پیرامون کتاب دایره المعارف محرم شوشتر

کتاب دایره المعارف محرم شوشتر به نگارشِ شاعر، نویسنده و عاشورا پژوه شوشتر، استاد محمّدعلی مهدی‌آبادی (صالحه)؛ اولین کتابی است که به عنوان شناسنامه‌ی مستند و روایتیِ آیین‌ها، سنت‌ها و تمام عزاداری‌ها در شوشتر در ماه محرم و صفر پرداخته شده که این کار بزرگ، در طی مدت یک دهه (۱۰ سال) تحقیق، پژوهش و مصاحبه‌های میدانی، توسط ایشان تهیه و تدوین گردیده است. 

استاد صالحه در مورد چاپ کتاب، چنین توضیح دادند: 
این کتاب با نام *دایره‌المعارف محرم در شوشتر* ، حاصل چندین سال (یک دهه) تلاش و پیگیری‌های جدّی، تحقیق، پژوهش، مصاحبه های فراوان میدانی بصورت شبانه‌روزی می‌باشد که با توجه به فوتِ بسیاری از پیشکسوتان و بزرگانِ تعزیه‌خوان، روضه‌خوان، وعاظ هیئتی‌ها و افراد مطلعِ قدیمی، به سختی توانسته شد اطلاعاتی در خصوص سنت‌ها و آیین‌های عزاداری در محرم و صفرِ شوشتر، از دیگر معمّرین و مطّلعین بدست آورده و ثبت شود. 

تا حد امکان سعی گردید تا زندگینامه‌های قابل توجهی از *علمای واعظ، منبری‌ها، روضه‌خوانان، نوحه‌سرایان، نوحه‌خوانان، روضه‌خوانانِ نوحه‌سرا، نوحه‌خوانانِ نوحه‌سرا، عرفا و دانشمندانِ نوحه‌سرا، چهره‌ها و بانیان سرشناسِ شبیه خوانی‌ها، سبیل‌خوانان، واویلاخوانان، سرنانوازان، نخل‌کشان، شیدونه‌برداران، حجله‌برداران، دُهُل‌سُرنانوازی، علم‌گردانی، روضه‌هایی که بر روی سکوها، بقاع، مساجد و روضه‌های خانگی برگزار می‌گردید، معرفی هیئت‌های سینه‌زنی، زنجیرزنی، دهل‌نقاره و آنچه که به نام سنت عزاداری در شوشتر بوده است که بالغ بر نود(۹۰) بخش جداگانه می‌باشد* ، را بدست آورم و برای آنکه دانش پژوهان در هر رتبه، مقام و مقطع سنی و تحصیلی به راحتی بتوانند کتاب را مطالعه نمایند در نظر گرفتم که کتاب را بصورت نثر بسیار روان با اشاراتی گوناگون به *تاریخ و جغرافیای شهر* تدوین کنم و آنچه که در شهر شوشتر به لحاظ عزاداری مرسوم بوده است را تهیه و در اختیار خوانندگان عزیز قرار دهم. 

تمام مطالب این کتاب برگرفته از اشاراتی که از کتب مرجع به عنوان سند و همچنین گفتگو با معمرین، سالخوردگان، مسئولین هیئت‌ها و دیگر مطلعین که طی سالها تحقیق و مصاحبه‌ی میدانی از آنان بدست آمد، در این کتاب ثبت و ضبط گردیده است. 

*کتاب دایره‌المعارف محرم در شوشتر، مجموعه‌ای از مستندات تاریخی، هنری، فرهنگی، تعزیه، شبیه‌خوانی و عزاداری است* که علاوه بر نگاشتن تاریخ عزاداری و بیان سنت‌ها و آیین‌ها در ماه محرم و صفر، به موضوعات پیرامونی بحث و نگاشتنِ دانستنی‌ها و فرازهایی از تاریخ شوشتر که شاید مرتبط با محرم نباشد ولی در جهت تنویرِ ذهن و روشن نمودن موضوع بسیار مفید بوده است اشارات قابل توجه و جالبی شده که بر جذابیت مطالعه‌ی کتاب افزوده است و این اشارات در ادامه ی موضوع و یا در پاورقی‌های کتاب آورده شده. 

در هر بخش از کتاب حکایاتی خواندنی و شنیدنی بصورت مستند آورده شده است که مطالعه‌ی آن‌ها شیرین و بیانگر تاریخ عزاداری در شوشتر می باشد. 

*پرداختن به زندگینامه‌ی جامع بسیاری از علمای واعظ، معرفی تعداد زیادی از شاعرانِ کهن و نامدارِ متأخر و معاصر که علاوه بر سرودن شعر کلاسیک به نوحه‌سرایی نیز می‌پرداخته‌اند، عرفا و دانشمندانی شهیر که وعظ و نوحه‌سرایی نیز می‌کرده‌اند، معرفی بیش از حدود ۲۰۰ ملای روضه خوان، معرفی تعداد زیادی از منبری‌ها و تهیه‌ی زندگینامه برای برخی از آنان، تعزیه گردانان، شرح شبیه خوانی‌ها، معرفی جمع کثیری از نوحه‌خوانان قدیم و معاصر شوشتر، معرفی و شرح جامع شیدونه‌ها، نخل‌ها و حجله‌های عزاداری، معرفیِ ثبت و شرح مجالس روضه‌خوانی در بقاع، مساجد، روضه‌های خانگی، روضه‌خوانی بر روی سکوها، شرحی بر دُهُل سُرنا و معرفی و تهیه‌ی زندگینامه ی تعداد زیادی از نوازندگان دُهُل سُرنا، شرحی جامع بر علم برداری، شرحی جامع بر سبیل‌خوانی و معرفی سبیل‌خوان‌ها، شرحی بر واویلاخوانی و معرفی واویلاخوان‌ها، شرحی جامع بر دهل‌های هشت‌گوش (دهل نقاره)، معرفی هیئت‌های سینه‌زنی، هیئت های زنجیرزنی و... بسیار بدیع و جدید می‌باشد که از زمان ظهور تشیع در شوشتر تا کنون(زمان ورود میر نجم‌الدین محمود مرعشی به شوشتر)، چنین کتابی از سوی هیچ مورخ ،نویسنده، سیاح واهل قلم تألیف و چاپ نشده و برای اولین مرتبه است که با این محتوا و جامعیت به این موضوع مهم جهت معرفی و شناخت منادیان محرم و عاشورا در شوشتر و نحوه ی عزاداری در آن پرداخته شده است.*