کشاورزی؛ از خوشه‌های رهاشده تا محور توسعه پایدار

شوشان ـ منوچهر برون 

سال‌ها پیش، در کودکی همراه یکی از اقوام به کشتزاری رفتم. نیمروز داغی بود و او با داسی ساده، خوشه‌های طلایی گندم را درو می‌کرد. خبری از کمباین و ماشین‌های پیشرفته نبود. نگاه کودکانه‌ام بر خوشه‌هایی افتاد که در میان زمین جا مانده بودند. با کنجکاوی پرسیدم: چرا این گندم‌ها را نمی‌چینی؟ و او با لبخندی آرام پاسخ داد: «این‌ها روزیِ دیگران است.» بعدها فهمیدم این سخن ساده، فلسفه‌ای ژرف در دل داشت؛ کشاورزان روزگار ما در میان رنج و سختی، نگاهی انسانی به زندگی داشتند. آن خوشه‌های جا مانده، سهمی بود برای فقیران تا بتوانند چیزی برای خود جمع کنند. کشاورزی گذشته اگرچه ابتدایی و ساده بود، اما در دل خود فرهنگ، اخلاق و همبستگی اجتماعی را زنده نگاه می‌داشت.

امروز، کشاورزی ما مسیر تازه‌ای یافته است. ابزارها تغییر کرده‌اند، ماشین‌آلات وارد عرصه شده‌اند، تولید افزایش یافته و شکل نوینی از مدیریت زمین و آب به میان آمده است. اما با همه این پیشرفت‌ها، کشاورزی مدرن و نیمه‌مدرن نیز با چالش‌هایی جدی روبه‌روست؛ بحران آب همچون زخمی بر پیکره‌ی زمین نشسته است، کمبود نهاده‌های کشاورزی گاه کشاورزان را به تنگنا می‌کشاند، نبود صنایع تبدیلی باعث می‌شود ارزش‌افزوده محصولات به جیب دیگران برود، و بازارهای ناپایدار امنیت خاطر کشاورز را تهدید می‌کنند.

اگر قرار است کشاورزی به‌عنوان محور توسعه پایدار در کشور نقش‌آفرینی کند، باید کشاورز و کشاورزی را همه‌جانبه حمایت کنیم. کشاورزی تنها تولید محصول نیست، بلکه پیوندی است میان انسان و خاک، میان اخلاق و اقتصاد، میان تاریخ و آینده. همان‌گونه که کشاورز ساده دیروز سهم فقیران را در خوشه‌های باقی‌مانده می‌دید، امروز نیز جامعه باید سهم کشاورز را در توسعه و رفاه ملی ببیند.

حمایت از کشاورز یعنی مدیریت درست منابع آب، فراهم کردن نهاده‌های باکیفیت، ایجاد صنایع تبدیلی و بازاریابی نوین، و البته پاسداشت فرهنگ دیرینه‌ای که در جان این سرزمین ریشه دارد. کشاورزی اگر تنها به ماشین و زمین خلاصه شود، نیمه‌جان خواهد بود؛ اما اگر با نگاه انسانی، علمی و حمایتی همراه گردد، می‌تواند ستون اصلی توسعه ملی باشد.

کشاورزی دیروز ما، ساده بود اما انسانی؛ کشاورزی امروز، پیشرفته است اما گرفتار چالش؛ و کشاورزی فردا، می‌تواند محور توسعه‌ای پایدار باشد، اگر همه با هم به آن دل بسپاریم.