گوسفند بختیاری؛ برترین نژاد سنگین‌وزن جهان و گنجینه‌ای از ایل

شوشان ـ منوچهر برون

ایران سرزمین تنوع نژادی و زیستی است؛ جایی که در پهنه‌ی کوهستان‌ها و دشت‌ها، دام‌ها همزاد مردمان زیسته‌اند و بخشی جدانشدنی از فرهنگ و معیشت آنان بوده‌اند. در میان این تنوع، گوسفند لری بختیاری چونان نگینی می‌درخشد؛ نژادی که نه‌تنها افتخار ایل بختیاری است، بلکه به‌عنوان یکی از برترین نژادهای گوشتی جهان شناخته می‌شود.

این گوسفند که ریشه در سرزمین‌های لرنشین دارد، بیشتر در چهارمحال‌وبختیاری، لرستان و بخش‌هایی از خوزستان و کهگیلویه زیست می‌کند. جمعیتی بیش از شش‌ونیم میلیون رأس از این نژاد، امروز در جنوب و زاگرس مرکزی پرورش می‌یابند؛ عددی که نشان‌دهنده ظرفیت عظیم این گونه در اقتصاد دامی کشور است.

ویژگی ممتاز گوسفند لری بختیاری، رشد سریع و پرواربندی استثنایی آن است. میزان افزایش وزن روزانه‌ی این حیوان حدود ۲۳۰ گرم گزارش شده است؛ رقمی که آن را به یکی از نژادهای سنگین‌وزن و ممتاز در جهان بدل می‌سازد. چنین قابلیتی سبب شده تا این نژاد، توجه دامداران و پژوهشگران را به خود جلب کند و در مسیر توسعه صنعت دامپروری ایران جایگاهی ویژه بیابد.

اما ارزش این گوسفند تنها به وزن و گوشتش محدود نمی‌شود. در فرهنگ ایل بختیاری، گوسفند نماد روزی، برکت و پیوند با طبیعت است. صدای زنگوله‌هایشان در کوچ‌های ایل، آوایی است که با زندگی مردمان زاگرس درآمیخته و بخشی از هویت جمعی آنان را شکل داده است. از پشم این گوسفند، قالی‌ها و سیاه‌چادرها بافته می‌شود؛ از شیرش فرآورده‌های لبنی تهیه می‌گردد؛ و از گوشتش سفره‌ها جان می‌گیرد. به همین دلیل، این حیوان نه تنها یک موجود اقتصادی، که همراهی فرهنگی و تاریخی برای ایل بوده است.

با این همه، پرورش گوسفند لری بختیاری امروز با چالش‌هایی روبه‌روست: کاهش مراتع به‌دلیل خشکسالی، فشار بر منابع آبی، کمبود علوفه و نهاده‌های دامی و نیز عدم بهره‌برداری از ظرفیت‌های صادراتی. اگر حمایت‌های علمی و اقتصادی از این نژاد صورت گیرد، می‌تواند به قطب مهمی در تأمین گوشت کشور و حتی حضور در بازارهای بین‌المللی بدل شود.

گوسفند بختیاری، تنها حیوانی برای پرورش نیست؛ او میراثی زنده است که تاریخ، فرهنگ و اقتصاد را در هم تنیده است. پاسداشت و تقویت این نژاد، پاسداشت بخشی از هویت ایرانی و ایل بختیاری است. همچنان‌که زاگرس با کوه‌های سترگش استوار مانده، این نژاد نیز می‌تواند با پشتیبانی درست، همچنان مظهر برکت و قدرت در دامپروری ایران باقی بماند.