گفت و گویی درباره آتش سوزی هورالعظیم و عارضه این روزهای خوزستان

شوشان - دکتر لفته منصوری :
*سروران فرهیخته و ارجمند، با سلام و احترام*
در پی انتشار دو یادداشت با عناوین:
 *۱- «آتش از دل خاک؛ گزارشی از هور خشکیده و دود سرگردان در مرز ایران و عراق»*
 *۲- «دود در شب، آتش در خاک؛ حقیقت پنهان هور و مسیر اعتماد عمومی»*
که با هدف تبیین ابعاد گوناگون بحران زیست‌محیطی در هورالعظیم نگاشته شد، واکنش‌ها و بازخوردهای متنوعی از سوی افکار عمومی، شامل تأیید، پرسش، نقد و حتی انکار دریافت داشتم. این واکنش‌ها، جلوه‌ای روشن از دغدغه‌مندی جامعه نسبت به مسائل حیاتی سرزمین‌مان است.
بر آن شدم تا در پاسخ، بر پایه داده‌های علمی و مستندات معتبر، و با بهره‌گیری از مشورت صاحب‌نظران حوزه محیط زیست، اقلیم و هورشناسی، پاسخی درخور – هرچند به قدر توان اندک خویش – فراهم آورم. تلاش کردم با گسترش شبکه‌ای از گفت‌وگو میان مردم و مسئولان، پلی از اعتماد و آگاهی بنا نهم تا مسیر ارتباطی دولت و جامعه هموارتر گردد.
در همین راستا، مجموعه‌ای از تحلیل‌ها، گزارش‌ها و پاسخ‌ها را از طریق بسترهای ارتباطی ذیل در اختیار علاقه‌مندان، صاحب‌نظران و کنشگران دلسوز قرار داده‌ام:
📌 *تلگرام:*
https://t.me/LaftehMansoori
📌 *ایتا:*
https://eitaa.com/laftehmansoori
📌 *بله:*
https://ble.ir/join/8MX42Kx5qt
📌 *سروش‌پلاس:*
https://splus.ir/laftehmansoori
غایت این کوشش، ارتقای سطح گفت‌وگوهای عمومی پیرامون پدیده‌های خطیر و اثرگذار است که زندگی روزمره مردم نجیب این دیار را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند.
برخی نمونه‌های این گفت‌وگوها
*نظیر گفتگوی من و جناب آقای صفر نوری*، برای تأمل و بهره‌مندی نظرورزان، اندیشمندان و دغدغه‌مندان گرامی، در این کانال‌ها منتشر شده و در دسترس همگان قرار دارد.
با ارادت
*لفته منصوری*
*روز سه شنبه، ۱۴ مردادماه ۱۴۰۴*

✍️ صفر نوری

سلام:                     
گزارش شما را پیرامون، خشک شدن بخش اعظم. هورالهویزه و دود ناشی از  ایجاد حریق بطور طبیعی و انتشار آن به شهرهای پایین دست  هورالهویزه را خواندم. آنچه را که ما درفیلم، (ویدئو) متصل به گزارش دیدیم، هرگز در حدی نبود که بتواند، چنین میزانی، از دود و آلودگی خفقان آورناشی از حریق طبیعی  را به شهر ها نزدیک هور و  اهواز متصاعدکند. در ضمن مایلم به عرض برساند که هیچ دلیل علمی‌ و عقلی. منطقی مبنی بر اینکه دود و غبار ناشی از سوختگی نیزارها و آتش زدن عمدی! هور، به دلیل فشار هوا روزها به شهرها سرایت نمی کند اما شبها عکس آن حادث می شود و شهرها و مردم نگون بخت، خفقان می گیرند وجود ندارد. شاید که آنهایی که شب ها نیزارهای به جای مانده ناشی از خشکی هور، را برای تصرف زمین‌ها، آتش می زنند بهتر می توانند شهادت دهند که این مصیبت ناشی از قهر طبیعت نیست بلکه ناشی از حرص و طمع، آدمی و صنایع نفت، برای داشتن زمین‌های بیشتر و بهتر است.!

*جناب آقای صفر نوری عزیز*
با سلام و احترام؛
از توجه و دغدغه‌مندی‌تان نسبت به بحران هور الحویزه و پیامدهای زیست‌محیطی آن، به‌ویژه برای مردم مظلوم خوزستان، سپاسگزارم. نقد شما را با دقت خواندم و لازم می‌دانم نکاتی را، هم برای تبیین حقیقت و هم برای ارتقای سطح گفت‌وگوهای عمومی، به عرض برسانم.
نخست آنکه، آنچه در کلیپ منتشرشده از سوی گروه دوستدار محیط‌زیست عراق مشاهده شد، تنها *بخش کوچکی* از واقعیت وسیع و پیچیده‌ی میدانی است. بازدید این گروه از مساحتی کمتر از چند ده هکتار انجام شده، در حالی‌که طبق تحلیل‌های فنی مبتنی بر *سنجنده‌های حرارتی ماهواره‌ای* و گزارش‌های رسمی نهادهای بین‌المللی، وسعت محدوده‌های فعال حریق در *شش ماه گذشته بالغ بر ۲۳ هزار هکتار بوده و بیش از ۳۳ هزار نقطه‌ی دودزا* در بخش عراقی تالاب شناسایی شده است.
در همین راستا، *تصویر پیوست‌شده که مربوط به بازه زمانی ۱ تا ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۵ میلادی است،* تنها *حریق‌های ثبت‌شده در همین یک‌ماه اخیر* را نمایش می‌دهد. همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، *تمامی نقاط حرارتی ثبت‌شده در بخش عراقی تالاب و در داخل استان میسان عراق واقع شده‌اند.* این داده‌ها، نه روایت شخصی، بلکه *خلاصه‌ای از مشاهدات ماهواره‌ای ثبت‌شده توسط سامانه‌های معتبر بین‌المللی* هستند.
میدان دید دوربین هرقدر هم صادقانه باشد، محدود است؛ اما ماهواره با دقتی در مقیاس متری و ساعتی، به ما *مختصات دقیق، شدت حرارت، جهت و ساعت انتشار دود* را نشان می‌دهد. به همین دلیل، معیار اصلی تحلیل ما، *تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی چندزمانه* است، نه صرفاً یک ویدئوی میدانی.
درخصوص پدیده‌ی *انتقال شبانه‌ی دود* نیز، آنچه در نقد شما «غیرمنطقی» خوانده شده، در منابع معتبر هواشناسی و اقلیمی، پدیده‌ای شناخته‌شده است که در علم، تحت عنوان *وارونگی دمایی شبانه (Nocturnal Inversion)* شناخته می‌شود.

در ساعات شب، به‌ویژه در مناطق صاف و دشت‌های وسیع، با افت دما در سطوح بالاتر جو، *لایه‌ای از هوا همچون درپوشی سنگین بر سطح زمین قرار می‌گیرد* و از پراکندگی دود و آلاینده‌ها جلوگیری می‌کند. در نتیجه، *دود در سطح زمین محبوس شده* و به‌ویژه در نواحی پست مانند اهواز و هویزه، موجب خفگی و آلودگی شدید می‌شود. این پدیده در خوزستان، پیشینه‌ای مستند در سال‌های ۱۳۸۰، ۱۳۹۷ و اکنون در ۱۴۰۴ دارد.
درباره‌ی انگیزه‌های انسانی مانند آتش‌سوزی عمدی یا تصرف زمین، تردیدی نیست که در برخی موارد، حرص آدمی به دامن طبیعت زخم می‌زند؛ اما در این مورد خاص، بر اساس داده‌ها، حریق‌ها *نه حاصل تصرف، که نتیجه‌ی خشکی شدید بستر هور و فشار اقلیمی است.* خاک سست، توده‌های خشک گیاهی، و گرمای شدید تابستان، بستر تالاب را به منطقه‌ای مستعد آتش‌های پنهان و خودسوزی (Spontaneous Combustion) تبدیل کرده‌اند. همان‌گونه که در فیلم نیز دیده شد، *دود از دل خاک و علف پوسیده بدون شعله‌ی مستقیم برخاسته بود؛* این، گواه همان نوع آتش‌های زیرسطحی است که با وزش باد، به شعله‌ور شدن گسترده منجر می‌شوند.
پیشنهادهای ارائه‌شده در یادداشت پیشین، مانند *رهاسازی موجی آب از دجله و کرخه،* تلاشی علمی برای مهار این پدیده است و نه توجیه آن. اگر کسانی مستنداتی قوی‌تر، مبتنی بر داده‌های فضایی و تحلیلی دارند، با آغوش باز پذیرا هستیم. اما صرف نپذیرفتن داده‌های علمی معتبر، و بسنده‌کردن به مشاهده‌ی عینی محدود، راهگشای حقیقت نیست.
در جهانی که غبار سوءظن، حقیقت را می‌پوشاند، *تنها علم، تجربه و گفت‌وگوی مستند است که می‌تواند مسیر اعتماد را روشن کند.*
با امید به همدلی بیشتر برای نجات خوزستان، نه در غوغای هیجان، بلکه بر بنیان داده، گفت‌وگو و اقدام.
با احترام
*لفته منصوری*
*سه‌شنبه، ۱۴ مردادماه ۱۴۰۴*