مشکاة فقاهت

خداوند متعال انسان ها را به گونه ای خلق کرده است که دگرگونی های روزگارازآنان شخصیت های بزرگی می سازد،زیرا این انسان است که در هر شرایطی که قرار می گیرد باید سرنوشت خویش را به گونه ای مدیریت نماید تا در آینده دچار خسران نشود. در این میان علمای دین شخصیت هایی هستند که سختی های زمانه،آنان را به اسوه هایی سترگ برای آیندگان تبدیل می نماید. گفتگو و قلم فرسایی پیرامون حیات طیبه رجال دین، سازنده تکان دهنده و تحول بخش می باشد. از همین منظر بر همه جویندگان طریقت،خصوصا پویندگان شریعت نبوی درحوزه های مبارکه علمیه لازم است تا در این کلاس آموزنده وارد شده و از فراز و نشیب حیات بابرکت اسوه های علم و تقوا درس بیاموزند.

یکی از جلوه های کم نطیر فضل و فضیلت در مکتب تشیع و عالم روحانیت، فقیه عالیقدر و مجاهد مقدس و با بصیرت حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری (قدس الله نفسه الزکیه) می باشند. ۲۹ آذرماه سالروز عروج ملکوتی آن فرزانه نامدار بوده و زیبنده است تا در سالگرد رحلت ایشان اشاره ای اجمالی به حیات طیبه آن دلشده یار ومحرم اسرارداشته باشیم،شاید بتوانیم تاحدودی از مقام فقاهت وسیادت تجلیل نموده وقدمی در راستای زدودن پرده مظلومیت و گمنامی ازچهره ملکوتی آن عزیزسفرکرده برداریم.

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمد موسوی جزایری(ره)ازنوادگان محدث کبیرشیعه علامه سیدنعمت الله جزایری(ره)و فرزند جناب حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی اکبرموسوی جزایری(ره)،ازاکابر علمای خوزستان و از اعاظم سادات مکرم جزایری بودکه در شهر دارالمومنین شوشتر دیده به جهان گشود و پس از گذراندن دوران طفولیت از محضربزرگان شریعت در آن سامان کسب فیض نمود.آن عالم ربانی در شهرشوشتر از محضر علامه نحریر ومرجع شهیرحضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدمهدی آل طیب(نورالله مرقده الشریف)،آیت الله شیخ محمدکاظم شیخ شوشتری و علامه محقق آیت الله حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(رحمت الله علیهما)کسب فیض نمود و برای تکمیل مراحل علوم دینی رهسپار شهر مقدس نجف اشرف گردید تا درجوار جد اطهرش امیرالمومنین حضرت علی بن ابی طالب(علیه السلام)علاوه بر همجواری و بهره مندی از عنایات مولی الموحدین(سلام الله علیه)از خرمن علمی ومعنوی بزرگان حوزه علمیه نجف اشرف خوشه چینی نماید.

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدموسوی جزایری(طاب ثراه)در نجف اشرف از محضربزرگانی همچون حضرات آیات:آقاضیاءعراقى،خويى و دیگر بزرگان آن دیار کسب فیض نمود و به مرتبه عالی اجتهاد نائل آمد و از حضرات آیات:سيدابوالحسن اصفهانى و آقاضیاءعراقى(عليهماالرحمه)اجازه اجتهاد دریافت نمود و سپس به شوشتر بازگشت. در آن سامان نیز به دلیل ولع به تدریس و مذاکرات علمی اکثر وقت خویش راصرف تدریس وتربیت طلاب علوم دینی می نمود. محفل علمی پربار آن فقیه معظم باعث رشد فضلایی گردید که امروز خود نیز به بزرگان علمی درحوزه های علمیه مبدّل شده اند.آن چنان باتسلط کامل مشتغلین درمحضرش را تربیت نمود که تلامذه حضرتش سعی می کردند تا درمحضر استاد گرانمایه خود لب از مذاکره بسته و بیشتر از کوثر مطالب علمی و معنوی معظم له بهره مند گردند.معظم له در بسیارمنظم،دقیق و باحوصله بودند.درهمین زمینه آیت الله سیدعلی محمدموسوی جزایری(مدظله العالی)از فرزندان آن فقیه سعیدبه نویسنده این سطور فرمودند: از جمله خصوصیات مرحوم والدشوق وافر واهمیت فراوان به امرتدریس وتربیت طلاب بود به طوری که درس را برهمه چیزمقدم می داشتند.بسیار اتفاق می افتادکه اشخاصی به دیدن ایشان می آمدندو معظم له پس از احوال پرسی بنحو متعارف،به درس ادامه می دادندو واردین که احیانااز افراد سرشناس ومحترمی بودند یا بایستی صبر کنند تادرس تمام شودو یا دیدارخود را به وقت دیگری موکول کنند.

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمد موسوی جزایری(ره)از علمایی بودند که از جدیدترین مسائل فقهی در جامعه و مبتلی به مردم به خوبی مطلع بودند. در دیداری که نویسنده این سطور با جناب آقای اعتباراز ملازمان معظم له داشته است،ایشان گفتند: آیت الله حاج سیدعلی شفیعی(حفظه الله)دیداری با مرحوم آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره)داشتند.در این دیدار،بحث علمی بین هردوبزرگوارصورت گرفت که حدود ۴۵ دقیقه به طول انجامید.پس از اتمام دیداروقتی که آیت الله شفیعی(مدظله العالی)ازمنزل آن عالم ربانی خارج شدند:به بنده فرمودند: این مرد چقدر نشاط علمی دارد ودرجریان تازه ترین مباحث علمی حوزه های علمیه است.

ایشان در تدریس حوصله و دقت کم نظیری داشتند،در همین زمینه حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالله فریدی فر از تلامذه درس آن فقیه فقیدمی گویند:*اول صبح رسائل ومکاسب رادرمحضر مرحوم آقاتلمذ میکردم و بعداز درس مشغول خدمتگذاری درسازمان تبلیغات اسلامی شوشتر میشدم‌.ایشان علاوه براینکه متن کتاب را حفظ بودند،تمام نظرات و استدلالات مبنایی را از حفظ توضیح میدادند و حافظه عجیبی داشتند وگاهی که عبارات را از روی کتاب اشتباه می خواندم، ایشان عبارت صحیح را از حفظ برایم می خواندند.

ایشان به دلیل حافظه قوی و قدرت استنباط عالی بسیاری از مسائلى که در دادگاه ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی احتیاج به فتوای صریح داشت را درکوتاه ترین زمان رفع و رجوع می نمود. درهمین زمینه آیت الله سیدعلی محمدموسوی جزایری(مدظله العالی)می فرمایند: پس از پیروزی انقلاب بسیاراتفاق می افتادکه قضات و حکام شرع درمسائل پیچیده ومشکل فقهی وقضائی خوداز مرحوم والد(ره)استمداد می جستند و از ایشان کسب تکلیف می کردند‌.

حضرت آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره) نه تنها در مباحث علمی بلکه در معنویت نیز انس عجیبی با قرآن و ادعیه داشت. معظم له از حفاظ قرآن بوده و اکثردعاهای موجود درمفاتیح الجنان و دیگر کتب ادعیه را ازحفظ بودند. جناب آقای اعتبار درمورد انس آن عالم ربانی باقرآن می گوید:*درطول سال هرشب یک ساعت رابرای قرائت قرآن محضرشان می رسیدم.معمولا ۱۵ جزء اول قرآن را من میخواندم وایشان تکرارمی کردند و ۱۵ جزء دوم قرآن را ایشان می خواندندو بنده بررسی می کردند.گاهی اوقات مرحوم آقا می فرمودند:وقت بگیرببینم یک سوره را درچند دقیقه می خوانم،وقتی سوره مد نظرشان رامی خواندند من مثلا می گفتم مثلا ۸ دقیقه زمان بردتاسوره راخواندید،بعد ایشان می فرمود:سیرنزولی داشتم،دوباره وقت بگیر‌.بعضی ازشبهای قدر پس از انجام اعمال هرکدام از لیالی پربرکت قدردرمنزلشان بودیم و از ایشان سوالاتی می پرسیدم،ازجمله این سوال که حضرتعالی چطور قرآن راحفظ کردید؟مرحوم آقا(ره)پاسخ فرمودند:عمده این حفظ دردوران نابینایی بوده،بعدفرمودند:دیدم دارم نابینا میشوم و میخواستم ارتباطم باقرآن محفوظ بماند.

جناب آقای اعتباردرمورد انس معظم له با دعامی گویند:*مرحوم آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره)دارای سلوک و معنویت عجیب و خاصی بودند.چون من هرشب سرساعت معیّن برای قرائت قرآن محضر ایشان می رسیدم،بعضی از شبها توفیق میشد حقیر دعای شریف(عالیة المضامين) كه درشبهای ماه مبارک رمضان واردشده است رابرای ایشان بخوانم،همین که به فراز(الهم و برحمتک فی الصالحین ادخلنا)می رسیدیم،معظم له مثل اینکه از خود بی خود می شدند،بغض گلوی ایشان را میگرفت و به سختی ادامه دعارا می خواندند.ایشان علاوه برقرآن،اکثرادعیه را هم حفظ بودند.

آن فقیه وارسته و مهذب از جمله علمایی نبود که عبا بر سر کشیده ونسبت به امورات سیاسی بی توجه باشد. ایشان یکی از علمایی بود که مواضع صریح وشفافی نسبت به حکومت پهلوی داشت و با تمام وجود از نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی(اعلی الله مقامه الشریف)حمایت میکرد و در منبر مسجد کتانباف شوشتر علنااز حکومت پهلوی انتقاد میکرد.به شدت به امام راحل(ره)علاقه مند بودو برای مسؤولين نظام اسلامی احترام خاصی قائل بودند و جلوى پای مسؤولين نظام اسلامى بلندمي شدند.ايشان باتوجه به اينكه درسالهای اواخر عمر بابرکتشان نابیناشده بودند ولی چون امام راحل عظیم الشأن فرموده بودند همه باید درجبهه حاضر بشوند،ازشوشتر به اهواز آمدند که باممانعت فرزند بزرگوارشان حضرت آیت الله موسوی جزایری(مدظلع العالی)،نماینده سابق ولی فقیه در خوزستان،مواجه شد ولی ایشان در جمع رزمندگان اسلام در مصلای اهواز حاضرشد.حضور بابرکت آن مرجع بزرگواردر بین رزمندگانی که عازم جبهه های نبرد حق علیه باطل بودند،تأثيربسیاری درفضای معنوی مصلای اهواز ایجاد کرد.زعیم عالیقدرحوزه های علمیه استان خوزستان سیدنا الاستاد،حضرت آیت الله حاج سیدمحمد علی موسوی جزایری(مدظله العالی)درمورد روحیه انقلابی والد مکرم خویش می فرمایند:*من نام امام(ره)را از زبان مرحوم پدرم مرحوم آیت الله سیدمحمدموسوی جزایری شنیدم.ایشان واقعا به امام(ره)ارادت داشت.این موضوع به بیش از ۶۰ سال بازمی گردد.ازباب رفت وآمد به قم و سایر موارد باایشان مرتبط بودند؛به خصوص کتاب (کشف الأسرار)را خوانده بودند. حضرت امام(ره)،در این کتاب جملاتی علیه رضاخان،مسأله کشف حجاب و انگلیسی بودن رضاخان داشتند.مرحوم والدجملات راحفظ کرده بودوبرمنبربه نقل از امام(ره)باتعابیری که عرض کردم،مطرح می کردند‌.مرحوم والد به لحاظ شرعی بسیارمحتاط بودوبه همین دلیل ازفرستادن ما به مدارس دولتی که از نظرشرعی اشکال داشت،امتناع می کرد.علایق و گرایشات انقلابی ما پیش از هرچیزی تحت تأثيرروحیه مبارزه طلبی مرحوم والد(ره)بودکه پیوسته درخطابه هایش سیاست های ضد اسلامی وضدمردمی رژیم شاه رابه باد انتقادمی گرفت.

آری؛مرجع وارسته ای هنچون آیت الله العظمی حاج سید محمدموسوی جزایری(ره)از جمله شخصیت های کم نظیر درآسمان فقاهت و معنویت بود که از احترام خاصی بین اهل فضل و دیگر آحاد جامعه برخورداربود.ایشان دارای مردم داربودند ولی درعین برخورداری ازپایگاه اجتماعی دارای مناعت طبع خاصی بودند و چشم بر روی آنچه در دست مردم بود بسته بودند.خلاف شرع ومنکر را به هیچ وجه تحمل نمی کرد و از تقلیدعادات وفرهنگ بیگانه بسیار متنفر بود و در مجموع از فقها و مراجع تقلیدی بودند که نسبت به فرهنگ اسلامی و ملّی تعصب خاصی داشت.آن فقیه عالیقدر حقیقتا برای مردم و بخصوص حوزویان یک الگوی تمام عیار در همه زمینه هاست.در عصر کنونی که مقام معظم رهبری(مدظله العالی)تاکید بر انقلابی بودن حوزه دارند،معرفی و شناخت شخصیت های باعظمت علمی،معنوی و انقلابی در حوزه های علمیه بهترین راه برای نگه داشتن اصالت یک حوزه طراز انقلاب اسلامی است و شخصیت ذو ابعاد مرجع عالیقدر،علامه محقق،فقیه انقلابی وبابصیرت حضرت آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره)ازجمله نوادری است که بررسی حیات طیبه ایشان بر محققان علوم دینی وسایر پژوهشگران اسلامی یک امر ضروری است.در سالروز رحلت آن فقیه بصیر و مجاهد نستوه به روح ملکوتی ایشان درود می فرستیم و از خدای متعال می خواهیم ایشان رابا اجداد پاکش محشور نموده وبه ما توفیق رهروی در مسیرآن عالم ربانی که مسیر توحید و اولیای الهی است را کرامت بفرماید.