بوم‌گردی اصیل؛ گذر از تقلید به سوی هویت

شوشان ـ ناصر مباشر :

امروزه گرایش به گردشگری روستایی و پناه‌بردن به آغوش طبیعت برای رفع خستگی و دلتنگی‌های زندگی شهری، به پدیده‌ای فراگیر تبدیل شده است. در این میان، مراکز بوم‌گردی به عنوان قلب تپنده این صنعت، نقش بی‌بدیلی در جذب گردشگر و ایجاد تجربه‌ای ماندگار ایفا می‌کنند. با این حال، آنچه آینده این صنعت را تضمین می‌کند، حرکت به سوی «اصالت» و پرهیز از «تقلید» کورکورانه است.

لزوم مشاوره با متخصصان گردشگری در توسعه زیرساخت‌ها

متأسفانه شاهدیم که توسعه شتابزده این مراکز، گاهی بدون اخذ مشاوره از متخصصان مجرب گردشگری پیش می‌رود. این امر منجر به ساخت واحدهایی می‌شود که نه تنها به توسعه پایدار کمک نمی‌کنند، بلکه به هویت فرهنگی و طبیعی منطقه آسیب می‌زنند. برنامه‌ریزی اصولی و علمی، اولین قدم در ایجاد یک مرکز بوم‌گردی موفق است.

هویت معماری: تلفیق تاریخ و سازه‌های سنتی

یک مرکز بوم‌گردی اصیل، تنها یک مکان اقامتی نیست؛ بلکه ویترینی از فرهنگ و تمدن یک منطقه است. این مراکز باید با استفاده از تاریخ کهن و سازه‌های سنتی هر منطقه و با کیفیتی برتر از خانه‌های روستایی ساخته شوند. استفاده از مصالح بومی همچون خشت، چوب، سنگ و نی نه تنها به زیبایی بصری می‌افزاید، بلکه هماهنگی کامل با محیط زیست ایجاد کرده و مصرف انرژی را به حداقل می‌رساند. نمونه موفق این رویکرد را می‌توان در اقامتگاه بوم‌گردی ناصرلشکر در دامغان مشاهده کرد که در یک خانه قاجاری ۲۰۰ ساله با معماری اصیل و مصالح بومی احیا شده است .

شناسایی و تقویت جاذبه‌های بومی

شناسایی دقیق جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی هر منطقه، سنگ بنای موفقیت یک پروژه بوم‌گردی است. نزدیکی به رودخانه‌های خروشان، قرارگیری در روستاهای خوش‌اقلیم و مناظر بدیع، حداقل پتانسیل‌های یک منطقه هستند. این جاذبه‌ها باید به درستی شناسایی و معرفی شوند. به عنوان مثال، اقامتگاه ناصرلشکر در دامغان به دلیل نزدیکی به جاذبه‌هایی مانند کویر رملی، تپه‌های مریخی و مسجد جامع دامغان، تجربه‌ای کامل را به گردشگران ارائه می‌دهد .

احیای فرهنگ و پوشش محلی

بوم‌گردی فراتر از اقامت است؛ یک تجربه فرهنگی تمام‌عیار است. نوع پوشش محلی، آداب و رسوم دیرینه، غذاهای بومی و قصه‌های تاریخی، روح یک اقامتگاه بوم‌گردی هستند. مهمانان برای دیدن و تجربه کردن چیزی متفاوت از زندگی روزمره خود به این مراکز می‌آیند و این تمایز، کلید جذب و ماندگاری آنان در ذهن است. در استان آذربایجان شرقی، اقامتگاه‌هایی مانند هامپوئیل در مراغه با ارائه غذاهای محلی و برگزاری مراسم نوروزخوانی (سایاچی)، نمونه‌ای عالی از احیای فرهنگ بومی هستند .

یکی از ارکان اصلی بوم‌گردی پایدار، عدم استفاده از مصالح وابسته به نفت و انرژی‌های آلاینده است. یک مرکز بوم‌گردی باید به‌طور کامل بر مدیریت سبز و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بومی متکی باشد. سیستم‌های بازیافت آب و پسماند، استفاده بهینه از منابع و کاهش ردپای کربن نه تنها یک مزیت، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است.

سخن پایانی

مراکز بوم‌گردی می‌توانند به موتور محرکه اقتصادی برای روستاها تبدیل شوند و مهاجرت معکوس را رقم بزنند. اما این امر تنها زمانی محقق می‌شود که به جای ساخت واحدهای بی‌هویت و تقلیدی، با عزمی جهادی و با تکیه بر مشاوره متخصصان، استفاده از مصالح بومی و احیای فرهنگ اصیل محلی، به سمت خلق مقاصد منحصربه‌فرد و پایدار گام برداریم. آینده گردشگری ایران در گرو هویت‌مند شدن آن است