باز هم دود، باز هم بی تدبیری

شوشان - محمد حردانی ، حامی هوای پاک / دشت آزادگان و هویزه :

در روزهای اخیر، آتش‌سوزی‌های تالاب هورالعظیم در بخش عراقی، مجدداً دود غلیظی را به دشت آزادگان، هویزه، سوسنگرد و حتی اهواز برده است. این رویداد فشار بر وضعیت مخاطره‌انگیز کیفیت هوا را تشدید کرده و نشان از ضعف در هماهنگی‌های منطقه‌ای و مدیریت بحران دارد  .

*🔥 ریشه‌های اصلی بحران آلودگی هوا*

*1_ آتش‌سوزی در تالاب هورالعظیم*

آتش‌سوزی در بخش‌هایی از تالاب که البته تکرار شده و خاموش‌سازی کامل اتفاق نیفتاده است؛ مسئله‌ای که مسئولان محیط‌زیست استان آن را تأیید کرده‌اند  .

دود ناشی از این حریق، با تغییر جهت باد، به دشت آزادگان، هویزه، سوسنگرد و اهواز منتقل شد و نفس کشیدن را سخت ساخت  .

*2_ خشک شدن تالاب‌ها و ریزگردها*

کاهش سطح آب تالاب‌های هورالعظیم و شادگان (هور الحویزه، هویزه) به دلیل تغییرات اقلیمی، بهره‌برداری آب از رودخانه‌ها و سدسازی‌های بی‌برنامه، به همراه تخریب پوشش گیاهی ـ که باعث افزایش منابع داخلی گرد و غبار شده است  .

مطالعه‌ای نشان داده بیش از ۷۰٪ مناطق تالاب خشک شده و بخش‌های زیادی از آن به منبع دائمی ریزگرد بدل شده‌اند  .

*3_ نقش تصمیمات کلان و مدیریت غیراصولی*

سدسازی، انتقال آب، استفاده بی‌رویه از منابع و پروژه‌های نفتی بدون ارزیابی زیست‌محیطی، نقشی کلیدی در تشدید خشکسالی و افزایش مخاطرات گرد و غبار داشته‌اند  .

خشک شدن تالاب و شدت آتش‌سوزی‌ها به دلیل کاهش پوشش گیاهی و مدیریت نامناسب سوخت طبیعی در منطقه نیز ناشی از بی‌تفاوتی و عدم هماهنگی موسسات دولتی است 

*پیامدها و نتایج*

*سلامتی*:
آمار آسم، مشکلات تنفسی، سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و حتی زوال عقل در خوزستان، بیش از میانگین کشور است  .

*اقتصادی–اجتماعی:*
 خسارت کشاورزی، نابودی زیست‌بوم تالاب‌ها، کاهش تولید و افزایش مهاجرت، بحران معیشتی مضاعف را تحمیل کرده است  

*نقد مدیریت و بی‌تدبیری*

تکرار بحران آتش‌سوزی: مسئولان اقرار کرده‌اند که آتش خاموش می‌شود، اما مجدداً شعله‌ور می‌گردد؛ تاکید بر ضعف عملیات خاموش‌سازی و عدم پایش دقیق دارد  

بی‌تفاوتی نهاد مسئول: نمایندگان منطقه و بخش‌هایی از جهاد کشاورزی هشدار داده‌اند، اما سازمان‌های آب و برق کوچک‌ترین واکنشی نشان نداده‌اند و حتی منافع نفتی را بر منافع محیط زیستی ارجح دانسته‌اند  

کمبود برنامه‌کلان: اگرچه در دولت‌های مختلف وعده‌ برنامه مقابله با ریزگرد داده شده، اما بودجه‌های اختصاص‌یافته ناکافی‌اند و تغییرات بنیادین مدیریتی تاکنون اجرا نشده‌اند  

*جمع‌بندی*

دود باز هم در دشت آزادگان و هویزه می‌پیچد و نفس را تنگ می‌کند. علت آن فقط طبیعت نیست، بلکه ترکیبی است از

1_ آتش‌های مکرر در تالاب هورالعظیم که خاموش‌ نمی‌شوند

2_ خشک شدن تالاب‌ها و تبدیل مناطق مرطوب به منابع گرد و غبار

3- تصمیمات بدون برنامه‌ریزی زیست‌محیطی

4_ بی‌توجهی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای مدیریتی

این تصویر، مصداق بارز بی‌تدبیری و ناتوانی در پیاده‌سازی سیاست‌های بلندمدت حفظ محیط‌زیست، سلامت مردم و کشاورزی است. تا زمانی که ساختارهای مدیریتی تغییر نکنند، خواهند گفت "هوا نداریم"، اما دود و بحران هست.

*پیشنهادات اصلاحی*

*برای برون‌رفت از این بحران ضروری است:*

✏️بهره‌برداری علمی و هماهنگ از تالاب‌ها با حضور کارشناسان محیط‌زیست؛

✏️تدوین وعده‌نامه‌های زیست‌محیطی شفاف همراه با بودجه عملیاتی ویژه؛

✏️همکاری ایران و عراق برای مهار آتش‌های مشترک؛

✏️نظارت و تحریم صنایع آلاینده در جهت کاهش آلودگی

✏️افزایش آگاهی و مشارکت مردمی و رسانه‌ای

*✏️ تا زمانی که این اقدامات عملی نشوند، دود باقی خواهد ماند و کیفیت زندگی مردم قربانی بی‌تدبیری است*.