از اسپاخو تا کارون؛ نابرابری در نقشه دیپلماسی سلامت ایران

شوشان ـ غلامعباس دیناروند :

خبر برگزاری میزگرد دیپلماسی گردشگری زیارت و سلامت در حوزه شمال شرق کشور، با تمرکز بر استان‌های خراسان، حاوی نکات مثبت و الهام‌بخشی در زمینه بهره‌گیری از دیپلماسی غیرمتمرکز و منطقه محور است. با این حال، این رویداد بهانه‌ای است برای واکاوی انتقادی وضعیت استان خوزستان، که با وجود برخورداری از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد و حتی کم‌نظیر، در کانون چنین برنامه‌ریزی‌های ملی و بین‌المللی قرار ندارد در ابتدا به تحلیل انعکاس خبر برگزاری میزگرد دیپلماسی گردشگری زیارت و سلامت در حوزه شمال شرق  بر خوزستان خواهیم پرداخت؛ نخست *تمرکز بر دیپلماسی منطقه‌ای و هویت فرهنگی مشترک*، سخنرانان در این نشست به درستی بر "خراسان بزرگ" و "فرهنگ مشترک" با کشورهای همسایه شرقی تاکید کردند. این نگاه، موتور محرک توسعه گردشگری و همکاری‌هاست اما فراموش نکنیم *خوزستان خود یک "خاورمیانه کوچک" با پیوندهای عمیق قومی، مذهبی و تاریخی با کل منطقه بین‌النهرین و خلیج فارس است.* پیوندهای فرهنگی خوزستان با عراق (به ویژه حرم‌های عتبات عالیات)، کویت و کشورهای حاشیه خلیج فارس، یک سرمایه اجتماعی و فرهنگی بی‌نظیر است که متأسفانه هیچ‌گاه به صورت نظام‌مند و در قالب یک "دیپلماسی استانی فعال" مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. در حالی که سفیر ایران در عراق در میزگرد خراسان حضور داشته، آیا چنین میزگردی با محوریت "خوزستان بزرگ" و با حضور سفیران کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و عراق برگزار شده است؟
نکته بعدی، *تلفیق گردشگری سلامت با طبیعت و فرهنگ*، که دکتر گریوانی(مدیر امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی) به درستی اشاره کرد که گردشگری سلامت در خراسان شمالی "تنها به جراحی و دارو محدود نمی‌شود؛ بلکه ترکیبی است از علم، طبیعت و فرهنگ."
 *خوزستان از این منظر یک گنجینه خفته است.* خوزستان دارای ظرفیت‌های درمانی و علمی با وجود دانشگاه‌های علوم پزشکی قدرتمند در اهواز، آبادان و دزفول همچنین بیمارستان‌های تخصصی و فوق تخصصی است، از یاد نبریم که خوزستان ظرفیت‌های طبیعی بی‌نظیر دارد همانند تالاب‌های بین‌المللی (شادگان، هورالعظیم)، رودخانه کارون، چشمه‌های آب‌گرم (ایذه)، و طبیعت بکر نخلستان‌ها که خود می‌توانند پایه گردشگری سلامت باشند. از سوی دیگر از ظرفیت‌های فرهنگی و زیارتی خوزستان نباید غافل شد همانند وجود بارگاه‌های متبرکه (مانند مسجد جامع خرمشهر به عنوان نماد مقاومت، حرم حضرت دانیال نبی(ع) در شوش، و صدها امامزاده)، و جاذبه‌های تاریخی مانند چغازنبیل و هفت‌تپه. با این وجود، هیچ "بسته ترکیبی گردشگری سلامت" که این سه عنصر را برای خوزستان تلفیق کند، طراحی و معرفی نشده است.
*گردشگری سلامت به مثابه راهبرد مقابله با تحریم*، پیشنهاد تشکیل "مرکز منطقه‌ای دیپلماسی سلامت" و استفاده از این ظرفیت برای "مقابله با آثار تحریم‌ها"، نگاهی راهبردی و تحسین‌برانگیز است، اما *خوزستان، به عنوان قلب تپنده انرژی ایران، بیشترین فشار تحریم‌ها را متحمل شده است.* توسعه گردشگری سلامت و زیارت می‌تواند نه تنها یک منبع درآمد ارزی پایدار، بلکه یک ابزار قدرت نرم برای شکستن انزوای تحمیلی باشد. گردشگران سلامت از کشورهای همسایه، تنها بیمارانی برای درمان نیستند؛ بلکه سفیرانی برای انتقال واقعیت‌های ایران هستند. با این حال، آیا زیرساخت‌های لازم (از هتل‌های استاندارد تا خدمات حمل‌ونقل و زبان) در خوزستان برای پذیرش هدفمند این گردشگران فراهم است؟

برگزاری میزگردهایی مانند آنچه در خراسان شمالی رخ داد، اگرچه ارزشمند است، اما نشان‌دهنده یک "عدم تعادل منطقه ای" در نقشه دیپلماسی گردشگری و سلامت کشور است. خوزستان با تمام پتانسیل خود، در حاشیه این برنامه‌ریزی‌ها قرار دارد. حال فرصت را مغتنم می شمارم و پیشنهاداتی برای مسئولان خوزستان ارائه می دهم: ضرورت برگزاری میزگردی مشابه با محوریت "خوزستان بزرگ" با حضور وزیر مربوطه، سفیران ایران در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و عراق، استانداران خوزستان و مدیران دانشگاه‌های علوم پزشکی استان! 
تدوین سند راهبردی توسعه گردشگری سلامت و زیارت خوزستان با محوریت تلفیق سه گانه "درمان-طبیعت-فرهنگ/زیارت".
*ایجاد "مرکز منطقه‌ای دیپلماسی سلامت خلیج فارس" در اهواز یا آبادان* این مرکز می‌تواند هماهنگ‌کننده همکاری‌های درمانی، آموزشی و پژوهشی با کشورهای منطقه باشد.
اولویت‌بندی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها جهت بهبود کیفیت اقامت، حمل‌ونقل و خدمات رسانی به زبان‌های عربی و انگلیسی در استان، به ویژه در شهرهای دارای پتانسیل گردشگری سلامت و زیارت.

در پایان باید متذکر شد، تا زمانی که نگاه به خوزستان، صرفاً معطوف به "منطقه‌ای انرژی‌خیز" و نه "کانون تمدنی با قابلیت اتصال به جهان" باشد، این استان عظیم‌القدر، از قافله توسعه گردشگری و بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی عقب خواهد ماند. الگویی که خراسان شمالی در حال ترسیم آن است، باید آینه‌ای باشد برای مسئولان ملی و استانی تا غبار غفلت را از چهره ظرفیت‌های خیره‌کننده خوزستان بزدایند.