نیز به‌گونه‌ای دیگر ارزیابی می‌کند، بیش از اینکه به میزان مجازات تحمیل شده توجه کند، میزان آسیب‌های جبران شده و یا پیشگیری شده را می‌سنجد. پس‌ از این مقدمه دو پرسش را به معرض اندیشه و تفکر نخبگان جامعه می‌گذارم که:
۱- چرا جامعه‌ی ما پس از فقدان شخصیت‌هایی چون آیت‌الله سید خضر موسوی، سید عاشور موسوی، سید عبدالحسین آل سید عرب موسوی، شیخ ملا یاسر عماره و تعداد زیادی از این شخصیت‌ها که در حوزه‌ی حل اختلاف و پیشگیری از وقوع جرایم سنگین چون قتل و جرح فعالیت می‌کردند؛ قادر نیست ساختار پیشگیرانه تولید کند؟
۲- چرا جامعه‌ی ما قادر نیست این مفهوم را از نظام جزایی به نظام‌های مدیریتی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تسری داده و جامعه‌ای مشارکتی و با احساس مسئولیت عمومی در پیشگیری از آسیب‌های مدیریتی، فرهنگی، سیاسی و  اقتصادی ایجاد بکند؟ و از این طریق مهاری بر قدرت زده و زندگی بهتری را برای خود و نسل‌های آینده ایجاد کند.
در پیوست این یادداشت، کلیپی که به همت دفتر تاریخ شفاهی شهرستان باوی، ضبط و پژوهش هاشم سعدی مجد و تدوین فاطمه الهائی منتشر شده است؛ تقدیم می‌گردد. در این کلیپ خاطره‌ای به زبان عربی و زیرنویس فارسی توسط مرحوم ملا یاسر در جمعی صمیمی با حضور  محمد حمیدی اصل، شبیب عامریون، احمد عامری، عزیز حمیدی، کریم باوی، جابر عامری، جاسم حمیدی، جلیل حمیدی، هاشم سعدی مجد و این‌جانب در پارک ساحلی ملاثانی در تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۸ بیان شده است که مفهوم عدالت ترمیمی را به‌خوبی ارائه می‌کند.
در این کلیپ صدای بچه‌ها که در کنار خانواده‌های آن‌ها در پارک بازی می‌کنند را می‌شنوید. این صدای زندگی است که زمینه‌ای برای این خاطره‌ی تا دم اعدام و مرگ شده است. خداوند روح شیخ یاسر عماره را به رحمت و شفقت خود شاد و خوشنود بگرداند که انسانی تلاشگر و ایثارگر تا واپسین لحظات زندگی‌اش بود.  
 

پانوشت:
[1] - Rosrorative justice
[2] - Retributive justice
[3] - Rehabilitative Justice