دونالد ترامپ پایبندی ایران به توافق هستهای این کشور با شش قدرت جهانی را تایید نکرده و تصمیمگیری درباره سرنوشت حضور ایالات متحده در برجام را به کنگره این کشور سپرده است.
به گزارش بی بی سی، ترامپ میگوید می خواهد با استراتژی جدید خود "تمامی راهها" برای دسترسی ایران به سلاح اتمی را مسدود کند
این تصمیم ترامپ مانند بسیاری از دیگر اقداماتش در ۱۰ ماه گذشته، موجی از واکنشهای داخلی و بینالمللی به همراه داشته است.
در حالی که متحدان اروپایی آمریکا یکپارچه از ادامه پایبندیشان به این توافق سخن گفتهاند و بر حفظ برجام تایید کردهاند، در آمریکا جمهوریخواهان که از ابتدا با مذاکرات دولت باراک اوباما برای نهاییشدن برجام مخالف بودند، اکنون فرصتی جدید پیش روی خود پیدا کردهاند تا به مواردی که به نظر آنها "نقض روح" توافق هستهای است بپردازند و همچنین ایران را وادار به توقف برنامه موشکیاش کنند.
در تازهترین واکنش به سخنان ترامپ، سناتور چاک شومر، رهبر دموکراتها در مجلس سنای کنگره آمریکا با انتشار بیانیهای گفته: "ژنرال متیس، وزیر دفاع و ژنرال دانفورد، رئیس ستاد مشترک، که هر دو از کابینه ترامپ هستند (هفته گذشته) به نمایندگان کنگره گفتند که به نظر آنها برجام در راستای منافع آمریکاست و تاکید کردند که ما به آن متعهد بمانیم. من با آنها موافقم و فکر میکنم همکاران من، چه دموکرات و چه جمهوریخواه، به توصیه آنها توجه خواهند کرد."
اشاره شومر به جلسه هفته گذشته وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک آمریکا با نمایندگان کنگره است که طی آن هر دو مقام ارشد نظامی ضمن تایید پایبندی ایران به برجام، در پاسخ به سناتورها گفتند از نظر آنها آمریکا نباید برجام را ترک کند.
واکنش مقامهای ایران به رویکرد ترامپ به برجام
با وجود این، چهرههای سرشناس جمهوریخواهان چون سناتور جان مککین ساعتی پس از سخنان ترامپ، از آن استقبال کرد و در توییتر نوشت: "در حقیقت، سالها بود که ایران توانسته بود از تاوان دادن در برابر اعمالش فرار کند اما استراتژی که امروز رئیسجمهوری آن را تشریح کرد کاری بود که باید خیلی پیش از این روی میداد."
حسن روحانی، رئیسجمهور ایران که از مذاکره کنندگان اولیه برجام بوده و نهایی شدن این توافق هم در دور نخست ریاستجمهوری او روی داد، امروز ساعتی پس از اظهارات رئیس جمهوری آمریکا به آن واکنش نشان داد و گفت: "برجام مستحکمتر از آن چیزی است که این آقا در دوران رقابتهای انتخاباتی فکر میکرد."
آقای روحانی که گفت از تصمیم دونالد ترامپ "غافلگیر نشده" در سخنانی تند خطاب به رئیسجمهوری آمریکا گفت: "ماهها از تشکیل دولت جدید آمریکا گذشته و مدتهاست که {دونالد ترامپ} شعار میدهد. تازه میگوید میخواهد با همکاری کنگره تبصرهای به برجام اضافه کند و نمیداند که به برجام نه بندی، نه تبصرهای اضافه خواهد شد. مردم ایران دیدند که آمریکا یک بار دیگر علیه برجام موضع گرفت و کشورهای دیگر اروپا علیه آمریکا موضع گرفتند. امروز آمریکا تنهاتر از همیشه است."
در همین حال، وزارت خارجه ایران رسما به تصمیم دونالد ترامپ واکنش نشان داده و تاکید کرده است: "ایران آغازکننده خروج از برجام نخواهد بود ولی در صورتی که حقوق و منافع ایران در برجام رعایت نشود، به تمامی تعهدات پایان خواهد داد و بدون هیچگونه محدودیتی فعالیتهای صلحآمیز هستهای خود را دنبال خواهد کرد."
در بیانیه وزارت خارجه ایران آمده است که "برجام یک سند معتبر بینالمللی و دستاوردی کم نظیر در عرصه دیپلماسی معاصر است که نه قابل مذاکره مجدد است و نه قابل تغییر. برجام یک توافق دوجانبه نیست که با کنار کشیدن یک طرف از اعتبار ساقط شود."
تجمع طرفداران برجام در مقابل کاخ سفید
تاکید بر بینالمللی بودن برجام، یکی از نکاتی است که بسیاری از کشورهای اروپایی و امضاکنندگان این توافقنامه هم عصر جمعه با تاکید بر آن از آمریکا خواستند که برجام را ترک نکند.
فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به تهدید ترامپ به ترک برجام "در هر زمان که اراده کند"؛ تاکید کرد "برجام یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است و رئیس جمهور هیچ کشوری نمیتواند به آن پایان بدهد". او در عین حال گفت باید تلاشی جمعی انجام شود تا توافق هستهای با ایران حفظ شود.
جان کری، وزیر خارجه سابق آمریکا که تلاشهای او در به سرانجام رساندن گفتگوهای هستهای و مذاکرات متعددش با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، از دلایل اصلی نهایی شدن برجام بود، با انتشار بیانیهای تصمیم امروز دونالد ترامپ مبنی بر تایید نکردن پایبندی ایران به برجام را "خطرناک" خوانده و گفته این تصمیم رئیس جمهور آمریکا "بحران جهانی" پدید میآورد.
"آنچه امروز دیدیم، فاقد عقل سلیم بود... اکنون این برعهده کنگره است که نقش شخصیت بالغ را در این میانه ایفا کند و با توجه به منافع اصیل امنیت ملی ما تصمیم بگیرد. کشور و دنیا در حال نظارهاند."
لیان پانهتا، وزیر دفاع سابق آمریکا هم امروز به شبکه خبری سیانان گفت تصمیم ترامپ نگرانکننده است چرا که در اذهان جهان "رئیسجمهوری را ترسیم می کند که با عصبانیت میخواهد یک توافق را ملغی کند اما برنامه مشخصی برای بعد از آن ندارد."
پنهتا در ادامه گفت: "روسای جمهوری را در تاریخ به خاطر پلهایی که ساختهاند قضاوت میکنند نه پلهایی که تخریب کردهاند."
با وجود این، رکس تیلرسون، وزیر خارجه دولت ترامپ که از او به عنوان معمار اصلی استراتژی جدید کاخسفید برابر ایران یاد شده، روز جمعه تاکید کرد که آمریکا قصد خروج از برجام را ندارد.
آقای تیلرسون، در کنار جیمز متیس، وزیر دفاع و ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا، هر سه بارها تصریح کردهاند که ایران به تعهداتش پایبندی بوده است.
راهکار برد-برد مردان ترامپ
در کنار تحلیلهای متعدد سیاسی و امنیتی، این روزها در واشنگتن گروهی از ناظران به روانکاوی تصمیم امروز دونالد ترامپ درباره برجام هم پرداختهاند.
آنها میگویند آنطور که از حاشیههای داغ دفعه پیش تایید پایبندی ایران به برجام (سه ماه قبل) بر میآید حلقه مشاوران رئیس جمهوری آمریکا با مایوس شدن از برطرف کردن 'انزجار' رئیسجمهور برای تایید پی در پی توافقی که یکی از ارکان میراث باراک اوباما خوانده شده، در ۹۰ روز گذشته در پی یافتن راهی بودهاند که 'نه سیخ بسوزد و نه کباب'؛ یعنی راهی که هم دونالد ترامپ بتواند این "توافق که از نظرش افتضاح" و لقمهای است که اوباما برایش گرفته را دیگر جلوی چشمش نبیند و هم با بازنگرداندن تحریمهای ایران از سوی کنگره، آمریکا در میان متحدانش بدنام نشود.
به نظر این دسته از تحلیلگران تایید نکردن پایبندی ایران به برجام بدون درخواست از کنگره برای بازگرداندن تحریمهای هستهای این کشور همان راه حل برد-بردی است که رکس تیلرسون (وزیر خارجه) جیمز متیس (وزیر دفاع) و اچ.آر مکمستر (مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ) با توسل به آن قصد دارند "بدون ایجاد آشوب" یکی دیگر از شعارهای انتخاباتی ترامپ را عملی کنند.
ارزش افزوده این راهحل هم آنست که با به خطر انداختن برجام، اکنون آمریکا خواهد توانست با توجه به نزدیک شدن شکست کامل داعش در عراق و سوریه، ایران را در سهمخواهی از آینده سیاسی در این کشورها با چماق برجام به چالش بکشد.
در این میان، پیکان انتقادهای ناظران به سوی وزرای با سابقه و معتبر کابینه ترامپ از جمله ژنرال مکمستر هم نشانه رفته است که ۲۰ سال پیش در کتاب خود به نام "قصور از وظیفه" با نقد "درستکاری" دولتمردان آمریکا در دهه ۶۰، نوشته بود چگونه در آن ایام (به نظر او) فرهنگ حیلهگری و تمکین در میان مقامهای دولت، تفرقه در میان حلقه یاران رئیس جمهور و ارایه راهنمایی نادرست از سوی آنها، در کنار استراتژی مبتنی بر اهداف سیاسی، آمریکا را وارد جنگ ویتنام کرده و مردم این کشور را با پرسش درباره درستکاری دولتشان رو به رو کرده بوده است."
یوکیو آمانو، رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم یک بار دیگر امروز بر پایبندی ایران به برجام تاکید کرد
واکنش یکپارچه متحدان اروپایی واشنگتن؛ ما به برجام متعهد میمانیم
عصر جمعه (سیزدهم اکتبر) آلمان، فرانسه و بریتانیا با انتشار بیانیه مشترکی اعلام کردند به اجرای کامل برجام توسط همه طرفهای توافق متعهد میمانند.
این سه کشور میگویند برجام نتیجه سیزده سال مذاکره است و قدمی بزرگ به سوی ممانعت از نظامی شدن برنامه هستهای ایران بوده است.
این سه قدرت اروپایی از دولت و کنگره آمریکا خواستهاند که پیش از هر اقدامی عواقب آن را در نظر بگیرد.
آنها در عین حال گفتهاند نسبت به برنامه موشکی ایران نگرانیهایی دارند و آماده هستند تا در همکاری با آمریکا این مسایل را حل کنند.
سه قدرت اروپایی همچنین گفتهاند خواهان مذاکره درباره سیاست منطقهای ایران هستند.
همزمان بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا، در اظهاراتی جداگانه گفته تصمیم رئیس جمهور آمریکا این امکان را فراهم کرده که کنگره آمریکا تحریمهایی را علیه ایران وضع کند، اما این اتفاق هنوز نیفتاده است.
جانسون گفت توافق هستهای هنوز زنده است، توافقی که مانع دستیابی ایران به تسلیحات هستهای میشود ادامه دارد.
او گفت هر اقدام جدید احتمالی علیه ایران باید به ترتیبی باشد که توافق هستهای را نقض نکند.
دفتر رئیسجمهوری فرانسه هم اعلام کرد امانوئل مکرون در گفتوگوی تلفنی با حسن روحانی، رئیسجمهوری ایران به او در باره تعهد فرانسه به توافق هستهای با ایران اطمینان خاطر داده است.
مکرون گفته است تصمیم آمریکا برای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام به منزله پایان آن نیست و فرانسه و شرکای اروپاییاش به تعهدات خود در چارچوب این توافق ادامه خواهند داشت.
اشتفن شیبرت، سخنگوی دولت آلمان هم پیش از سخنان امروز دونالد ترامپ تاکید کرده بود که در صورت خروج آمریکا از برجان، آلمان تلاش خود برای برپا نگهداشتن این توافق را مضاعف خواهد کرد.
به گزارش رویترز، زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان هم روز جمعه با اشاره به تصمیم رئیس جمهوری آمریکا گفته این سیاست ترامپ ضمن جدایی انداختن میان اروپا و آمریکا، کشورهای اروپایی را به سوی روسیه و چین متمایل خواهد کرد.