امام علی (ع): كسى كه دانشى را زنده كند هرگز نميرد.
شوشان ـ ناصر مباشر ـ کارشناس عالی گردشگری - وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی - استان خوزستان :
---
چکیده
استان خوزستان با برخورداری از مزیتهای منحصر به فرد همجواری با کشور عراق، اشتراکات فرهنگی و زبانی، و قدرت خرید بالای پول عراقی، در سالهای اخیر به کانون جذب گردشگران پزشکی تبدیل شده است. این مقاله به بررسی نظاممند فرصتها، چالشها و راهکارهای توسعه این بخش مهم اقتصادی میپردازد و با تأکید بر لزوم مشاوره با متخصصان جغرافیا و برنامهریزی گردشگری، راهکارهای عملیاتی برای بهینهسازی زیرساختها و توسعه یکپارچه این صنعت ارائه میدهد.
---
مقدمه
گردشگری پزشکی به عنوان یکی از پویاترین و سودآورترین شاخههای صنعت گردشگری جهانی، توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده است. استان خوزستان با موقعیت استراتژیک مرزی و دارا بودن مزیتهای متعدد، پتانسیل تبدیل شدن به قطب گردشگری پزشکی در غرب آسیا را داراست. با این حال، تحقق این امر نیازمند برنامهریزی دقیق، سرمایهگذاری هدفمند و مدیریت یکپارچه است. این مقاله با نگاهی جامع به بررسی فرصتها، چالشها و راهکارهای توسعه گردشگری پزشکی در خوزستان میپردازد.
---
۱. فرصتهای طلایی در گردشگری پزشکی خوزستان
جاذبههای منحصر به فرد
· هممرزی با عراق و دسترسی آسان به بازار بزرگ بیماران عراقی: استان خوزستان با دارا بودن مرزهای مشترک با عراق، دسترسی آسانی به بازار بزرگ بیماران عراقی دارد. روزانه حدود ۳۰۰۰ نفر از مرز مشترک ایران و عراق وارد کشور میشوند که بخشی از آنان با قصد درمان وارد میشوند .
· قدرت خرید بالای دینار عراق: ارزش دینار عراق ۳ تا ۴ برابر ریال ایران است که هزینههای درمان و اقامت در خوزستان را برای بیماران عراقی مقرونبهصرفه میکند.
· اشتراکات فرهنگی، زبانی و مذهبی: نزدیکی فرهنگی و زبانی بین مردم خوزستان و عراق موجب احساس راحتی بیشتر بیماران عراقی شده است.
· پزشکان متخصص و حاذق: وجود پزشکان مجرب در زمینههای مختلف پزشکی و درمانی از جمله قلب، ارتوپدی، جراحی زیبایی و ناباروری، سطح خدمات درمانی در استان را ارتقا داده است .
حوزههای پرتقاضا
· درمانی: سرطان، جراحی قلب، ارتوپدی و ناباروری.
· زیبایی: لیپوماتیک، جراحی بینی و تزریق بوتاکس.
· پیراپزشکی: فیزیوتراپی و آزمایشگاههای تخصصی.
آمارهای قابل توجه
· در سال گذشته، از طریق توریسم سلامت در خوزستان ۲۵ میلیون دلار ارز وارد کشور شده است.
· حدود ۴۰۰۰ بیمار خارجی در بیمارستانهای استان بستری و ۱۸ هزار نفر بیمار خارجی سرپایی درمان شدهاند .
---
۲. چالشهای پیشِ رو
کمبود زیرساختهای اساسی
· نبود بیمارستانهای تخصصی مجهز: بسیاری از بیمارستانهای خوزستان فاقد تجهیزات پیشرفته برای جراحیهای پیچیده هستند.
· کمبود مراکز اقامتی استاندارد: گردشگران پزشکی مجبور به استفاده از منازل شخصی غیرمجاز یا مراکز اقامتی غیراستاندارد میشوند.
· فشار مضاعف بر سیستم درمانی بومی: با افزایش بیماران خارجی، زمان انتظار برای شهروندان خوزستانی طولانیتر شده است.
مشکلات مدیریتی
· فعالیت دلالان و واسطههای غیرمجاز: فعالیت دلالان و واسطهها باعث کاهش درآمدهای رسمی و دشواری نظارت بهداشتی شده است.
· نبود سیستم یکپارچه پذیرش گردشگران پزشکی: هماهنگی بین بیمارستانها، هتلها و مراکز درمانی ضعیف است.
· ضعف در نظارت و ساماندهی مراکز اقامتی: عدم نظارت کافی بر مراکز اقامتی منجر به ارائه خدمات غیراستاندارد شده است.
چالشهای شناسایی شده در مطالعات
· مطالعهای که به شناسایی و رتبهبندی موانع گردشگری پزشکی در خوزستان پرداخته، نشان میدهد که موانع سیاستگذاری و قانونگذاری با میانگین ۰.۶۲۲ در رتبه اول، و موانع زیرساختی با میانگین ۰.۵۸۹ در رتبه دوم قرار دارند .
· تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از بیماران خارجی وارد شده به خوزستان به مراکز درمانی این استان مراجعه میکنند و اغلب آنان استانهای دیگر ایران را برای درمان انتخاب میکنند .
۳. راهکارهای توسعه و پیشنهادات اجرایی
سرمایهگذاری و توسعه زیرساخت
· احداث بیمارستانهای تخصصی بینالمللی: با مشارکت بخش خصوصی و دولتی، بیمارستانهایی با استانداردهای جهانی در اهواز، آبادان و خرمشهر ساخته شود.
· توسعه هتلهای پزشکی (Medical Hotels): این مراکز باید نزدیک به بیمارستانها باشند و خدمات ویژهای مانند ترنسفر بیمار، مترجم و پرستار ارائه دهند.
· ایجاد شهرکهای سلامت در مرزهای استان: این شهرکها میتوانند به عنوان قطبهای ارائه خدمات پزشکی و اقامتی به گردشگران پزشکی عمل کنند.
بهبود مدیریت و نظارت· تشکیل "ستاد گردشگری پزشکی خوزستان": این ستاد میتواند بین وزارت بهداشت، اداره کل میراث فرهنگی و بخش خصوصی هماهنگی ایجاد کند.
· ایجاد سیستم رتبهبندی مراکز درمانی: معرفی مراکز معتبر به گردشگران خارجی از طریق سیستم رتبهبندی.
· ساماندهی مراکز اقامتی بیماران: صدور مجوزهای ویژه برای مراکز اقامتی و جلوگیری از فعالیت مراکز غیرمجاز.
بازاریابی و تبلیغات
· راهاندازی پورتال جامع به زبان عربی: معرفی خدمات درمانی، هزینهها، پزشکان متخصص و مراکز اقامتی به زبان عربی.
· برگزاری نمایشگاههای تخصصی در مرزهای شلمچه و چذابه: جذب بیماران عراقی با ارائه مشاوره رایگان.
· توسعه تورهای ترکیبی "درمان + گردشگری": همکاری با آژانسهای مسافرتی عراق برای ایجاد تورهای ترکیبی.
🔍 اهمیت مشاوره با متخصصان جغرافیا و برنامهریزی گردشگری
یکی از نکات کلیدی که در توسعه گردشگری پزشکی اغلب نادیده گرفته میشود، لزوم مشورت با متخصصان جغرافیا و برنامهریزی گردشگری است. این متخصصان میتوانند با شناسایی پهنههای مناسب برای احداث مراکز درمانی و اقامتی، به کاهش هزینهها و افزایش کارایی پروژهها کمک شایانی کنند.
· کاهش هزینه زمین: با مشاوره متخصصان جغرافیا، میتوان زمینهای دولتی یا پهنههای با قیمت مناسب را شناسایی کرد که هزینه خرید زمین را حذف یا drastically کاهش میدهد حتی میشد با رایزنی صفر نمود . این امر به ویژه در حاشیه شهر اهواز که پهنههای وسیع و مناسبی دارد، قابل اجراست.
· جلوگیری از مشکلات زیست محیطی: متخصصان میتوانند با انتخاب محل مناسب، از بروز مشکلاتی مانند دفع پسماندهای عفونی و آلودگیهای زیستمحیطی جلوگیری کنند. به عنوان مثال، بیمارستان تازهتأسیس در کیانپارس اهواز به دلیل مجاورت با بافت مسکونی، باعث ایجاد مشکلاتی برای ساکنان شده است. با انتخاب محل مناسب، میتوان از چنین مشکلاتی اجتناب کرد.
· توسعه یکپارچه: با برنامهریزی صحیح، میتوان به جای صرف هزینههای صرف برای ساخت بیمارستان، مجموعهای کامل شامل هتل، مراکز تفریحی، شهرکهای سلامت و حتی تورهای تاریخی و طبیعی وغیره را ایجاد کرد. این امر نهتنها تجربه بهتری برای بیماران فراهم میآورد، بلکه میتواند گردشگران بیشتری را از کشورهای مختلف جذب کند. ایران در خاور میانه به واقع دارای موقیعیتی استراتژیک وبه لحاظ مقصد گردشگری جهانی رتبه پنجم مقصد جهان را دارا میباشد
· پسکرانه گسترده: ایجاد چنین مجموعههای یکپارچه، پسکرانه اقتصادی گستردهای ایجاد میکند که شامل خدمات حمل و نقل، اسکان، تغذیه، گردشگری و تفریح میشود و به توسعه پایدار منطقه کمک میکند.
۴. نتیجهگیری و چشمانداز آینده
گردشگری پزشکی میتواند به موتور محرک اقتصادی خوزستان تبدیل شود. با برنامهریزی دقیق، سرمایهگذاری هدفمند و مدیریت یکپارچه میتوان این استان را به قطب گردشگری پزشکی در غرب آسیا تبدیل کرد. however, تحقق این چشمانداز نیازمند عزم جدی تمامی ذینفعان، از جمله دولت، بخش خصوصی و دانشگاهها است.
پیشنهادات ویژه:
· ایجاد شهرکهای تخصصی پزشکی خارج از بافت مسکونی: با مشاوره متخصصان جغرافیا، این شهرکها باید در پهنههای مناسب و با دسترسی آسان به مرزها و مراکز شهری احداث شوند.
· آموزش نیروی انسانی متخصص: آموزش پرستاران، مترجمین پزشکی و راهنمایان گردشگری سلامت برای ارائه خدمات با کیفیت.
· همکاری با دانشگاههای علوم پزشکی: تربیت پزشکان بینالمللی و استفاده از ظرفیت پزشکان پروازی از تهران و شهرهای بزرگ.
· توسعه تورهای ترکیبی: طراحی تورهای تاریخی و طبیعی برای همراهان بیماران و خود بیمارانی که شرایط گردش دارند. این امر میتواند تجربه مثبتی از اقامت در خوزستان ایجاد کند و باعث جذب بیشتر گردشگران پزشکی شود.
با اجرای این راهکارها، خوزستان میتواند نه تنها فشار بر سیستم درمانی بومی را کاهش دهد، بلکه به عنوان یک مقصد برتر گردشگری پزشکی در منطقه شناخته شود