زندگی در سخت ترین پاییز خوزستان

شوشان ـ مهدی قمشی :

استاد دانشگاه شهید چمران اهواز

آموزش های دینی به ما آموخته اند که سال ها و یا ماههای روزگار را بد و یا ناشایست خطاب نکنیم زیرا آفریدگار ما همه چیز را بدرستی چیدمان نموده است و در امور طبیعی زمین اگر بدی و سختی در شرایط عمومی روزهای سال احساس می کنیم به مشیّت الهی باز نمی گردد. در حالیکه که زمین برای زیست مطلوب ما در اختیارمان قرار گرفته لذا در صورت مشاهده هر نابسامانی این خودمان هستیم که باید به دنبال یافتن نقایص ایجاد شده و رفع آنها  باشیم. البته بدون چنین تفسیر دینی نیز چنین آموزه ای برای جوامع بشری صادق است.

با این مقدمه می خواهم پاییز امسال استان خوزستان را برای شما ترسیم نمایم. شرایط زیست محیطی پاییزی که در آن قرار داریم علاوه بر آلودگی های محیط های شهری که تقریباً همه شهرهای بزرگ با آن روبرو هستند، چهار مولفه مازاد وارد سرنوشت آن  شده است. اول، آتش سوزی بخش عراقی هورالعظیم است که مدت هاست ادامه دارد و در چهار ماهه گذشته از شروع آتش سوزی، هیچ کار موثری برای کنترل آن انجام نشده است و جهت غالب باد نیز باعث شده این آلودگی به سمت خوزستان ادامه داشته باشد. دوم، فصل برداشت نیشکر است که متاسفانه بخش زیادی از آن بصورت تر برداشت نمی شود و شرکت های نیشکری تا کنون در این زمینه کار موثری انجام نداده اند و اکنون نیز نیز فرصتی برای انطباق خود با شرایط ویژه امسال را ندارند و لذا آتش زدن مزارع نیشکر در سراسر استان از هم اکنون تا اواخر سال ادامه خواهد داشت. سوم، فلرهای نفتی موجود در استان و خصوصاً اهواز است که یکی از شاخص های مهم آلودگی هوا محسوب می شوند و کنترل و حذف آنها که بارها قول داده شده به تاخیر افتاده است و تعداد آنها نیز بسیار بیش از گذشته شده اند. چهارم، سال آبی بسیار خشک گذشته است که با پایان شهریور به انتها رسیده و منابع آبی استان از ذخیره تهی شده اند. پنجم، پیش بینی اقلیمی سال آبی جدید است که متاسفانه پاییزش بسیار خشک پیش بینی شده و متاسفانه تا کنون این پیش بینی دقیقاً بوقوع پیوسته است (هر چند پیش بینی اقلیمی زمستان نرمال است و انشاالله محقق خواهد شد). ششم، سرد شدن هوا در پاییز است که از مشخصات بخصوص این فصل است (که ویژگی های اتمسفری را از ماههای گرم سال بسیار متفاوت می کند) و ایجاد چنین شرایطی اغلب اوقات سبب پدیده وارونگی در هوا می گردد و صعود آلودگی های هوا را از سطح زمین مختل نموده و آلودگی ها از هر نوع باشند در سطح زمین محبوس خواهند ماند. ملاحظه می فرمایید که سه عامل آلودگی هوا کاملاً به فعالیت های بشری یعنی خودمان ارتباط دارد که برای آنها می توانیم یا می توانستیم فکری بکنیم ولی انجام نشده یا نخواسته ایم یا کوتاهی شده است. سه عامل بعدی عواملی تقریباً طبیعی هستند ("تقریباً" را از این جهت بکار گرفته ام که بخش تغییر اقلیم که فعالیت بشر در آن موثر است نباید نادیده گرفته شود) که در دوره های هیدرولوژیکی و اقلیمی منطقه همیشه بوده اند و امکان تاثیر گذاری بر آنها وجود ندارد.

در پاییزی که در آن به سر می بریم سه عامل آلودگی هوا با شدّت حضور خود را ادامه خواهند داد (و چه بسا دو عامل فلرها و آتش زدن مزارع نقش پُر رنگ تری ایفا نمایند) زیرا برای آنها چاره ای اندیشیده نشده است و سه عامل هیدرولوژیکی و اقلیمی، سبب بغرنج تر شدن اوضاع بقرار زیر خواهند شد.

1- عدم وقوع بارش های پاییزی سبب شده تا آتش سوزی کانون های هورالعظیم همچنان ادامه داشته باشد. 2- خشک سالی سال آبی قبل، منابع آب ذخیره ما را بشدّت کاهش داده و لذا امکان رها سازی آب به مناطق اصلی کانون آتش را از مسئولان سلب نموده است و کشور همسایه نیز به آن توجهی ندارد. 3- سردی هوا، سبب گرفتار شدن آلودگی ها در سطح زمین شده و خواهد شد و امکان صعود آلودگی ها به طبقات بالایی جوّ را کمتر نموده است.

پس در نتیجه پاییز فوق العاده سختی را داریم. انتظار این بود که پیش از این مسئولان کشور و استان برای این معضلات فکری می کردند که متاسفانه نشد و البته این تصمیمشان نیز درست است که در این شرایط تعطیل کردن همه امور جامعه امکان پذیر نیست. لذا لاجرم در معرض این آلودگی ها خواهیم بود امّا فراموش نکنیم که بخش زیادی از عوامل آلودگی هوا قابل کنترل بوده و هستند و همچنان آینده زندگی مردم در استان را تهدید می نمایند و لذا با شروع بارندگی ها از اواخر آذر (که بر اساس پیش بینی های اقلیمی پیش بینی شده) باید برای آنها فکر جدّی صورت گیرد و مسئله زندگی عمومی مردم در استان با اهمیت خوزستان مانند گذشته بدست فراموشی سپرده نشود. کارهایی که باید برای حل این معضلات انجام شوند تا در آینده نزدیک این مشکلات گریبانگیر مردم نگردد بقرار زیر هستند:

اولاً اینکه فلرهای نفتی بر اساس وعده های گذشته و وعده جدید مدیر تولید شرکت ملی نفت مناطق نفتخیز جنوب (اگر این وعده سر کاری نباشد) به تدریج و تا تابستان 1405 کاملاً جمع شوند. ثانیاً از طرف دولت در طی شش ماهه آینده تجهیزات بالگردی و هواپیمایی آبپاش مختص استان خوزستان برای چنین مواقعی تهیه گردد. ثالثاً شرکت های نیشکری، تهیه دستگاههای هاروستر (دروگر سبز نیشکرزن) را در دستور کار خود قرار دهند تا شاهد برچیده شدن فرآیند آتش سوزی مزارع نیشکری باشیم تا این نقطه ضعف کشت استراتژیک نیشکر در استان خوزستان برطرف گردد. با این وجود تا محقق شدن شرایط مطلوب، خودمان باید مواظب سلامتی خود و اطرافیان خود باشیم و مسئله را تا حدّی که می توانیم جدّی بگیریم.