حجاب اولویت آخر!

شوشان ـ مسلم سلیمانی (تحلیلگر راهبردی)
یک مدیر جامعه‌شناس و واقع‌بین، هنگام مواجهه با معضلاتی چون «ربا»، «کم‌حجابی»، «ریا» و «دروغ»، بر چه اساسی اولویت‌گذاری می‌کند؟ تحلیل راهبردی نشان می‌دهد که درمان بیماری‌های درونی و سیستمی، مقدم بر پرداختن قهری به نمادهای بیرونی است.

مباحث این یادداشت: سیستم بانکی ربوی است | فقه: کم‌حجابی مجازات دنیوی و اخروی دارد | راه حل حذف ربا: ۱۵ سال و هزینه‌های سنگین | درمان کم‌حجابی: فرهنگ‌سازی ۳۰ ساله، نه اجبار

بخش اول: نظر مراجع عظام تقلید درباره سیستم بانکی
اینجانب در 22/4/1381 در روزنامه کیهان مطلبی نوشتم با عنوان «آیا در بانکداری غیر ربوی موفق بوده ایم؟!» که در آن مقاله ثابت کردم سیستم بانکداری ما ربوی است و نیازمند تحولات اساسی و جدی است...
پنج مرجع تقلید که سیستم بانکی فعلی را ربوی می‌دانند:
1. آیت‌الله خامنه‌ای: «قراردادهای بانکی موجود، رباست و دریافت و پرداخت اضافه، حرام است. » (استفتائات، بانک و ربا)
2. آیت‌الله مکارم شیرازی: «اکثر معاملات بانکی ما رباست و باید سیستم بانکی اصلاح گردد.» (استفتائات، جلد۲، ربا)
3. آیت‌الله صافی گلپایگانی: «دریافت سود علی‌الحساب از بانک، اگر شرط شود، ربا و حرام است.» (جامع الاحکام، جلد۲)
4. آیت‌الله بهجت: «سودهایی که بانک می‌دهد یا می‌گیرد، از مصادیق ربا و حرام است.» (استفتائات، ربا)
5. آیت‌الله وحید خراسانی: «معاملات بانکی که با شرط سود باشد، ربای قرضی و حرام است.» (منیه السائل، ربا)

بخش دوم: حکم فقهی کم‌حجابی و ربا
الف) کم‌حجابی:
بنده معتقد هستم که در کشور «بی حجابی» نداریم. آنچه که هست «کم حجابی» است. و این موضوع نباید به یک بحث حاد و کلیدی و دست اول کشور تبدیل شود.
مدت زمان: از ابتدای بلوغ (۹ سال تمام قمری) تا پایان عمر.
مجازات دنیوی: در قوانین جمهوری اسلامی، (که اخیرا تصویب شد و با دستور شورای عالی امنیت ملی جلو اجرای آن گرفته شد) برای «بدحجابی» مجازات تعزیری از جمله جریمه نقدی و حبس پیش‌بینی شده است.
مجازات اخروی: وعده عذاب.
آیه قرآن: "وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها ..." (سوره نور، آیه ۳۱) البته در این آیه وعده عذاب مخصوصی داده نشده است ولی ما می دانیم که نافرمانی خدا عذاب خواهد داشت. حال در حق الله روز قیامت خداوند چقدر مجازات بدهد یا ببخشد، هیچ کدام از ماها نمی دانیم!
دو روایت صحیح:
  1از امام صادق(ع): "لا یَحِلُّ لاِمْرَأَةٍ أَنْ تَلْبَسَ الثِّیابَ الرِّقَاقَ وَ هِیَ تُصَلِّی ..." (وسائل الشیعه، جلد۳)
  2از پیامبر اکرم(ص): "أَیُّما امرأةٍ الْتَبَّسَتْ بِطِیبٍ فَخَرَجَتْ إِلَی الْْمَسْجِدِ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ ..." (وسائل الشیعه، جلد۱۴)
اولی می گوید پیراهن نازک موقع نماز! نپوش. و دومی می گوید: نهی کرده که زنها موقع خروج از منزل عطر نزنند (الان در صدد بیان این بحث نیستیم)
ب) ربا:
مجازات دنیوی: میزان مجازات بستگی به شدت ربا دارد و تا «اعدام» هم ممکن خواهد بود.
مجازات اخروی: جنگ با خدا و رسول و ورود به جهنم.
آیه قرآن: "فَأْذَنُوْا بِحَرْبٍ مِّنَ اللّٰهِ وَرَسُولِهِ" (سوره بقره، آیه ۲۷9)
دو روایت صحیح:
  1از امام باقر(ع): "أَكْلُ دِرْهَمٍ رِبًا أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ سِتَّةٍ وَ ثَلَاثِینَ زَنْیةً ..." (الکافی، جلد۵)
  2از پیامبر اکرم(ص): "دِرْهَمُ رِبًا أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ سِتَّةٍ وَ ثَلَاثِینَ زَنْیةً ..." (وسائل الشیعه، جلد۱۲)
قرآن موضوع ربا را به جنگ با خدا تشبیه می کند و روایات نیز یک درهم کسب از محل ربا را مثل 63 زنا محصنه بیان می دارد (دقت کنید که این گناه چقدر در پیشگاه خدا منفور است؟)

بخش سوم: زمان و هزینه حذف ربا از سیستم بانکی
برای تغییر به سیستم بانکداری بدون ربا به یک برنامه بلندمدت (حداقل ۱۰ تا ۱۵ ساله) و هزینه‌های بسیار سنگین برای بازمهندسی ساختار اقتصادی، قوانین و آموزش نیروی متخصص نیاز است. این هزینه می‌تواند به اندازه بودجه سالانه چندین وزارتخانه باشد. اما من معتقدم که وضع قوانین آزاد اقتصادی صحیح می تواند موضوع ربا را از سیستم بانکی حذف کند.

بخش چهارم: زمان و هزینه برخورد با کم‌حجابی
اجبار ۳۰ میلیون نفر غیرممکن یا بسیار پرهزینه است. شاید یکی از دلایل کنار گذاشتن قانون حجاب همین بوده که اگر بخواهند برخوردی کنند باید با یک جامعه گسترده برخورد کنند و این از جهت عقلانی مصلحت نداشت.
راه حل پایدار، فرهنگ‌سازی عمیق و بلندمدت است که نیازمند سرمایه‌گذاری معنوی و مادی در نظام تربیتی و آموزشی و تولید محتوا برای حداقل یک نسل (۲۰ تا ۳۰ سال) است. فرصت هایی که در 5 دهه گذشته به هدر رفت!

بخش پنجم: تحلیل ریا و دروغ 
الف: ریا نمایشی در عبادت
ریا کاران خودشان خوب می دانند که دارند چکار می کنند اما سیستم و مخاطب باید هوشیار باشد و به رفتارهای ریاکارانه آنها اهمیت ندهد و حتی اگر لازم شد، توبیخ کند.
مجازات دنیوی: بطلان عبادت و مجازات تعزیری می تواند داشته باشد. اصلا قانونی وضع بشود که اگر کشف شد کسی قصد خودنمایی و ریا داشته فلان مجازات برای او اتفاق بیفتد....
مجازات اخروی: محرومیت از پاداش و عذاب شدید.
آیه قرآن: "فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ، الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ، الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ" (سوره ماعون، آیات ۴-۶) برخی افراد فقط روزی یک وعده! و آن هم نماز ظهر و عصر در اداره! می خوانند!!!
برخی از فقها گفته اند کلمه «ویل» خیلی محدود بکار رفته و هر جا این کلمه آمد به معنی «خلود» و جاودانگی در آتش است.
دو روایت صحیح:
  1از امام صادق(ع): "أَیُّما عَبْدٍ أَحْسَنَ عَمَلًا أَرادَ بِهِ اللَّهَ وَ الْخَلْقَ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ ..." (اصول کافی، جلد۲)
  2از پیامبر اکرم(ص): "إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمُ الشِّرْکُ الْأَصْغَرُ؛ الرِّیَاءُ" (مسند احمد)
روایت اول می گوید اگر قصدش هم خدا و هم مردم باشد (تا چه رسد که فقط برای مردم باشد!) خداوند از او نمی پذیرد. و روایت دوم می گوید: ریا شرک خفی است! یعنی ریاکار مشرک است!!!
ب) دروغ:
روایت «اجتمعت الذنوب في غرفة واحدة، فقلن: من يخرج منا؟ فقالت الكذب: أنا مفتاح كل شر» از امام صادق (ع) نشان می‌دهد دروغ ریشه تمام گناهان است. دروغ باعث پنهان شدن گناهان دیگر می‌شود و انسان را به سوی فساد روانی و اجتماعی سوق می‌دهد. این روایت درس اخلاقی مهمی دارد: پاکیزگی کلام و راست‌گویی، پایه‌های ایمان و جلوگیری از سایر گناهان است. («الکافی» کلینی، جلد ۲، صفحه ۲۵۷، حديث ۵۴۵)
مجازات دنیوی: گناه کبیره و مجازات تعزیری سنگین.
مجازات اخروی: محرومیت از هدایت و ورود به جهنم.
آیه قرآن: "إِنَّمَا یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ ..." (سوره نحل، آیه ۱۰۵) دروغگویان به خدا ایمان ندارند.
· دو روایت صحیح:
  1از امام باقر(ع): "إِنَّ الْکَذِبَ هُوَ خَرَابُ الْإِیمَانِ" (وسائل الشیعه، جلد۱۲)
  2از پیامبر اکرم(ص): "عَلَیْکُمْ بِالصِّدْقِ ... وَ إِیَّاکُمْ وَ الْکَذِبَ ..." (صحیح بخاری)
دروغ ایمان را ویران می کند...

بخش پایانی: اولویت‌بندی نهایی یک سیستم پویا
یک سیستم پویا، با تحلیل هزینه-فایده و تأثیر بنیادین بر سلامت سیستم اجتماعی، اولویت‌ها را اینگونه تنظیم می‌کند:
1اولویت اول: مبارزه با «ریا» (بیماری قلبی و فلسفه وجودی نظام ارزشی)
2اولویت دوم: مبارزه با «ربا» (فساد ساختاری در اقتصاد)
3اولویت سوم: مبارزه با «دروغ» (ویرانگر اعتماد اجتماعی)
4اولویت چهارم: مدیریت «کم‌حجابی» (نماد بیرونی که درمان آن در گرو حل سه اولویت پیشین است)

جمع‌بندی: یک سیستم پویا و عاقل اول تلاش می کند رفتار جامعه را از ریا پاک ‌کند ، سپس ساختار اقتصاد را اصلاح می‌نماید (ربا) و پس از آن زبان اجتماع را صادق می‌سازد (دروغ). و در سایه این اصلاحات، بسیاری از نمادهای فرهنگی-اجتماعی چون حجاب، به شکل پایدارتری سامان خواهند یافت.
منابع:
1)    قرآن کریم
2)    اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی
3)    وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی
4)    استفتائات مراجع تقلید
5)    صحیح بخاری
6)    مسند احمد