سلامت روان خوزستان؛ از بحران تا تاب‌آوری، زمان عمل فرارسیده است

شوشان ـ غلامعباس دیناروند :

با توجه به شعار امسال روز جهانی سلامت روان؛ "دسترسی به خدمات سلامت روان در بحران‌ها و شرایط اضطراری"، تلاش دارم به تحلیل وضعیت سلامت روان در استان خوزستان بپردازم، خوزستان، به دلایل متعددی، نمونه‌ای بارز از ضرورت توجه به "سلامت روان در بحران‌ها و شرایط اضطراری" است. این استان در سال‌های اخیر با چالش‌های متعدد و پیچیده‌ای مواجه بوده که همگی بر سلامت روان ساکنان آن تأثیر مستقیم گذاشته‌اند:
1_تجربه بحران‌های متعدد و مکرر از قبیل؛ سیلاب‌های ویرانگر، گسترده و مکرر (مانند سیلاب 98-99) نه تنها باعث تخریب خانه‌ها و زیرساخت‌ها شد، بلکه منجر به از دست دادن عزیزان، از دست دادن شغل و ایجاد ترس و ناامنی پایدار گردید.
توفان‌های گرد و غبار، آلودگی شدید هوا و پدیده ریزگردها به یک بحران زیست‌محیطی مزمن تبدیل شده که علاوه بر آسیب‌های جسمی، باعث ایجاد استرس، افسردگی و احساس درماندگی در بین مردم شده است.
از طرف دیگر خشکسالی و بحران آب، تنش آبی و تأثیر آن بر کشاورزی و معیشت روستاییان، منبع دائمی نگرانی و اضطراب است.
 همچنین چالش‌های اقتصادی-اجتماعی، مشکلات اقتصادی، بیکاری و محرومیت در برخی مناطق به عنوان یک "بحران خزنده" بر روان جامعه سنگینی می‌کند.
2_تأثیر تجمعی بحران‌ها، مردم خوزستان نه با یک بحران واحد،بلکه با تأثیر تجمعی و زنجیره‌ای چندین بحران روبرو هستند. یک فرد ممکن است همزمان با عواقب سیل، نگرانی از طوفان گردوغبار بعدی و مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم کند. این وضعیت، سیستم روانی افراد را به شدت تحت فشار قرار داده و می‌تواند منجر به بروز یا تشدید اختلالات روانی مانند PTSD (اختلال استرس پس از سانحه)، افسردگی حاد و اضطراب فراگیر شود.
3_چالش دسترسی به خدمات،
با توجه به شعار امسال،"دسترسی به خدمات" در خوزستان با موانع متعددی روبرو است:
_تعداد ناکافی خدمات تخصصی: تعداد روانشناسان، روانپزشکان و مراکز مشاوره در مقایسه با جمعیت و نیاز گسترده ناکافی است.
_تمرکز خدمات در مراکز استان: دسترسی ساکنان شهرهای کوچک و مناطق روستایی که اغلب بیشترین آسیب را از بحران‌ها دیده‌اند، به خدمات تخصصی بسیار محدود است.
_هزینه‌های مالی: برای بسیاری از افراد آسیب‌دیده، هزینه دریافت خدمات رواندرمانی سنگین و غیرقابل تحمل است.
_کمبود برنامه‌های مداخله در بحران: وجود برنامه‌های منسجم و سریع برای ارائه "اقدامات روانی-اجتماعی" بلافاصله پس از وقوع حوادثی مانند سیل، یک ضرورت اساسی است.

روز جهانی سلامت روان در سال 2025 فرصتی است برای تمرکز ویژه بر استان‌های بحران‌خیزی مانند خوزستان. برای تحقق شعار امسال در این استان لازم است:
الف، توسعه خدمات سلامت روان جامعه‌نگر: استقرار تیم‌های سیار سلامت روان برای ارائه خدمات به مناطق محروم و روستایی.
ب، ادغام خدمات سلامت روان در شبکه بهداشت اولیه: آموزش بهورزان و کارکنان مراکز بهداشتی-درمانی برای شناسایی و مداخله اولیه در مشکلات روانی.
ج، اجرای برنامه‌های مداخله در بحران: ایجاد تیم‌های واکنش سریع برای حضور در مناطق سیل‌زده یا درگیر طوفان و ارائه کمک‌های اولیه روانشناختی.
د، افزایش آگاهی‌رسانی و مبارزه با انگ بیماری روانی: استفاده از ظرفیت رسانه‌های محلی و رهبران جامعه برای عادی‌سازی صحبت درباره مسائل روانی و تشویق مردم به دریافت کمک.
ه، تخصیص بودجه ویژه: دولت و نهادهای مرتبط باید بودجه مشخصی برای توسعه زیرساخت‌های سلامت روان در استان‌های در معرض بحران مانند خوزستان در نظر بگیرند.

در نهایت، وضعیت خوزستان به وضوح نشان می‌دهد که "سلامت روان" یک موضوع لوکس و حاشیه‌ای نیست، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از پاسخ به بحران‌ها و بازسازی جامعه است. سرمایه‌گذاری بر روی روان مردم خوزستان، سرمایه‌گذاری برای تاب‌آوری و آینده این خطه مهم از کشور است.