قسمت اول
پنجمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا در روز 29 اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و نود و شش برگزار خواهد شد.
انتخاباتی که از سال 1377 آغاز آن بود و هر چهار سال یکبار برگزار می شود.
در مطالب پیش رو قصد داریم فارغ از آثار و نتایج کلی عملکرد شوراهای اسلامی در شهر و روستا که به جای خود از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود، به بحث پیرامون ضرورت این انتخابات بپردازیم.
اهمیت مشورت و شورا در آیات الهی و سیره پیامبر(ص) و ائمه
خداوند در قرآن مجید ضرورت و اهمیت شور و شورا را بیان نموده است و در این رهگذر شورا را پایه ی رفتار متقابل مردم می داند ، از طرفی دیگر شورا به عنوان یکی از نشانه ها و خصوصیات برجسته ی مومنین بشمار می رود ، به بیانی دیگر می توان گفت اهمیت شورا تا آنجاست که پرداختن به این امر همسطح اطاعت از پروردگار و نیز اقامه ی نماز برشمرده است.
در آیه 38 شوری خداوند متعال فرموده است؛ وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَينَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ينْفِقُونَ
و کساني که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را برپا ميدارند و کارهايشان به صورت مشورت در ميان آنهاست و از آنچه به آنها روزي دادهايم انفاق ميکنند.
مشورت کردن و شور از یک طرف می تواند از خود کامکی و استبداد جلوگیری نماید و از دیگر سوء موجب تعامل افکار و برخورد اندیشه شود تا از این میان زمینه ی تفاهم و نیز ایجاد امنی خاطر را بین افراد فراهم کند. از دیگر سو، شوری موجب اتخاذ بهترین و مناسب ترین راه برای حل مشکلات جاری باشد.
این موضوع در سیره ی پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز مشاهده می گردد.
پیامبر گرامی اسلام با آن شخصیت عظیم که اتصال به وحی الهی داشت و کمال عقل و اندیشه بود نیز قبل از تصمیم، به مشورت با اطرافیان خود می پرداخت تا درسی باشد برای سایر مردم و نیز زمامداران تا آنان نیز در صورت بروز مشکلات و اتخاذ تصمیمات از مشورت و شور بی نیاز نباشند.
این روش باعث ایجاد رابطه ای همراه با عطوفت و مهربانی بین آنان می گردید.
در سوره ی آل عمران آیه 159 خداوند به پیامبر امر فرموده است؛ « فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ.
به (برکت) رحمت الهي، در برابر آنان (مردم) نرم و مهربان شدي! و اگر خشن و سنگدل بودي، از اطراف تو، پراکنده ميشدند، پس آنها را ببخش و براي آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامي که تصميم گرفتي، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زيرا خداوند متوکلان را دوست دارد. »
در این آیه به چند موضوع اشاره شده است؛ از جمله: پرهیز از استبداد، استفاده از مشارکت فکری و خودداری از تحمیل و فشار، احترام به نظرات مردم و ....
در نهج البلاغه و کلمات قصار حضرت علی (ع) نیز موضوع شوری مشاهده می گردد و می خوانیم که پیامبر گرامی اسلام مشورت های زیادی داشته اند بخصوص در امور جنگ که از افراد خبره نظرات مشورتی دریافت می کرده اند. علاوه بر آن اسناد فراوانی وجود دارد که مردم را ترغیب به مشورت نموده اند.
از نتایج مهم شورا در حکومت اسلامی دوری از تمرکز قدرت و ایجاد محیط امن اجتماعی برای کشف و شکوفایی استعدادهای مردم و نیز حل مشکلات و معضلات اجتماعی امت اسلامی است.
بنابراین اصل شورا دارای ویژگی مهم حضور در بحث عدم تمرکز خواهد بود، که این موضوع از طریق شوراهای شهر و روستا که نماد مردمی دارد تأمین کننده ی اراده ی مردم و نشان دهنده ی اجرای شیوه ای از دموکراسی بشمار می رود.
به بیانی دیگر، مردم یک منطقه، شهر و محل، که درخواست های مشترک برای حل و فصل امور جاری خود دارند به حضور و مشارکت دعوت شده و اداره ی امور اهالی به آنان واگذار می گردد، تا بوسیله ی بکارگیری امکانات و توانایی های موجود منطقه ی خود بصورت خودجوش برای رفع گرفتاری ها و مشکلات اقدام و آن را به سامان برسانند. این شیوه نشانه ی بارز از دموکراسی بشمار می آید.
چنانچه به بسیاری از قوانین کشورهای جهان نظیر، فرانسه، بلژیک، ایتالیا، اسپانیا و ... نگاهی داشته باشیم بخوبی مشاهده می کنیم که این کشورها اصل
عدم تمرکز را با پذیرش شوراهای محلی مورد توجه خود قرار داده اند ، در این راستا شوراهای محلی می تواند نتایج اجرای دموکراسی را معطوف به مناطق دیگر نمایند و از این راه مردم مسئولیت امور اجرایی خود را عهده دار شوند.
اصل هفتم قانون اساسی نیز تأکید بر این موضوع دارد و در قسمتی از این اصل آورده شده؛ « ...... شوراها از ارکان تصمیم گیری و اداره ی امور کشورند. »
عدم تمرکز که از طریق شوراهای شهر و روستا اعمال می گردد را می توان از جمله حقوق اساسی مردم بشمار آورد.
به این اداره امور محلی توسط مردم، خودگردانی گفته می شود.
بدین صورت ما شاهد یک نظام حقوقی خواهیم بود که طبق آن مناطق زیادی که بصورت خودگردان اداره خواهند شد در یک جامعه ی سیاسی واحد بنام کشور قرار خواهد گرفت.
این خودگردانی که موجب تحکیم و وابستگی های محلی بوده می تواند موجب پیشرفت و آبادانی مناطق موصوف شده و در نتیجه ایجاد یک وحدت ملی قوی و منسجم تحت حاکمیت سیاسی نظام حاکم خواهد بود.
اصل یکصد قانون اساسی نیز مؤید این موضوع می باشد که برای پیشرفت سریع برنامه های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و .... با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور مناطق که اعضای آنرا مردم انتخاب می کنند را به خود مردم واگذار نموده با این شرط که اصول وحدت ملی و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی و نیز تابعیت حکومت مرکزی رعایت گردد.