مروارید سیاه

شوشان ـ لفته منصوری :

دیروز، به همراه دو تن از کارشناسان علمی و تجربی شیلات، از *مرکز پرورش ماهیان خاویاری امامی گتوند* بازدید کردم؛ مرکزی که نماد عزم و دانش خوزستانی در عرصه‌ای است که روزگاری تنها در سواحل خزر معنا می‌یافت. عملیات احداث این مجموعه در سال ۱۳۹۷ آغاز و در سال ۱۴۰۲ در زمینی به وسعت دو هکتار، شامل سالن پرورش به متراژ ۴۶۰۰ متر مربع و ۶۴ استخر تخصصی، به بهره‌برداری رسید. ظرفیت تولید سالانه‌ی این مرکز *۱۷۵ تن فیله ماهی و ۵ تن خاویار ممتاز* است که با تکیه بر *تسهیلات تبصره ۱۸ بانک کشاورزی* و سرمایه‌گذاری شخصی مدیرعامل آن، *مهندس محمود امامی،* به ثمر نشسته است.
سال‌هاست حس غریبی مرا در میان فرصت‌های شگفت‌انگیز خوزستان می‌کشاند؛ از شمال تا جنوب، از دشت‌های شوش تا آب‌های رامهرمز و اروند. شاید برای بسیاری، خوزستان همان سرزمین نفت و فولاد باشد، اما برای من، خوزستان سرزمینی است که هنوز تمام استعدادهایش دیده نشده است.
در مرکز پرورش ماهیان خاویاری امامی، شرکت *کاسپین خاویار پارس،* همه‌ی گونه‌های ارزشمند *ماهیان خاویاری ایران* ــ از *قره‌برون، چالباش، شیپ، اوزون‌برون گرفته تا فیل‌ماهی (بلوگا)* ــ به مرحله‌ی برداشت و استحصال خاویار رسیده‌اند. هر یک از این گونه‌ها، جایگاهی یگانه در زنجیره‌ی ارزش و طعم خاویار دارند:
*-قره‌برون (تاس‌ماهی ایرانی)* با خاویار سیاه و لطیف خود، رتبه دوم ارزش بازار جهانی را داراست.
*-چالباش (تاس‌ماهی روس)* با خاویار طلایی‌رنگ، ظریف و معطرش، در جایگاه سوم قرار دارد.
*-شیپ،* ماهی مهاجری است با خاویاری نادر و خوش‌عطر.
*-اوزون‌برون (دراکول)* هرچند کوچک‌ترین گونه‌ی خاویاری است، اما به سبب مقاومت زیستی بالا، در تکمیل چرخه‌ی پرورش نقشی بنیادی دارد.
با این همه، *اراده و توان مدیریتی مهندس محمود امامی* و همکارانش در شرکت «کاسپین خاویار پارس»، بر آن استوار شده که تمرکز اصلی را بر *فیل‌ماهی (بلوگا)* ــ گران‌بهاترین، کمیاب‌ترین و باشکوه‌ترین گونه‌ی خاویاری جهان ــ قرار دهند. خاویار این ماهی در بازارهای بین‌المللی چنان اعتباری دارد که معیار سنجش کیفیت سایر خاویارها شمرده می‌شود [۱]. دستیابی به بلوغ تولید خاویار از فیل‌ماهی در *پنج‌سالگی* (در حالی‌که در خاستگاه طبیعی‌اش در شمال کشور، این دوره *هفت تا هشت سال* به طول می‌انجامد) نشان از *ظرفیت بی‌بدیل آب و اقلیم خوزستان* و همچنین مهارت علمی و مدیریتی نیروهای بومی دارد.
آب مصرفی این مرکز از منابع طبیعی گتوند تأمین می‌شود؛ آبی با *کیفیت پایدار، اکسیژن محلول بالا و ترکیب معدنی متناسب با نیاز زیستی فیل‌ماهی.* همین ویژگی‌ها موجب شده تا شاخص رشد، ضریب تبدیل غذا و نرخ بقاء در این مجموعه در تراز استانداردهای جهانی قرار گیرد. سیستم چندمرحله‌ای تصفیه و بازچرخانی آب نیز به گونه‌ای طراحی شده که پساب خروجی آن زلال‌تر از آب شرب شهری است. در گزارش رسمی *آزمایشگاه معتمد محیط زیست «اطمینان آزما گستران جنوب»* در شهریورماه سال جاری، این مجموعه به‌عنوان نمونه‌ای از *صنعت سبز و دوستدار محیط زیست* معرفی شده است.
اما پرسش همچنان پابرجاست:
چرا در چنین شرایطی، کارآفرینی که چرخه‌ی حیات و تولید را تکمیل کرده، باید در مسیر توسعه و گسترش با مانع روبه‌رو شود؟ چرا برخی دستگاه‌ها هنوز درک نکرده‌اند که تولیدکننده، دشمن نیست؛ سرمایه‌ی اجتماعی است؟
از سال ۲۰۱۰ میلادی، به‌دنبال تصمیم مشترک پنج کشور ساحلی خزر برای جلوگیری از انقراض فیل‌ماهی، اوزون‌برون، چالباش، شیپ و قره‌برون، *صید تجاری ماهیان خاویاری در دریای خزر ممنوع شد و راهبرد جهانی به سوی پرورش مصنوعی و مزرعه‌ای* تغییر یافت [۱]. اکنون ایران با *۳۰۶ مزرعه فعال در ۲۲ استان،* یکی از قدرت‌های نوظهور خاویار پرورشی جهان به‌شمار می‌رود و در سال گذشته توانست *بیش از ۲۵ تن خاویار و ۶۰۵۰ تن گوشت ماهیان خاویاری* تولید کند؛ رشدی به ترتیب *۱۷ و ۲۶ درصدی* نسبت به سال پیش [۲].
این آمار گواه آن است که آینده‌ی صنعت خاویار ایران در گرو *دانش، سرمایه‌ی بومی و اعتماد به تولیدکننده* است. و چه جایی شایسته‌تر از خوزستان که از نعمت‌های طبیعی، اقلیمی و انسانی سرشار است؟
اکنون زمان آن فرا رسیده است که خوزستان، نه فقط به‌عنوان سرزمین نفت و انرژی، بلکه به‌عنوان *کانون تولید مروارید سیاه ایران* شناخته شود؛ سرزمینی که می‌تواند از دل خاک و آبش، ثروتی ماندگار و افتخاری ملی بیافریند.
به همین منظور، *گزارش رسمی این سفر به حضور استاندار محترم خوزستان، دکتر سید محمدرضا موالی‌زاده* تقدیم خواهد شد تا با اتکا به اختیارات قانونی و اهتمام مدیریتی ایشان، گره از کار این تولیدکننده‌ی خلاق و دیگر فعالان این عرصه گشوده شود.امید آن‌که این گزارش، پلی باشد میان اراده‌ی علمی بخش خصوصی و پشتیبانی هوشمند دولت، تا مروارید سیاه خوزستان در بازارهای جهانی بدرخشد و خوزستان در کنار نفت و نخل، نامش با خاویار نیز قرین گردد.
📚 *منابع:*
[۱] روزنامه اقتصاد سرآمد، شماره ۲۲۴۷، تاریخ ۲۲ تیر ۱۴۰۴، «پیام رشد تولید و صادرات خاویار ایران برای جهان»، گروه اقتصاد دریا، ص ۶.
[۲] خبرگزاری ایرنا، کد خبر ۸۵۸۸۲۷۹۰، تاریخ ۱۷ تیر ۱۴۰۴، «رشد ۱۷ درصدی تولید خاویار ایران»، https://irna.ir/xjTZC2