از حرف تا واقعیت؟!

 در حالی که مسئولان سیاسی و منابع آب مملکت صحبت از انتقال آب به شهرهای مرکزی کشور فقط با هدف آب شرب می کنند و تاکید بر بازنگری طرح های انتقال کرده اند، نمایندگان و مسئولان استان اصفهان نسبت به این تصمیمات بازخوردی منفی داشته و به صراحت بر انتقال آب اصرار می ورزند. آشکارا از حقآبه کشاورزی و بحران آب آشامیدنی می گویند.

از سال گذشته مدعی کمبود آب شرب به میزان 450 میلیون مترمکعب برای پنج میلیون نفر در چهار استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و مرکزی می باشند. مساله آب در حوضه زاینده رود را مساله ملی با پیامدهای کشوری می دانند و جالب اینجاست که طرح های انتقال آب به فلات مرکزی را ویژه آب شرب، صنعت و حفظ محیط زیست سه استان خشک یزد، کرمان و اصفهان عنوان کرده و فرصتی می دانند تا در آینده فلات مرکزی ایران و متعاقبا کویر نیمه مرکزی و شرق کشور را از نابودی برهاند. اکنون نیز به دولت تدبیر و امید تاکید دارند طرح های به اصطلاح مصوب ملی که با منافع و امنیت ملی گره خورده است تعلیق و یا تعطیل نشود.

زاینده رود بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران بوده و نقش مهمي در تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی مرکز کشور دارد. آورد زاینده رود بین 2 ميليارد مترمكعب حداکثر و ۷۰۰ ميليون مترمكعب حداقل و متوسط آبدهي ۲۰ سال گذشته ۱۳۰۰ ميليون مترمكعب می باشد. جهت افزایش آبدهی اين رودخانه طرح های انتقال آب مدنظر قرار گرفته که تونل هاي كوهرنگ یک، کوهرنگ دو، کوهرنگ سه، چشمه لنگان و خدنگستان حفر شده و تونل هاي بهشت آباد و كوگان مطالعاتی می باشد. آن گونه که مسئولان محترم اصفهان ادعا می کنند بحث بر سر تامین آب شرب حداقل در این برهه زمانی درست نیست.

ادعاهای آب شربی سوال برانگیز و ابهام آمیز می باشد هر چند به خوبی می دانندکه هیچ انسانی در دنیا برای تامین آب شرب هموطنان و حتی بیگانگان مخالفت نمی کند.

 ادعای بحران آب شرب در حالی است که تونل های کوهرنگ 1 و 2 به ترتیب 60 و 28 سال است که بیش از 500 میلیون مترمکعب آب با کیفیت را به زاینده رود انتقال می دهند.سهم برداشت آب استان چهارمحال و بختياري برای مصارف شرب و کشاورزی بین 100-90 میلیون مترمکعب یعنی كمتر از ۱۰ درصد منابع آب رودخانه زاينده رود است.

براساس آمارهای رسمی وزارت نیرو دبی رودخانه زاينده رود در محل ورود به استان چهارمحال و بختياري ۴۶ مترمكعب بر ثانيه و دبي خروجي رودخانه از این استان در ایستگاه پل زمانخان ۴۶.۴ مترمكعب بر ثانيه می باشد و اين به این معنی است که منابع و مصارف آب در حد فاصل استان چهارمحال و بختياري عمدتأ از طريق زايش هاي مسير رودخانه تأمين مي شود پس مشکلات زاینده رود را باید در مصارف استان اصفهان جستجو کرد.

استان یزد نیز طبق آمار رسمی مسئولان فقط 60 درصد از آب انتقالی برنامه ریزی شده (96 میلیون مترمکعب در سال) یعنی 57 میلیون مترمکعب را دریافت می کند که براساس اظهارات نماینده یزد، بیشتر این آب هم در اردکان به مصرف صنعت می رسد و همین مسئله منجر به مشکلات آب شرب در یزد گردیده و جالب اینکه تخریب تاسیسسات انتقال آب به یزد، به گفته نمایندگان اصفهان، نتیجه مصرف آب انتقالی به یزد در بخش کشاورزی بوده است. و اما در استان مرکزی نیز تنها برای آب شرب شهر دلیجان به میزان 30 لیتر بر ثانیه (کمتر از یک میلیون مترمکعب در سال) از زاینده رود پمپاژ و انتقال داده می شود.

با این وضعیت، عمده مصارف شرب زاینده رود در استان اصفهان می باشد. بر اساس آمار آبفای استان اصفهان کل مصارف شرب استان معادل 220 میلیون مترمکعب می باشد که البته تنها 50 شهر استان شامل مصارف شرب از زاینده رود  می باشد.و اما موضوع مهم، سرانه بالاي مصرف آب شرب در استان اصفهان است كه بالای300 ليتر بر شبانه روز مي باشد، در حالی که میانگین کشور ایران کمتر از۲۰۰ ليتر می باشد. با اصلاح الگوی سرانه مصرف شرب، تامین آب شرب بيش از ۲ ميليون نفر امکان پذیر می شود.با توجه به ادعای تامین آب شرب جمعیت 5 میلیونی حوضه زاینده رود بر اساس هر نفر حداکثر 200 لیتر در شبانه روز نتیجه گرفته می شود که 365 میلیون متر مکعب نیاز سالیانه آب شرب این جمعیت می باشد در حالی که تقریبا دوبرابر این رقم از سرشاخه های کارون بزرگ در حال انتقال به حوضه زاینده رود می باشد.

(200لیتر نیاز روزانه *365 روز)/1000 =73 مترمکعب برای هر نفر در سال 73 * 5,000,000 نفر= 365,000,000 مترمکعب نیاز سالیانه برای پنج میلیون نفر الگوي كشت پرمصرف كشاورزي در دوره خشکسالی!

علیرغم موارد ذکرشده سوال اینست، پس مشکل خشکی زاینده رود در کجاست!؟ پاسخ را می توان با نگاهی به آمارها و گزارش های کشاورزی و منابع و مصارف زاینده رود در استان اصفهان پیدا کرد.

به ادعای مسئولان استان اصفهان، این استان در توليد چند محصول به خصوص گندم آبي بالاترين ميزان عملكرد در واحد سطح در كل كشور را دارا است. افزون بر گندم، كه در همه شهرستان‌های استان كشت می‌شود،  در حدود 300 هزار هکتار از اراضی اصفهان جهت کشاورزی و باغداری محصولات آبی از زاینده رود تغذیه می کنند. این در حالی است که به طور كلی شرايط آب و خاک در اصفهان، چندان مساعد برای كشاورزی نمی باشد.پرورش ماهی نيز در مسير كانال‌های آب‌رسانی زاينده رود صورت می‌گيرد و سازمان كشاورزی استان اصفهان با اجرای طرح‌های پرورش ماهی كپور در لنجانات و كرانه‌های زاينده رود توليد مواد پروتيينی را گسترش می‌دهد. همچنین استان اصفهان با حدود ده هزار واحد توليدي صنعتي پس از استان تهران و از نظر تعداد واحدهاي صنعتي بزرگ در سطح كشور در رتبه دوم قرار دارد.

باید از مسئولان  استان اصفهان پرسید، دلیل تهاجم کشاورزان حومه شرقی اصفهان در سال91 به تاسیسات انتقال آب به یزد چه بود؟ یقینا ادعای دعوای آب شرب در این موضوع طنزی بیش نیست، چرا درحالی که در سال90 مخزن سد زاینده رود70 درصد حجم خود را به علت خشکسالی از دست داده بود 500 میلیون مترمکعب رهاسازی از این مخزن کم شده برای شرب بوده است یا این رهاسازی برای کشت پاییزه بوده؟ چرا بر الگوی کشاورزان غرب اصفهان نظارت نمی شود و زراعت محصولات پرمصرفی مانند برنج، علوفه، ذرت و...منع نمی گردد تا کشاورزان شرق اصفهان برای باغات و زمین های خود دچار کم آبی نشوند و مجبور به حمله به تاسیسات انتقال آب به یزد نشوند!اگر دغدغه آب شرب وجود دارد پس مسئول کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان در تیرماه امسال چرا دغدغه تامین آب کشاورزان شرق اصفهان را داشته و به بسته شدن جریان آب رودخانه زاینده رود هشدار  می دهد. و چرا در شهر کم آبی مثل اصفهان 4500 هکتار از فضای سبز، آن هم چمن که مصرف آب بالایی دارد استفاده می شود.کشاورزی تنها دغدغه مسئولان اصفهانی نبوده و صنایع نیز مانند سال های گذشته مدنظر این هموطنان  می باشد صنایعی مانند ذوب آهن را که برای جنوب کشور برنامه ریزی شده بود با استفاده از نفوذ سیاسی به اصفهان منتقل و ایجاد کردند آیا به فکر مصارف آب آن بودند؟ صنایع پتروشیمی، فولاد، سیمان و... در منطقه خشک و کویری اصفهان چه توجیهی از نظر منافع ملی و آمایش سرزمین دارد؟! سهم آب صنعت در اصفهان۱۸۸ ميليون مترمكعب می باشد.

  

*داریوش بهمنی