- آرشیو
- |
- عضویت در خبرنامه
- |
- درباره ما
- |
- |
-
- صفحه نخست
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- شهرستان ها
- |
- تماس با ما
- |
- پیوند ها
- چرا سید ابوالحسن حسن زاده ؟
- ساعت جدید کاری برای ادارات اعلام شد
- مدیران با مردم ارتباط نزدیکی داشته باشند
- رفع مشکل استقرار شرکتهای دانش بنیان با تحقق مصوبه سفر رییس جمهور به خوزستان
- رسانه طراز انقلاب اسلامی یعنی نقد منصفانه، اطلاع رسانی شفاف و صادقانه و پرهیز از دروغ و تهمت
- بهره مندی از ظرفیت های فرهنگی انقلاب برای مقابله با اباحه گری بسنده می کند
- چرا به جای ساماندهی متکدیان؛ سیستمی افزایش پیدا می کنند؟!!
- انقلابات رنگی تحت الگوی جوکریسم
امام علی (ع): كسى كه دانشى را زنده كند هرگز نميرد.
شاید برای شما هم جای سئوال باشد که چگونه وقتی متون تاریخی نه چندان دور و در حد 7 تا 8 دهه قبل را مطالعه می نمایید با واژه پیشوند «بندر» قبل از اهواز یا نام قاجاری آن ناصری مواجه می شوید. با عنوان بندر اهواز یا بندر ناصری.
از طرفی هم اکنون نیز اگر به سایت وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنید، در بخش معرفی ایران و در بند آخر که نام 11 بندر کشور را این گونه ذکر می نماید : «آبادان، اهواز، بندر شهيد بهشتي، بندر عباس، بندر انزلي، بندر بوشهر، بندر امام خميني، بندر ماهشهر، بندر ترکمن، خرمشهر، نوشهر»
بنابراین شاخصه بندری بودن یکی از ارکان هویتی اهواز بوده که در دوره جدید بخاطر آن شکل گرفته است و تجدید حیات یافته. حکایت مختصر آن هم بر می گردد به رگه و بستر صخره ای که بقایای سد قدیم اهواز بر آن استوار بوده و کارون را در محل زیر پل هفتم و روبروی محله عامری به دو قسمت تبدیل می کند. پس از این محل به سمت کارون تا حدودای شوشتر (یعنی واپسین بندر خوزستان که مدارک و سوابقی از تجارت با دوردست ترین مناطق و بندرهای تجاری معروف آن دوران در هند و آفریقا و خاور دور می‌باشد و از بقایای سد باستانی اهواز به سمت خرمشهر پایین دست کارون (سفلی) بوده که کشتی های تجاری در پر آب ترین رودخانه ایران و تنها رودخانه قابل کشتیرانی که از خلیج فارس و خرمشهر می آمده اند بالاجبار قبل از آن لنگر انداخته زیرا که توانایی عبور از این رشته سنگی را نداشته اند و سپس بارها را پیاده کرده و با ریل اسبی به طول 3 کیلومتر که از امانیه به سمت محله عامری و پس از بقایای سد قدیم بوده آنها را حمل تا بوسیله مرکب و لنج به سوی شوشتر و سپس اصفهان و مرکز کشور حمل شان نمایند. که همین دست به دست شدن کالاها قبل و بعد از سد قدیم موجب احداث بندرگاه و لنگرگاه و بارانداز و ایجاد انبارها و دفاتر بازرگانی و سپس آمدن تجار شوشتر و دزفول به این سامان شد که پیش از آن بر اساس گزارش مورخین و سیاحان به ترتیب دسته های کوچکی از آل کثیر و بعدها کعبیان در آن ساکن بوده و در دوره های دیگری کاپیتان هنت انگلیسی در سال ۱۲۷۳. ق (۱۸۵۳. م) جمعیت آن را حدود یکهزار و پانصد الی دو هزار نفر برآورد کرده و بیست و شش سال بعد یعنی در سال ۱۲۹۹. ق (۱۸۸۲. م) حاج عبدالغفار نجم‌الملک از «قریة اهواز و قریب ۶۰ خانوار رعیت عرب» سخن گفته که «کدخدای آن شیخ نبهان» است. آن گونه که به گفته وی : «شیخ نبهان عامری کعبی بازمانده کعبیانی است که پس از رفتن آل‌کثیر در قریه اهواز نشیمن داشتند. قریه اهواز در حال حاضر قدیمی‌ترین محله شهر اهواز است که نام آن برگرفته از نام جدّ شیخ نبهان یعنی عامر است و به محله «عامری» معروف است»
برای تجارت دریایی اهواز چند تاریخ بسیار مهم و مرجع وجود دارد که به طور مختصر و بنا بر آنچه در متون مرجع آمده به قرار ذیل اند:
- «سال ۱۸۶۹ میلادی (۱۲۴۸ هجری خورشیدی) هم‌زمان با حفر کانال سوئز که منجر به کوتاه شدن مسیر تجارت دریایی اروپائیان و توجه آنها به منطقه شد رونق تازه‌ای گرفت. ناصرالدین شاه قاجار هم از این فرصت برای گسترش تجارت و کشتیرانی بر روی رود کارون استفاده کرد و در سال ۱۲۶۶ هجری خورشیدی کشتیرانی را بر رود کارون برای خارجیان آزاد اعلام کرد و توسط والی خوزستان در کنار اهواز قدیم بندرگاهی به نام «بندر ناصری» احداث کرد. در پی احداث این بندر نام اهواز به «ناصریه» تبدیل شد»
- کسب امتیاز آزادی کشتیرانی در رود کارون توسط انگلیسی‌ها برای تسخیر بازارهای داخلی و مرکزی کشور بود که بدین منظور در اکتبر سال ۱۸۹۶. م (۱۳۱۳. ق) شرکت برادران لینچ پیشنهاد احداث جاده کاروان رو بین اهواز و اصفهان را به دولت ایران ارائه داد که بالاخره در تاریخ سوم مارس ۱۸۹۸. م قرارداد احداث جاده مزبور بین چارلز هاردینگ دبیر اول سفارت انگلیس در تهران و حاج علی‌قلی‌خان سردار اسعد به امضاء رسید و یک سال بعد یعنی در سال ۱۸۹۹. م (۱۳۱۷. ق) راه مزبور افتتاح شد.
- با آزادی کشتیرانی در رود کارون و به ویژه پس از احداث جاده کاروان رو لینچ و افزایش حجم مبادلات تجاری، ساختمان‌ها و مستحدثات قبلی، جوابگوی این حجم وسیع از مبادلات نبودند. از این رو در سال ۱۳۰۶. ق (۱۸۸۸. م) حسین قلی‌خان نظام‌السلطنه حکمران جدید خوزستان مأموریت یافت که درآن ناحیه به طور جدی مشغول اصلاحات شود. نظام‌السلطنه نیز در محلی پایین‌تر از این صخره‌ها، که محل تخلیه محموله‌های کشتی بود، ساختمان‌ها و مستحدثاتی بنا نهاد و برای حفظ کالاها و محموله‌های تخلیه شده، سرباز و پاسبان در آنجا بنشاند.
ساختمان‌هایی که توسط نظام‌السلطنه برای تسهیل امور تجاری و تخلیه و بارگیری کالا احداث شده بودند به بندر ناصری معروف گردید. این ساختمان‌ها عبارت بودند از لنگرگاه، کاروانسرا، بازار و سربازخانه. این بندر در کناره شرقی رود کارون و رو به روی بندر امانیه ساخته شد. بندر امانیه نیز در کناره غربی رود کارون و در ابتدای جاده کاروان رو حویزه بود. کالاهای تخلیه شده در بندر ناصری با تراموای اسبی به سه کیلومتر بالاتر برده می‌شد تا از آنجا به شوشتر بارگیری شود.
- تا چند سال پس از آزادی کشتیرانی در رود کارون یعنی در سال ۱۸۹۲. م (۱۳۱۰. ق) و حتی پیش از افتتاح جاده کارون رو اهواز- اصفهان، معین‌التجار، کاروانسرایی با ۲۴ دهنة مغازه در اهواز احداث کرد و به قول کنسول انگلیس درصدد است بر تعداد آنها بیفزاید. نظام‌السلطنه حاکم ایالت و معزالسلطنه به اتفاق هم دو کاروانسرای دیگر ساختند. آنها همچنین دو راسته بازار احداث کردند. معین‌التجار نیز به پیروی از آنها یک راسته بازار احداث کرد. بدین ترتیب در آستانه جنگ جهانی اول (۱۹۱۴. م) بندر ناصری باعث گسترش روستای اهواز شد و کار به جایی رسید که در سال ۱۳۰۳. ش (۱۹۲۵. م) بندر ناصری به عنوان مرکز استان انتخاب شد.
- اما مورد تراژیک آخر در تاریخ تجاری و بندری اهواز بستن پل های معلق بر روی رودخانه کارون در مقطع خرمشهر و سپس اهواز (پل های سیاه و سفید) است که اجازه رفت و آمد را از کشتی ها سلب می کند.
در دوره های بعد که تاکنون نیز ادامه دارد بستن سدهای بزرگ بر کارون در بالادست و همچنین طرح های انتقال آب به فلات مرکزی باعث تقلیل کارون در حد رودخانه ای تنظیمی شد که از جوش و خروش سابقش خبری نبود و هویت بندری اش تحت الشعاع قرار گرفت و در عوض با رونق صنعت نفت در این سامان هویتی صنعتی و ترانزیتی و در دوره دفاع مقدس هویتی نظامی و پشتیبانی یافت.
اما در حال حاضر برای کلانشهر اهواز که چهارمین شهر پروسعت و هفتمین شهر پر جمعیت ایران است چه کاری بایسته انجام دادن است؟ :
نیک می دانیم که هر یک از خصوصیات برشمرده شده اهواز از قبیل مرکزیت اداری خوزستان، صنایع نفت، فولاد و نیشکر و قرار گرفتن در مهم ترین مرکز ترانزیتی کشور به علاوه کشاورزی اطراف شهر و بازار مهم ترین وجوه اقتصادی این کلانشهر را شامل می شوند لیکن برای داشتن اهوازی آبادتر و متناسب با خصوصیات جغرافیایی اش ضروری است که وجه بندری آن احیا شود.
اجرای این پیشنهاد چند پیش شرط به قرار ذیل دارد که می توان جزو دستور کار 18 نماینده تازه نفس مجلس نهم از خوزستان و کلیه نیروهای نخبه و مدیران اجرایی و خوزستانی های مقیم مرکز قرار گیرد :
- لایروبی کارون از مقطع دهانه خلیج فارس به سمت اهواز به طوری که قابلیت کشتیرانی آن حفظ شود.
- تاکید بر وجوه بندری شهرهای خوزستان از مقطع شوشتر به پایین بر اساس مستندات تاریخی تا با توجیه برنامه ریزان کشور علی الخصوص وزارتخانه های نیرو و بازرگانی بتوان از حق آبه ای متناسب با کشتیرانی و نه مثل وضعیت فعلی (برای کشاورزی و شرب) برخوردار شد.
- تشکیل ستاد و اتاق فکری برای تشخیص اولویت های اجرایی راه اندازی و احیای بندرگاه اهواز برگرفته شده از مدیران دولتی و نیز نخبگان و معمرین در نبود مراکز مطالعاتی و پژوهشی اهواز شناسی و خوزستان شناسی.
- احیای بندرگاه اهواز و مرمت و فعال کردن منظومه سازه های متناسب و بقایای آن نظیر سرای معین التجار، ساباط پشت این بنا و محوطه بازار کاوه حدفاصل خیابان شریعتی تا رودخانه با نگاهی میراثی و تعیین تکلیف چند ملک بزرگ و رها شده آن حدود همچون ملک بیریا. در سمت مقابل (امانیه) نیز ساختمان گمرک و تاسیسات سیلو و اسکله قابلیت متناسب سازی با شرایط و شخصیت جدید شهری و احیا شدن را دارند.
- تاسیس بازارچه های منطقه ای غنی و پر رونق خرید و فروش ماهی برای منطقه غرب کشور به عنوان قطب و شاخص که می توان با تقویت و ساماندهی بازار ماهی کوت عبدالله از آن به عنوان بازارچه ای پایلوت بهره برد و سپس چنین بازارهایی را بسط و توسعه داد.
- تاکید بر حمل و نقل آبی و رودخانه ای بوسیله اتوبوس های آبی در کلانشهر اهواز که کارون همچون اتوبان و شاهراهی عریض و پهناور از وسط آن می گذرد و از طریق این شاهراه می توان به تمام محلات دسترسی داشت.
- انتشار فراخوان مناقصه و یا مشارکت داخلی و بین المللی جهت دعوت از شرکت های مشاور و مجری برای انجام طرح های مشارکتی مدت دار - نه نامحدود - جهت احداث اسکله هایی بین راهی اهواز تا آبادان و خرمشهر و اسکله های درون شهری نیز اعطای حق امتیاز جابجایی آبی مسافر بوسیله اتوبوس های آبی و به شرکت های پیمانکار و سرمایه گزار.
- هر چند که در حال حاضر اهواز در شریان مهم جاده ترانزیتی خلیج فارس قرار گرفته لیکن این وجه از شخصیت شهر یعنی ترانزیتی بودن نباید بعد دیگر شخصیت اهواز یعنی بندرگاه بودن آن را ببلعد. بنابراین یادآوری هویت بندری اهواز در اسناد مهم یا تابلوها در راه های مواصلاتی ضروری به نظر می رسد.
طرح و ایده در این موضوع مهم و نیز متون تاریخی بسیار است که فعلن به همین اندازه بسنده می شود تا در فرصت های بعد از آن سخن گوییم.
به امید روزی که از کارون این موهبت خدادادی دشت خوزستان و شهر اهواز به نحو صحیحی بهره برداری بهینه صورت گیرد و غیر از نگاه دم دستس تولید برق از آن به تاثیر این شریان مهم در حیات بشری، کشاورزی و دامداری و تجارت و بازرگانی و در کل آبادی آب و خاک توجهی عمیق داشت.
