توسعه، توانمندی و سرگذشت شکست‌های ما !

شوشان - دکتر لفته منصوری :
کتابی در میان ماست که خواندنش ضرورتی برای هر اندیشه‌ورز و دغدغه‌مند سرنوشت ایران است: *«توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت؛ شواهد، تحلیل، عمل»*. این اثر مهم نوشته‌ی سه چهره برجسته در عرصه سیاست‌گذاری و توسعه است:
*مت اندروز،* استاد سیاست عمومی در دانشگاه هاروارد، *لنت پریچت،* اقتصاددان برجسته و استاد مدرسه حکمرانی آکسفورد، *مایکل وولکاک،* جامعه‌شناس و استاد سیاست عمومی در مدرسه کندی هاروارد.
کتاب با ترجمه‌ی روان *جعفر خیرخواهان* و *مسعود درودی* و مقدمه‌ی روشنگر *احمد میدری*، به سفارش مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه و توسط نشر روزنه در چاپ دوم سال ۱۳۹۹ منتشر شده است. این نسخه ۳۳۹ صفحه‌ای همراه با یک *DVD* آموزشی بسیار مفید عرضه می‌شود. دکتر *محمد فاضلی* - استاد دانشگاه و تحلیلگر توسعه - نیز اهمیت این کتاب را دریافته و در قالب *هفت اپیزود پادکست دغدغه ایران* به شرح و معرفی مباحث آن پرداخته که در کانالهایم بازنشر داده ام.

*تحقیقات گسترده و جایگاه ایران*
نویسندگان این کتاب، پس از *ده‌ها سال پژوهش میدانی در کشورهای مختلف جهان*—از آفریقا تا آمریکای لاتین و از شرق آسیا تا خاورمیانه—به این جمع‌بندی رسیده‌اند که مسئله اصلی کشورهای در حال توسعه، ضعف در *قابلیت حکومت* است؛ نه کمبود منابع.
در جدول جهانی «شاخص قابلیت حکومت»، ایران جایگاهی *میان کشورهای متوسط و ضعیف* دارد؛ یعنی نه در زمره حکومت‌های فروپاشیده است و نه در میان دولت‌های توانمند شرق آسیا و اروپا قرار می‌گیرد. این جایگاه میانی به‌خوبی نشان می‌دهد که ما با انبوهی از برنامه‌ها و منابع روبه‌رو هستیم، اما در تبدیل آن‌ها به دستاوردهای پایدار با مشکل جدی مواجهیم.

*شواهد فقدان توانمندی*
نویسندگان با شواهد فراوان نشان می‌دهند :
- *مدارس ساخته می‌شوند،* اما یادگیری واقعی اندک است؛
- *دانشگاه‌ها تجهیز می‌شوند،* اما فارغ‌التحصیلان فاقد مهارت‌اند؛
- *صنایع با هزینه‌های هنگفت ایجاد می‌شوند،* اما بهره‌وری و نوآوری اندک است؛
- *بیمارستان‌ها توسعه می‌یابند،* اما شاخص‌های سلامت عمومی بهبود نمی‌یابد؛
- *دولت‌ها سیاست‌های متعدد تصویب می‌کنند،* اما فساد و ناکارآمدی همچنان پابرجاست.
این همان چیزی است که نویسندگان آن را *«تاریخ شکست سیاستی»* می‌نامند.

*شگردهای سازمان‌های بی‌توانمندی*
وقتی سازمانی توان حل مسئله ندارد، برای حفظ ظاهر به شگردهای نمایشی روی می‌آورد :
- *افزایش منابع بی‌حاصل :* خودروسازان داخلی سال‌هاست میلیاردها تومان تسهیلات می‌گیرند، اما کیفیت و ایمنی خودرو تغییر نمی‌کند.
- *سامانه‌سازی برای نمایش نظم :* ثبت‌نام‌های مکرر برای یارانه و سهام عدالت، که عملاً سردرگمی مردم را بیشتر کرده است.
- *تغییر نام مسئله :* اعتیاد بارها با عناوین جدید مطرح شده، اما همان چرخه بازداشت و رهاسازی ادامه دارد.
- *فعالیت‌های مقطعی و بی‌اثر :* طرح‌های ضربتی کنترل قیمت که تنها چند مغازه را پلمب می‌کند، اما تورم مهار نمی‌شود.
- *کپی‌برداری بی‌ثمر :* گرفتن گواهینامه‌های ایزو و استاندارد خارجی بدون تغییر واقعی در کیفیت خدمات.

*رویکرد انطباق رفت و برگشتی مسئله‌محور (PDIA)*
راه‌حل نویسندگان، *انطباق رفت و برگشتی مسئله‌محور* است. این رویکرد بر یادگیری تدریجی و بومی استوار است:
- *از مسائل واقعی آغاز کنیم*، نه از شعارها؛
- *راه‌حل‌های کوچک و آزمایشی* را اجرا کنیم؛
- *بازخورد بگیریم و اصلاح کنیم؛*
- *تجربه موفق را تدریجاً گسترش دهیم.*
توانمندی مثل یادگیری موسیقی است؛ نوازنده از قطعات ساده آغاز می‌کند و با تکرار و اصلاح، به استادی می‌رسد. دولت‌ها نیز باید از حل تدریجی مسائل جزئی، به ساخت ظرفیت‌های پایدار برسند.

*پیامی برای خوزستان*
برای ما خوزستانی‌ها که با بحران آب، ریزگردها، بیکاری و ناکامی طرح‌های کلان روبه‌رو هستیم، این کتاب چراغی روشن است. توسعه نه با شعار و اسناد پرطمطراق، بلکه با *حل تدریجی مسائل واقعی به روش انطباق رفت و برگشتی* امکان‌پذیر است. آینده‌ی خوزستان و ایران از مسیر *حکومتی توانمند و جامعه‌ای مشارکت‌جو* خواهد گذشت.
این کتاب را باید خواند، درباره‌اش اندیشید و آن را به گفتمان عمومی بدل ساخت.

📌 *اهواز – شنبه، ۲۲ شهریورماه ۱۴۰۴*

*نشانی من در:*
تلگرام
https://t.me/LaftehMansoori
ایتا
https://eitaa.com/laftehmansoori
بله
ble.ir/join/8MX42Kx5qt
سروش
https://splus.ir/laftehmansoori