اهواز؛ پایتخت خاموش آلودگی ایران

شوشان ـ غلامعباس دیناروند :

بر اساس تازه ترین اعلام رسمی معاون بهداشتی وزارت بهداشت، آمار مرگ ومیر ناشی از آلودگی هوا در کشور به رقمی تکان دهنده رسیده است:  سالانه ۵۸ هزار و ۹۷۵ مورد مرگ که معادل ۱۶۱ مرگ روزانه و ۷ مرگ در هر ساعت است.  این آمار نه تنها یک هشدار بهداشتی، که نشان دهنده عمق یک بحران زیست محیطی و مدیریتی در کشور است.
در این میان  نام شهر اهواز به عنوان آلوده ترین شهر ایران با میزانی بی سابقه خودنمایی میکند.  میانگین غلظت ذرات خطرناک کمتر از ۲.۵ میکرون در اهواز به عدد ۴۲ میکروگرم بر مترمکعب رسیده است. این رقم حدود هشت برابر بالاتر از حد مجاز تعیین شده از سوی سازمان جهانی بهداشت و سه و نیم برابر حتی بالاتر از استاندارد ملی ایران است.

 بحرانی که نفسها را بند می آورد

وضعیت اهواز از جنبه های مختلف حائز اهمیت است. اول از نظر تداوم آلودگی؛ این شهر در ۳۶۲ روز از سال گذشته هوایی آلوده تر از استاندارد جهانی داشته است. به بیان دیگر،  مردم اهواز تقریباً در تمام روزهای سال هوایی را تنفس کرده اند که سلامتی آنها را در معرض تهدید جدی قرار میدهد.
ذرات PM2.5 به دلیل اندازه بسیار کوچکشان توانایی نفوذ به اعماق ریه ها و حتی جریان خون را دارند. این ذرات عامل مستقیم در بروز و تشدید بیماریهای قلبی-عروقی، سکته های مغزی، سرطان ریه و بیماریهای تنفسی هستند. آمار مرگ ومیر ملی که وزارت بهداشت اعلام کرده، به خوبی گویای آثار مرگبار این آلاینده هاست.
آنچه وضعیت اهواز را به یک تراژدی تبدیل کرده، ترکیب عوامل متعدد زیست محیطی و صنعتی است. از یک طرف، استان خوزستان به عنوان قطب صنعتی و انرژی کشور میزبان صنایع عظیم پتروشیمی، فولاد و پالایشگاه هاست که بدون کنترل مناسب آلاینده ها، به منبعی برای تولید ذرات سمی تبدیل شده‌اند از طرفی دیگر، پدیده ریزگردها که بخشی از آن ناشی از خشک شدن تالابهای داخلی مانند هورالعظیم است، با آلاینده های صنعتی ترکیب شده و ترکیبی به مراتب خطرناکتر ایجاد میکند. شرایط آب وهوایی گرم و خشک خوزستان نیز به ماندگاری هرچه بیشتر این آلایندهها در سطح زمین کمک میکند.

خسارت اقتصادی ۱۷.۲ میلیارد دلاری آلودگی هوا در سطح کشور، سهم به سزایی از استان خوزستان را شامل میشود. این خسارتها تنها محدود به هزینه های مستقیم درمانی نیست، بلکه کاهش بهره وری نیروی کار، آسیب به محصولات کشاورزی، تخریب زیرساخت ها و کاهش جاذبه های سرمایه گذاری و گردشگری را نیز در بر میگیرد.
وضعیت اهواز نشان دهنده شکافی عمیق میان استانداردهای تعیین شده و واقعیت های موجود است.  زمانی که غلظت آلاینده ها در هوای یک شهر مثل اهواز حتی از استاندارد ملی خود کشور نیز سه و نیم برابر فراتر میرود، نشان میدهد که یا قوانین موجود ضعف اساسی دارند، یا سازوکارهای نظارتی برای اجرای این قوانین ناکارآمد هستند.
وضعیت کنونی اهواز و دیگر کلان شهرهای آلوده ایران نیازمند عزمی ملی و رویکردی یکپارچه است. نوسازی صنایع، اجرای سختگیرانه قوانین زیست محیطی، احیای تالابها و سرمایه گذاری در سیستم پایش مستمر آلاینده ها از جمله اقدامات ضروری است.
بدون اقدام قاطع و برنامه ریزی شده، این بحران نه تنها به آمار مرگ ومیر و خسارتهای اقتصادی ادامه خواهد داد، که به تشدید نابرابری زیست محیطی و تهدید سرمایه انسانی در استانهای صنعتی کشور منجر خواهد شد.  اهواز امروز نه فقط در نیاز به هوای پاک، که در نیاز به بازنگری اساسی در مدیریت صنعت و محیط زیست فریاد میکشد.