کشاورزی خوزستان؛ میان ظرفیت‌های بزرگ و ضرورت تصمیم‌های تکمیلی

شوشان ـ منوچهر برون :

 
سخنان استاندار خوزستان در نشست شورای کشاورزی استان، از جنس همان حرف‌هایی است که اگر به زمین عمل برسد، می‌تواند بخشی از گره‌های قدیمی کشاورزی استان را باز کند. تأکید بر حمایت از کشاورزان، بررسی جرائم سنگین، توسعه کشت چغندر قند و استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها، نشانه نگاهی واقع‌بینانه و رو به جلوست؛ نگاهی که می‌داند کشاورزی خوزستان با شعار اداره نمی‌شود و نیازمند تصمیم‌های حمایتی و کارشناسانه است.

بی‌تردید، اشاره به پتانسیل توسعه کشت چغندر قند تا ۸۰ هزار هکتار، عددی امیدوارکننده و جذاب است. خوزستان از نظر خاک، اقلیم و نیروی انسانی، توان تبدیل شدن به قطب تولید چغندر قند کشور را دارد؛ اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که توسعه سطح زیر کشت، به‌تنهایی نسخه شفابخش نیست. اگر این توسعه، هم‌زمان با تکمیل زنجیره ارزش نباشد، بار دیگر شاهد خروج محصول خام از استان و انتقال سود اصلی به دیگر مناطق خواهیم بود.

نکته‌ای که جای آن در این سخنان خالی است، تأکید جدی‌تر بر احداث و تقویت کارخانه‌های فرآوری در داخل استان است. چغندر قند، گندم، نیشکر و دیگر محصولات کشاورزی خوزستان نباید برای تبدیل شدن به شکر، خوراک دام یا محصولات جانبی، راهی استان‌های دیگر شوند. فرآوری در مبدأ، یعنی اشتغال پایدار، کاهش هزینه حمل‌ونقل، افزایش درآمد کشاورزان و ماندگاری سرمایه در خوزستان. بدون این حلقه مهم، توسعه کشت بیشتر شبیه تولید زحمت برای کشاورز و سود برای دیگران خواهد بود.

توجه استاندار به تعلیق و بازنگری جرائم سنگین کشاورزان نیز قابل تقدیر است. کشاورزی که زیر فشار هزینه‌ها، خشکسالی، نوسان بازار و کمبود سوخت قرار دارد، با جریمه‌های سنگین عملاً از چرخه تولید خارج می‌شود. نگاه امنیتی به معیشت کشاورز، باید جای خود را به نگاه حمایتی و اصلاحی بدهد؛ همان نکته‌ای که طرح آن در شورای تأمین، می‌تواند نشانه‌ای از تغییر رویکرد باشد.

پیوند دادن تصمیم‌های اجرایی با گزارش‌های علمی دانشگاهیان، از نقاط روشن این سخنان است. اگر دانشگاه به مزرعه وصل شود و علم از کتابخانه به زمین کشاورزی برسد، الگوی کشت اصلاح می‌شود، مصرف آب کاهش می‌یابد و خاک نفس تازه‌ای می‌کشد. البته این ارتباط، زمانی مؤثر خواهد بود که گزارش‌ها به بایگانی نروند و زبان علم به زبان عمل ترجمه شود.

هشدار درباره زهاب کشاورزی و سوزاندن بقایای گیاهی نیز یادآور این واقعیت است که توسعه کشاورزی بدون توجه به محیط زیست، خود به بحران تازه‌ای تبدیل می‌شود. اطلاع‌رسانی ساده و آموزش میدانی، همان‌طور که استاندار اشاره کرد، می‌تواند رفتار کشاورزی را اصلاح کند؛ اما این آموزش‌ها باید مستمر، محلی و همراه با مشوق‌های عملی باشد.

در نهایت، اگر قرار است کشاورزی خوزستان جان بگیرد، باید از «تولید خام» به «تولید هوشمند و صادرات‌محور» حرکت کنیم. ایجاد صنایع تبدیلی، توسعه بسته‌بندی، برند‌سازی محصولات و نگاه به بازارهای صادراتی، مکمل سخنان امروز است. خوزستان ظرفیت آن را دارد که نه فقط مزرعه کشور، بلکه کارخانه و بازار آن نیز باشد؛ به شرط آن‌که تصمیم‌ها از سطح حرف فراتر بروند و کشاورز، نتیجه این جلسات را در زمین و زندگی خود لمس کند.