بررسی واژه های تربیتی؛ ادب

شوشان ـ جعفر دیناروند :

معنای لغوی:فرهنگ های لغت برای این واژه، مشابه معنا نموده اند مانند:فرهنگ، دانش، هنر، معاشرت، روش پسندیده، شرم، حرمت.
تعریف:ادب(decorum) دارای تعاریف متعددی است مانند:
الف:سلوک و رفتار خود را با معیارهای اجتماعی برابر و منطبق ساختن.
ب:افکاری که به شیوه مخصوص در حرکات و اطوار بیان می شوند.
ج:معیارهای یک گروه که رعایت آن ها برای آسایش گروه ضرورت دارد.
توضیح:واژه ادب در تربیت دارای کاربرد بسیاری است.شخص با ادب از نظر عوام فردی است که تربیت شده است.گاه این دو واژه نیز با هم مخلوط می شوند و ادب را همان تربیت ذکر می کنند.
واقعیت این است که گاه گلایه هایی از رفتارهای نسل حاضر انجام می گیرد و آن ها را نوعی بی ادبی می دانند و مدرسه و تعلیم و تربیت را مورد حمله قرار می دهند.باید تذکر لازم داده شود که ادب هرگز مساوی با تربیت نیست.
ادب از آداب گرفته شده و به معنای رعایت معیارهاست.البته معیارهایی که جامعه آن ها را تایید می کند.بدیهی است که تایید جامعه آن ها را هنجار سازی می نماید.جنبه ای از ادب، اخلاق نیز نامیده می شود.رفتارهایی که دارای بار ارزشی است و با بایدها و نبایدها سروکار دارد را شامل می شود.
درست است که ادب برای جامعه، نوعی ارزشمندی است اما برای تربیت همیشه اینطور نیست.برای تربیت هر نوع رفتاری که باعث رشد و تعالی فرد شود، قابل پذیرش است.آداب یا رسومی که از پیش تعیین شده باشند و مانع رشد فرد شوند، از نظر تربیت مورد تایید نیستند.
آداب تنها در صورت کمک یه رشد و تعالی فرد مورد قبول واقع می شوند.رفتار کردن فرد بدون آگاهی از دلایل لازم برای انجام، نوعی دیکتاتوری است که در بعضی از آداب مشاهده می شود.تربیت نمی تواند چنین رفتارهایی را مورد تایید قرار دهد.فرد در جریان تربیت باید به حدی از رشد برسد که بتواند دلایل انجام یا عدم انجام عملی را درک نماید.
ادب و احترام در معنای کلی زیبنده و مورد تاییدند اما اگر تنها نوعی انتقال دانستنی های اجباری باشند و اجازه تفکر و تفحص را به فرد ندهند، نمی توانند مورد قبول واقع شوند.رشد و شکوفایی اگر با ادب و رسم صورت گیرد نوعی تربیت محسوب می گردد و در واقع یاوری برای تربیت دان در روند کاری او می باشد.
نتیجه این بررسی آن است که در روند تربیت، استفاده از ادب به معنای کلمه ای جدای از آن، نوعی اشتباه محسوب می گردد زیرا تربیت با کوشش های خود در صدد است تا رفتارهای انسانی را به حد اعلی جوهره آدمی برساند.چنین رفتارهایی اگر ادب نامیده شوند، اشکالی در بر ندارند.
تربیت نمی تواند، ادب در معنای عامیانه را مورد قبول قرار دهد البته قابلیت ارزیابی را داراست و اگر چنین شود بدین معناست که تربیت ممکن است همه رفتارهای انجام شده تحت عنوان ادب را نپذیرد.رفتارهایی که نشانه رشد فرد است را باید تاثیر روند تربیت در تعالی او دانست.