جامعه مدنی و لزوم مسئولیت پذیری

شوشان – دکتر صباح مزبان پور :

وَقِفُوهُمْ ۖ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ // آیه ۲۴سوره صافات

مسئولیت از جمله مفاهیمی است که همواره درباره انسان گفته می‌شود، به محض این‌که از انسان و رفتارش سخن گفته می‌شود این مفهوم نیز برجسته می‌گردد. هر فردی که در محیط خویش، صرف نظر از هر محیطی، زندگی می‌کند، ناگزیر به نحوی با این مفهوم سرو کار دارد. گاه نسبت به خانواده‌اش و زمانی به جامعه و در همه احوال مسئول رفتار خود می‌باشد. انسان حتی نسبت به حیوانات و محیط زیست نیز مسئول است. بی‌توجهی به این مفهوم به گونه‌ای انسان را دچار خودخواهی کرده و پیوند خویش را در رابطه با عناصر و عواملی که به نحوی در سرنوشتش مؤثرند سست می‌نماید.

رشد و پیشرفت هر جامعه‌ای در گرو انسان‌های مسئولیت پذیر است. اشخاص مسئولیت پذیر پاسخ‌گو هستند و به علت پاسخ‌گو بودن قابل اعتمادترند. در این صورت است که جامعه نیز مسئولیت‌های بزرگ‌تری به این افراد می‌دهد. به عبارت دیگر، سرنوشت افراد جامعه به دست این افراد خواهد بود. افراد اگر نسبت به جامعه خود احساس وظیفه کنند عاملی مهم در پیشرفت اجتماع خواهند بود و می‌توانند به تقویت سطح روابط، برطرف کردن مشکلات، برآورده کردن حوائج و نیازمندی‌ها و... اقدام کنند. همچنین مسئولیت پذیری باعث آرامش روانی و امنیتی جامعه گردیده و مانع از هم گسیختگی، تفرقه و اختلاف در اجتماع خواهد گردید. اگر هر فردی صرفاً نفع شخصی خویش را در نظر بگیرد و صرفاً به دنبال خواسته‌های خود برود و به محدودیت‌های موجود توجه نکند، مشکلات بسیاری برای خود و دیگران به وجود خواهد ‌آورد.

در واقع مسئولیت داشتن پاسخگو بودن را به دنبال دارد. و این پاسخگو بودن با توجه به جایگاه فرد متفاوت است.

حال بعد از توضیح مسئولیت با اشاره به احداث اخیر در کشور از بحران بازار ارز و تورم گرفته تا حوادث تروریستی که منجر به شهید شدن تعداد زیادی از هموطنان در جای جای این مرز و بوم.

به راستی مقصر این حوادث چه کسی است؟ چه کسی بایستی جوابگو این حوادث باشد؟

با مرور گذشته سیاستمداران و مدیرانی که با بروز مشکلات در حوزه مدیریت خود شجاعانه مسئولیت را پذیرفته و شجاعانه استعفای خود را تقدیم کردند.

هستند مسئولانی که به خاطر حفظ جان یک نفر حاضر به چشم پوشی از فرصتهای فراوانی برای ارتقا در نردبان قدرت سیاسی و اقتصادی هستند و این تنها به دلیل نهادینه شدن یک فرهنگ صحیح در قواعد بوروکراتیک جوامع دموکرات است.

استعفای یک فرد مسئول نشان دهنده وجود فرهنگ مسئولیت پذیری در یک نهاد و یا یک فرد است .

نمونه های از حوادثی که منجر به استعفای مدیران و سیاستمداران در کشورهای مختلف شد:

-در حادثه غرق شدن کشتی کره جنوبی استعفای نخست وزیر این کشور در داخل کشور ما با تحسین افکار عمومی رو به رو شد چرا که این حادثه همزمان با چند اتفاق در کشور ما رخ داد و بسیاری این عمل را در قیاس با عملکرد مسئولان کشور ما ارزیابی کردند.

-در عالم سیاست استعفای نیکسون بعد از رسوایی واتر گیت شاید جنجالی ترین و معروفترین استعفا تلقی شود ضمن آنکه کناره گیری پادشاه اسپانیا بعد از رسوایی مالی دختر و دامادش.

اما در این جا نگاهی داریم به چند استعفا که در پی حوادث مرگبار رخ داده است؛

استعفای نخست وزیر کره جنوبی

نخست وزیر کره جنوبی یک روز پس از غرق شدن کشتی، به دیدار خانواده های قربانیان و آسیب دیدگان رفت اما با واکنش شدید و فریادهای اعتراض آمیز روبه رو شد. یکی از افراد نیز به نشانه اعتراض به سمت نخست وزیر بطری آب پرتاب کرد.

"چونگ هونگ اوون" نخست وزیر کره جنوبی به دلیل نارضایتی از واکنش دولت به مسئله غرق شدن کشتی مسافری با 300 کشته عذرخواهی کرد و استعفا داد.

نخست وزیر مستعفی کره جنوبی در کنفرانس مطبوعاتی همچنین مسؤولیت کامل حادثه غرق شدن کشتی را برعهده گرفت.

استعفای  وزیر راه مصر محمد رشاد المتینی در پی تصادف اتوبوس و قطار       در آبان ماه 1391 به‌دنبال تصادف اتوبوس حامل دانش‌آموزان خردسال مصری با قطار، که منجر به کشته شدن۴۷ دانش آموز و قبل از وزیر راه و ترابری، رئیس سازمان راه آهن مصر نیز استعفا کرده بود. وزیر راه و ترابری قبل از استعفای خودش، استعفای او را پذیرفت و وی را برای تحقیق به دستگاه های ذیربط معرفی کرد. 

فوکوشیما و استعفای نخست وزیر ژاپن

حادثه 11 مارس در ژاپن که بعد از زلزله و سونامی ،منجر به شکاف در نیروگاه اتمی فوکوشیما شد نیز استعفای مقامات عالی رتبه ژاپن را به همراه داشت.

نائوتوکان، نخست‌وزیر ژاپن که در پی حادثه زلزله 11 مارس و در جریان فاجعه اتمی فوکوشیما، مورد انتقادهای شدید قرار گرفته بود، از سمت خود کناره گیری کرد.

پرواز مالزی و استعفا در شرکت هوایی

"احمد جوهری یحیی" رئیس شرکت هواپیمایی مالزی دو هفته بعد از ناپدید شدن پرواز 370 خطوط هوایی مالزی گفت که استعفا می دهد.

این تصمیم بعد از اعتراضات فراوان به عدم پاسخگویی مسئولین در خصوص علل حادثه ای رخ داد که هنوز هم علت واقعی آن مشخص نشده و نشانه ای هم از لاشه هواپیما پیدا نشده است.

طوفان کاترینا و پلیس نیواورلئان

ادی کمپس رئیس پلیس نیواورلئان هم چهار هفته پس از بروز هرج و مرج شدید پس از توفان کاترینا در این شهر استعفا داد.

وی دلیل استعفای خود را نگفت و حاضر نشد به پرسش های خبرنگاران جواب بدهد.

استعفای"بیل لی"  رئیس پلیس فلوریدا در پی کشته شدن جوان سیاه پوست

اعتراضات مردم آمریکا به کشته شدن یک نوجوان سیاه پوست به دست یکی از مقامات محلی فلوریدا سبب کناره گیری رئیس پلیس این شهر از سمت خود شد.

 رئیس پلیس فلوریدا به دلیل افزایش اعتراضات مردمی و انتقادات مردم از وی به دلیل آنچه درباره دلیل کشته شدن نوجوان 17 ساله بیان کرده بود از سمت خود استعفا داد.

ریزش سقف فروشگاه در لتونی و استعفای نخست وزیر

 والدیس دومبروفسکیس ، نخست وزیر لتونی به دنبال فرو ریختن سقف یک فروشگاه مواد غذایی در نوامبر 2013 در پایتخت این کشور از سمت خود استعفا داد.

سخنگوی نخست‌وزیر لتونی با تائید خبر استعفای وی، اعلام کرد که والدیس دومبروفسکیس ودولت لتونی به دنبال حادثه ریزش سقف ساختمان فروشگاه که در جریان آن ۵۰ تن کشته شدند، به شدت تحت فشار قرار گرفته بود و به همین دلیل او استعفا داد.

انفجار در قبرس و استعفای "کستاس پاپاکستاس"وزیر دفاع

وزیر دفاع قبرس بدلیل وقوع انفجار در یک پایگاه نیروی دریایی این کشور از سمت خود کناره گیری داد.

در پی وقوع انفجاری شدید جولای 2011در یک پایگاه نیروی دریایی در بخش یونانی قبرس "کستاس پاپاکستاس" وزیر دفاع این کشور استعفا داد.

سخنگوی وزارت دفاع قبرس دلیل این اقدام را کشته و مجروح شدن دست کم 71 نفر دانست. این در حالی است که شماری دیگر نیز در اثر این انفجار مفقود شده بودند.

شیر خشک آلوده و استعفا در چین

در پی گسترش بحران شیرهای خشك آلوده به مواد شیمیایی و سمی در چین و ممنوعیت واردات شیر خشك از این كشور در چندین كشور مختلف رئیس سازمان امنیت غذایی چین از مقام خود استعفا داد.

شیر خشك‌های آلوده باعث بیمار شدن ۵۳ هزار كودك شده است و ۴ كودك نیز جان خود را در پی مصرف این محصولات از دست داده‌اند.

 "لی چانگژیانگ" رئیس اداره كل نظارت بر کیفیت و بازرسی محصولات غذایی چین در پی این رسوایی گسترده از سمت خود استعفا داد.

 با مرور حوادثی که منجر به استعفای مدیران و سیاستمداران سایر کشورها باید دید که در قبال کدام حادثه مشابه مدیری پیشقدم شده و شجاعانه با استعفای خود مسئولیت این حوادث را گردن بگیرد؟

حادثه مسمومیت های  اخیر ناشی از خوردن الکل های دست ساز، حوادث جاده ایی و ریلی،حوادث هواپیمایی که مشابه حوادث ذکر شده فوق منجر به استعفای مسئولان و مدیران مربوطه بوده ولی مدیران و مسئولان ما کوچکترین تکانی نخوردند و با چنگ و دندان به کرسی و پست خود چسبیده اند.

 آیا نباید مدیران و مسئولانی که در حوزه مسئولیت خود حوادثی ناگوار از شهادت و مجروح شدن تعدار زیادی از هموطنان گرفته تا رکود بی سابقه و همچنین کاهش شدید ارزش ریال در مقابل ارز خارجی؛ با یک اقدام شجاعانه  و تحمل بار مسئولیت حوادث استعفای خود را تقدیم می کردند و از مردم شریف ایران عذرخواهی می کردند؟

البته در یک مورد که باید به آن اشاره کرد آن هم استعفای داوطلبانه مدیر کل راه آهن شاهرود در پی حادثه قطار تهران -مشهد که می تواند شروع یک فرهنگ مسئولیت پذیری در بین مدیران دولتی باشد.