رودخانه‌ای که نفسش به شماره افتاده است

شوشان - منوچهر برون :

در دل کوه‌های منگشت، جایی که مه صبحگاهی بر شانه‌ی بلوط‌ها می‌نشیند و صدای آب اعلا، آواز دیرینه‌ی زندگی را در گوش روستاها زمزمه می‌کند، امروز طعم تلخ بی‌مهری را می‌چشد. آبی که قرن‌ها از سنگ و خاک گذشت تا به دست کشاورز برسد و بر شالیزارهای چمپا جاری شود، اکنون در خطر خاموشی است.  تصمیمی شتاب‌زده و بی‌پشتوانه، بی‌آنکه به زبان رودخانه گوش بسپارد یا ناله‌ی جنگل‌های زاگرس را بشنود، بخشی از جان این آب را به بیرون از حوضه‌ی خود روانه خواهد کرد.

رودخانه‌ها تنها مجرای عبور آب نیستند؛ آنها حافظه‌ی سرزمین‌اند، حامل داستان نسل‌ها، و ضامن تداوم حیات خاک و گیاه و انسان. بریدن شریان آن‌ها، بریدن پیوند میان گذشته و آینده است. کاهش دبی رود اعلا یعنی خاموشی آواز قورباغه‌ها، خشکیدن حاشیه‌های سبز، فروریختن تکیه‌گاه پرندگان، و نهایتاً مهاجرت اجباری مردمی که با این آب پیمان زندگی بسته‌اند.

با این همه، حیرت‌آورتر از خود تصمیم، سکوت است. سکوت سنگینی که از برخی کرسی‌های نمایندگی برمی‌خیزد، گویی آب، زمین، و آینده‌ی مردم در حاشیه‌ی اولویت‌هاست. این سکوت نه‌تنها فرصت دفاع از حقابه را سوزاند، بلکه نشان داد وقتی اراده‌ای برای انسجام وجود نداشته باشد، حتی پرآب‌ترین رودها هم در گرداب بی‌توجهی می‌خشکند.

راه بازگشت هنوز بسته نشده است. می‌توان با پیگیری حقوقی، ایجاد کمیته‌های مشترک بحران آب، و احیای مطالعات به‌روز، نفس رودخانه را به آن بازگرداند. اما اگر امروز صدای رود را نشنویم، فردا تنها صدای خش‌خش بستر خشک آن باقی خواهد ماند.

رودخانه اعلا، آزمون ماست؛ آزمون اینکه آیا می‌توانیم برای حق حیات یک سرزمین، فراتر از مرزهای سیاسی و شخصی بیندیشیم یا نه.