از نیروی کار ارزان، تا بیکاری قشر کارگر ایرانی

شوشان ـ مجتبی حلالی : 

ساعت از 9 شب عبور کرده بود. پس از سالها دوستی قدیمی را دیدم. مسیرش از گناوه به اهواز بود. قبل از رسیدنش به اهواز تماس گرفت و من در حالیکه تعجب زده شده بودم برای یک ساعت بعد قرار گذاشتیم. مسیرش به گونه ای بود که از مقابل چاپخانه گذر می کرد و تعیین کردیم درب حراست یکدیگر را ببینیم، چراکه اصلا وقتش از 4-5 دقیقه توقف بیشتر نبود.

او زودتر رسید. پیاده شدم و خوش و بش. آغوش و خنده. حتا امکان تعریف چند خاطره از گذشته هم وجود نداشت. در حین گفتگوی کوتاه متوجه شدم خودروی 405 مشکی رنگش را آنسوی اتوبان پارک کرده، در حالیکه روشن هم بود. و گفت: 10 نفر از مهاجرین افغان را بصورت قاچاق سوار کرده ام. از هرمزگان وارد شده اند و شوتی ها به مقصد مورد نظر می رسانندشان. قرار بر این بود تا در ساختمانی متروکه 10 نفر را تحویل دهد.

گفتم خطرناک نیست؟ ماشین روشن 10 نفر افغان؟ گفت: ماشین روشن، پول ها نقدی در داشبورد، اما چون قاچاق وارد شده اند و هیچ جایی را بلد نیستند هیچ خطری ندارد. 2 نفر جلو، 4 نفر صندلی عقب. 2 نفر پایین پای سرنشینان عقب و 2 نفر صندوق عقب. از هرمزگان بدین شکل آمده اند و ساعتها در چنین شرایطی بوده اند. آنها حتا اجازه پیاده شدن برای قضای حاجت هم نداشتند. چون قاچاق وارد کشور می شوند. سن و سال: نوجوان. جنسیت: مرد.

پیش از هر سخنی در رابطه با محاسن و معایب حضور افغان ها در ایران، لازم است به حساسیت های بوجود آمده و دلایل آن توجه داشت، اینکه طی ماه های اخیر حوادثی رخ داد، که نگرانی و ترس را در مردم ایران بوجود آورد. مانند حادثه طلاب در مشهد، حادثه شاهچراغ و اخیرا قتل فجیع هنرمند کشورمان داریوش مهرجویی بهمراه همسرش.

شاید دلیل اصلی اخراج میلیونی افاغنه از پاکستان به همین دلیل بوده که نیمی از عملیات های تروریستی در این کشور توسط مهاجرین افغان در سال گذشته بوده است. ضمن اینکه در تاریخ 5 مهرماه در گزارشی که از سوی خبرگزاری مهر منتشر شده، آمده: وزارت کشور پاکستان در طرحی که به دولت ارائه داده، مهاجران افغانستانی را متهم کرده که در فعالیت‌های تروریستی، قاچاق مواد مخدر، فعالیت‌های غیرقانونی ارزی و فعالیت‌هایی که به نفع دولت هند است، دست دارند.

در بسیاری از کشورها مهاجرت ها بصورت هدفمند و البته با کنترل وضعیت مهاجر صورت می گیرد. معمولا آن دسته افراد که بصورت قانونی و یا غیر قانونی به کشوری دیگر می روند، می دانند که باید تخصص و مهارت خاص داشته باشند و در غیر اینصورت به کارگر ساده ای تبدیل شده که کمترین درآمد را دریافت خواهند کرد. این پایش در بدو ورود و در کمپ ها توسط مسوولین انجام می شود و همه مهاجرین چه قانونی و چه غیر قانونی مورد بررسی قرار می گیرند.

شاید در ایران عزیز حلقه گمشده عدم ساماندهی مطلوب مهاجرین افغان از حیث صلاحیت های مختلف باشد و همین سببی است بر نگرانی جامعه.

در بسیاری از کشورها دلیل پذیرش مهاجرین را نیاز به نیروی کار در تمام سطوح و بویژه ماهر و متخصص و یا پیری جمعیت عنوان می کنند و سایرین بعنوان نیروی کار معمولی برای کارفرمایان همان کشور معرفی می شوند. اما آنچه که در سیل جمعیت اخیر مردم افغان به ایران مشاهده می شود، درهم آمیخته گی و بی برنامه بودن این مهاجران غیر قانونی است. اینکه در سنین نوجوانی و جوانی و تنها به ایران می آیند، مخفیانه زیست می کنند، تعدادشان مشخص نیست، هویت و سبقه ای از آنها جایی ثبت نشده و دلیل مهاجرت آنها نیز مشخص نیست، جمله گی برای کشور مذهبی و مقید و دارای تعصبات خاص ایرانی آسیب زا و نگران کننده است.

جوانان و نوجوانانی که تنها و مجرد به ایران وارد می شوند و نیازهایی دارند. آنها با گذشت زمان در شهر و محل سکونت خود جای خواهند افتاد. شرایط برایشان تغییر می کند. آنها نیز متاثر از جامعه رفتارهایی خواهند داشت. دوستانی خواهند یافت. پیشنهادهایی دریافت می کنند و این آغازی است بر برخی ناهنجاری هایی که گاهی رسانه ای هم شده اند.

شاید اگر اوضاع اقتصادی کشور و بیکاری فراوان جوانان وجود نداشت، شوتی ها استقبال چندانی از اینکار نمی کردند. در هر سرویس و به ازای هر نفر بالای 10-15 میلیون تومان رد و بدل می شود که این درآمد برای کسی که از بیکاری و بی پولی رنج می برد قطعا جذاب و مطلوب است. خطرات مسیر را نیز به جان می خرند.

مهاجرت افغان ها اما آیا واقعا جای نگرانی دارد؟ نظرات و واکنش بیشتر مردم همراه با نگرانی و ترس است. در حال حاضر و بر اساس آخرین گزارش ها تعداد 9 میلیون نفر از مهاجرین افغان در ایران ساکن هستند که در صورت صحت و به قولی به ازای هر 9 ایرانی یک نفر افغانی در کشور وجود دارد؛ اما این در حالی ست که وزیر کشور احمد وحیدی اعلام کرده: تعداد افاغنه در ایران حدودا بالای 5 میلیون نفر است.

دوستی تعریف می کرد: در حال حاضر برادرش یک کارگر افغانی بهمراه خانواده ش را در منزل بعنوان نگهبان استخدام کرده. ماهانه 12 میلیون تومان. قرار است منزل را پس از مدتی بکلی بازسازی کنند و مسوولیت کلیه مصالح و آهن آلات و غیره موجود در خانه برعهده اوست.

دوستی دیگر می گوید: با کمترین هزینه کلیه کارهای رستوران را انجام می دهند.؛ اعم از نظافت تا روشن کردن ذغال و غیره را با ماهانه 6 میلیون تومان اما با 3 وعده غذایی و مکان استراحت و خواب و سرویس های بهداشتی.

دوستی دیگر می گوید: پیمانکاران و بساز بفروش ها بیشتر از کارگران افغانی استفاده می کنند، چراکه بیمه پرداخت نمی شود، دستمزد خاصی نمی خواهند و به جا و مکان و تغذیه و حقوق ثابت رضایت دارند.

برخی دیگر اما معتقدند: حضور آنها نا امنی را نیز افزایش داده، ذهنیت بسیاری مردم نشات گرفته از برخی حوادث و فجایع اخیر نسبت به افاغنه نامطلوب است و احساسی ناخوشایند و شرایط را نا امن می بینند.

برخی معتقدند که شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه به گونه ای نیست که پذیرای این حجم از مهاجر افغان در کشور باشیم، برخی می گویند: حضور آنان منجر به کوچک تر شدن سفره مردم شده است.

برخی نیز معنقدند همین که غیر قانونی اند و هیچ هویتی ندارد و غیرقابل رصد و پیگیری است بدترین و بزرگترین آسیب برای جامعه بوده و هست.

و در نهایت برخی معتقدند حضور مهاجرین افغان قشر کارگر کشور را تحت شعاع جدی قرار داده و منجر به بیکاری و حذف نیروهای کارگر در حوزه های مختلف شده است و این نقیصه زمینه ساز مشکلات متعدد برای این قشر در جامعه است.

مردم افغانستان از سالها قبل همواره به ایران بعنوان ساحلی امن و مطلوب برای ادامه حیات خود نگاه داشته اند و برای کار و تحصیل و آرامش کشور عزیزمان را برگزیده اند. باری حضور آنها در ایران اگرچه چند نکته منفی میتواند داشته باشد، اما در صورتیکه آمار دقیق هویتی آنها ثبت شود و قابل پیگیری باشد، می تواند فرصت های مطلوبی را نیز برای کارفرمایان به ارمغان آورد.