سایه‌های فراموش‌شده؛ مقایسه‌ای انتقادی از احیای شهری "بصره" و رکود گردشگری در"خرمشهر

شوشان ـ غلامعباس دیناروند :

در حاشیه اروندرود دو شهر با سرنوشت‌های مشابه اما مسیرهای توسعه‌ای متفاوت قرار دارند؛ بصره در عراق و خرمشهر در ایران. هر دو شهر درگیر جنگ‌های ویرانگر بوده‌اند اما امروز، مسیر پیشرفت شهری و گردشگری آن‌ها تفاوت‌های آشکاری را نشان می‌دهد که نیازمند تأمل و بازنگری جدی توسط مسئولان استانی و ملی به‌ویژه در خوزستان می‌باشد. بصره، به‌عنوان دروازه اقتصادی عراق و دارنده یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان، شاهد سرمایه‌گذاری‌های کلان در زمینه زیرساخت‌ها است. احداث فرودگاه بین‌المللی جدید، پروژه‌های بزرگ مسکنی مانند "بصره سیتی" و توسعه زیرساخت‌های بندری، نمادهای عینی خیزش شهری هستند. احیای مراکز عمومی مانند بازسازی و احداث مراکز خرید مدرن، پارک‌های عمومی وسیع و پروژه‌های تفریحی در کنار اروندرود، چهره شهر را دگرگون کرده است اگرچه با چالش‌هایی مواجه است اما بهبود تدریجی در سیستم‌های دفع فاضلاب، مدیریت پسماند و شبکه حمل‌ونقل عمومی مشهود است. *اما خرمشهر، این شهر قهرمان که سهمگین‌ترین آسیب‌ها را در جنگ تحمیلی متحمل شد، هنوز در حال دست‌وپنجه نرم کردن با آثار جنگ است.* اگرچه بازسازی‌های اولیه انجام شده، اما شهر فاقد پروژه‌های بزرگ و نمادین برای احیای هویت شهری و ایجاد جهش در توسعه است. سیستم‌های قدیمی آب و برق، کمبود فضای سبز باکیفیت و ناکارآمدی شبکه حمل‌ونقل شهری، از موانع اصلی پیشرفت محسوب می‌شوند. بازسازی‌ها اغلب فاقد نگاه هویت‌محور و منطبق با معماری بومی و تاریخی خرمشهر بوده است. در حوزه گردشگری، بصره با بهره‌گیری از اماکن مذهبی مهم و موقعیت تجاری، به قطب گردشگری در حال رشد تبدیل شده است. توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند هتل‌های بین‌المللی، رستوران‌های مدرن و تورهای آبی در اروندرود، تجربه مطلوبی برای گردشگران ایجاد می‌کند. سرمایه‌گذاری بر روی کریدور آبی اروندرود و ایجاد امکانات تفریحی در کنار آن یک مزیت رقابتی بزرگ برای بصره ایجاد کرده است اما خرمشهر با وجود برخورداری از پتانسیل‌های بی‌نظیر، در جذب گردشگر بسیار عقب مانده است. *اگرچه شهر خرمشهر موزه دفاع مقدس است*اما این پتانسیل عظیم به درستی به بهره‌برداری نرسیده است و نبود موزه‌های جذاب و تعاملی، تورهای منظم و راویان حرفه‌ای از نقاط عطف جنگ، فرصت‌های بزرگ را از دست داده است. در حالی که بصره از اروندرود بهره می‌برد، کریدور آبی خرمشهر عملاً متروک و فاقد هرگونه جاذبه گردشگری فعال است. نبود اسکله‌های تفریحی، قایق‌های سواری و کافه‌های کنار آب، شرم‌آور است. کمبود هتل‌های استاندارد، رستوران‌های باکیفیت و مراکز خرید، مانع جدی برای ماندگاری گردشگران در خرمشهر است.

*وضعیت کنونی خرمشهر در مقایسه با بصره، تنها یک شکست برنامه‌ریزی نیست؛ یک غفلت استراتژیک است.* سؤال اساسی اینجاست: چرا شهری با چنین پیشینه تاریخی و حماسی، از چشم‌انداز توسعه ملی غایب است؟ چرا پتانسیل عظیم گردشگری دفاع مقدس و طبیعت منحصربه‌فرد اروندرود، به فراموشی سپرده شده است؟ *آیا بازسازی خرمشهر تنها به معنای بازگرداندن ساکنان آن بود، بدون آنکه افقی برای رونق و پیشرفت برای آن ترسیم شود؟* برای جبران این عقب‌ماندگی، تدوین سند جامع توسعه خرمشهر با محوریت گردشگری دفاع مقدس، اکوتوریسم اروندرود و تجارت مرزی ضروری است. احیای کریدور آبی اروندرود با ایجاد اسکله‌های تفریحی، پارک‌های ساحلی و تورهای قایق‌سواری می‌تواند تحول‌آفرین باشد. ساخت موزه‌های مدرن و تعاملی دفاع مقدس برای تبدیل خرمشهر به "پایتخت گردشگری مقاومت"، جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای احداث هتل و مراکز تفریحی، و بازسازی هویت معماری شهر از دیگر اقدامات لازم است.
*خرمشهر بیش از آنکه نیازمند بازسازی فیزیکی باشد، نیازمند تجدید حیات اقتصادی و هویتی است.* مسئولان استانی و ملی باید به این باور برسند که خرمشهر تنها یک شهر جنگ‌زده نیست؛ یک سرمایه ملی است که غفلت از آن، خیانت به خون شهدا و فرصت‌سوزی برای نسل حاضر و آینده است. زمان آن فرا رسیده که سایه‌های فراموشی از چهره این شهر قهرمان کنار رود تا جاذبه هایش هویدا گردد.