از شهرنشینی تا شهروندی، مسیر تحول اجتماعی در شهر اهواز

شوشان ـ  نويد قائدي  :

هويت شهروندي اکسيري است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه و تعالي در شهر باشد. هويت شهروندي قرابت نزديکي با حس تعلق خاطر يک شهروند به ماهيت وجودي و کالبد و تاريخ و خاطرات زیست در شهر دارد. چنانچه اين حس در وجود شهروندان نباشد تنها می‌توان آن‌ها را ساکنان شهر ناميد. بنيان هويت شهروندي به حس تعلق خاطر  افراد به تاريخ سکونت در شهر، داشتن خاطرات زيبا از کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر، ارتباط‌های زيباي انساني درون و برون محله‌ای و شناخت واقعي عناصر شهر و عوامل زياد ديگري وابسته است.
ماهيت ساختار انساني شهر اهواز در چند دهه اخير نشان می‌دهد که به‌شدت تحت‌تأثیر مهاجرت‌های برون و درون استان قرار دارد، به دليل ماهيت دولتي و صنعتی بودن با کارکرد ملي  افراد زيادي از برون استان وارد اين شهر شده و سکونت یافته‌اند که با اتمام مأموریت کاري اين شهر را ترک می‌کنند، همچنین افراد و خانوارهای زیادی از شهرستان‌های درون استان جهت ارتقا یا رسیدن به موقعیت شغلی بهتر و یا یافتن کار وارد و ساکن شهر می‌شوند که گهگاه به منجر به حاشیه‌نشینی و گاهی به نظمی‌های اجتماعی شده است.
در اين برهه تاريخي شهر اهواز با ضعف هويت شهروندي مواجه است، افرادی که بنا به مقتضيات و شرايط مانند: زمان جنگ، بيکاري، اداري، تحصيل و... به شهر اهواز آمده‌اند هنوز هويت واقعي شهروندي نیافته‌اند يعني حس تعلق خاطر که ريشه در نوعي ادراک و احساس واقعي و زيبا و متعهدانه نسبت به کالبد و اجتماع شهري دارد در آن‌ها به وجود نيامده است.
به همين دليل بسیاری از ساکنان  نسبت به تکالیف شهروندی بيگانه و بی‌خیال هستند، مانند مقوله نظافت و زيبايي و انضباط در شهر که بايد توسط همه شهروندان به آن‌ها توجه شود، فرض کنيد شهروندان نسبت به پاکيزگي شهر احساس دين و تکلیف  نداشته باشند و مديريت شهري هم براي آموزش شهروندي برنامه‌های موفقي را اجرا نکرده باشد، تا بتوانند درصد شهروند محوري يعني همان حس تعلق خاطر و هويت شهروندي را تقويت نمايد، معلوم است که شهر دليلي براي پاکیزه‌شدن ندارد و هرچقدر نيروهاي خدماتي یا تجهيزات مدرن تهيه نظافت تهیه شود نمی‌توان شهر را تمیز نگهداشت.
لذا به مسئولان مربوطه توصيه می‌شود با بررسي دقيق بافت اجتماعي شهر جهت رفع کمبودها و معايب برنامه‌ریزی و تلاش نمايند و اين تذکر داده می‌شود که شهروند عصر مدرن و زندگي شهري تعاريف خود را دارد و اتفاقاً وظيفه نهادهای تصمیم‌گیر و مجري، حرکت در جهت ايجاد فضاي شهر و شهروندي است. ضرورت دارد در اين راستا با بررسي دقيق از پتانسيل خود شهروندان و برنامه‌ریزان در قالب طرح‌های محله‌محور جهت ايجاد ساختار مناسب اجتماعي در جهت تقويت مجدد روابط انساني تلاش نمود، براي حصول نتيجه روش‌های زيادي وجود دارد که می‌تواند در زمان کوتاه و با هزينه کم اجرا شوند به‌شرط این‌که مديران شهري تخصص و تعهد و بينش و شناخت کافي نسبت به موضوع و شرايط شهر را داشته باشند.