حجاب و عفاف حریم های هزار ساله، تنیده در فرهنگ و تمدن ایران

کلمه حجاب در لغت به معنای پوشش و پرده است، اما در نگاه عام حجاب معنای متفاوتی دارد و به معناى پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم و همچنین پوشش مناسب مردان در مقابل جنس مخالف است.

از سوی دیگر واژه عفاف به معنای عفت و پاكدامني، جلوگیری از زشتي و امتناع از آنچه جايز و نيكو نباشد ، چه درگفتار و چه در كردار متجلی می شود.

عفاف که از آن به تقوا نیز یاد شده، امري فطری و دروني است و مایه مباهات و احترام که اگر به شخصيت خانوادگي هم منتسب شود، آن را محترم تر مي كند؛ مثل اينكه فردي از یک خانواده اصيل و نجیب زاده باشد.

رابطه حجاب و عفاف

با توجه به معانی حجاب و عفاف می توان به این نکته اذعان داشت که عفاف یک نیروی باز دارنده درونی است و حجاب یک مانع و حفاظ بیرونی است که وجود هر یک از آن دو می تواند به نوعی در پدید آمدن و دوام دیگری نقش داشته باشد و از سوی دیگر به تعبیر قرآن رعایت حجاب ظاهری می تواند سبب پاکی باطن که همان عفاف است ، بشود.

عفاف و حجاب رابطه ای دوسویه دارند . عفاف موجب احترام به حجاب می‌شود و رعایت حجاب،موجبتعمیق عفاف درونی انسان می‌شود.

عفاف از مقوله اخلاقی و مربوط به خلق است و حجاب مربوط به رفتار است. بانویی که خلق عفیفانه دارد در رفتار و کردارش پوشیدگی و حجاب دیده می شود .

حجاب هم در زندگی اجتماعی و دینی ما شان و منزلت بالایی دارد و هم یک واجب شرعی و تکلیف فردی است.البتهحجاب، همه عفاف نیست و هرگز نمی توانیم بگوبیم فرد بد حجاب یا کم حجاب خدای نکرده در عرصه عفاف مشکل دارد. نه، همه بانوان ایران اسلامی صاحب عفاف و مدافع عفت هستند حتی اگر در رعایت حجاب اسلامی لغزش های داشته باشند. اما این را هم باور داریم که حجاب اگر چه ذیل عفاف تعریف می شود اما نماد و نشان آن است.

داستان حجاب فقط پوشش نیست بلکه ابزار حراست از عفاف است.این عفاف است که در قاب حجاب حفاظت می‌شود. عفاف جانمایه حیات انسانی است که اگر نباشد، آدمی به کالبدی بی‌روح تبدیل می‌شود که با مرده فرقی ندارد.

پس این دو، جدایی ناپذیرند و بدون یکدیگر معنای حقیقی و اصیل خود را از دست می‌دهند، حجاب بدون عفاف خود نوعی برهنگی فرهنگی در جهت گسترش فساد است.

عفاف و حجاب برگرفته از اعتقادات ناب دینی و باورهای پاک الهی است و انسان معاصر به این دو ویژگی نیاز دارد.

منابع تاریخی نشان می دهند که اولین نشانه های وجود پوشش در زنان به پیش از میلاد مسیح و دوره فرمانروایی آشوریان برمی گردد. در آن دوران حجاب خاص زنان اشرافی و نجیب زادگان بود و زنان طبقه پایین و متوسط اجازه برخورداری از آن را نداشتند ودر تمدن فینیقی ها نیزکه چهار هزار سال پیش از میلاد می زیستند، زنان حجاب داشتند.

در ایران برای زنان آریایی، به ویژه زنان طبقه بالا و متمولین، داشتن حجاب ارزش ویژه ای محسوب می شد. در میان مجسمه های باقی مانده از ایران باستان پیکرهایی از زنان پوشیده به چشم می خورد که نشانه ای از اعتقاد ایرانیان به حجاب به عنوان نماد پاکی و پاکدامنی بوده است. در ایران باستان چادر قبل از حضور دین اسلام به عنوان مقوله ای ملی مطرح بوده تا بدانجا که برخی از محققان، پوشش اسلامی را جزو رسوم دینی و شرعی و نتیجه تعامل فرهنگی ایران با دیگر کشورها دانسته اند.

گفته می شود در ایران قبل از اسلام، در میان زرتشتیان استفاده از چادر رواج داشته و پوششی بوده که موی سر زنان را می پوشانده و تا نزدیکی های زانو می آمده است. در این دوران زنانی که به اصول اخلاقی و اجتماعی پایبند نبوده اند اجازه استفاده از چادر را نداشته اند. به طور خلاصه در آن دوران هم پوشش، نشانه شرافت و شخصیت زن بوده است و در ادیان پیشین و کتاب های مقدس انجیل، تورات و اوستا نیز راجع به پوشش زنان و دختران موارد قابل توجهی دیده می شود و در کشورمان ایران حجاب و پوشش بعنوان بخشی از فرهنگ فردی و اجتماعی جامعه در طول تاریخ به اشکال مختلف از ساسانیان تا هخامنشیان ، اشکانیان،قاجاریه و صفویه گرفته تا زندیه و ... دیده شده که همچون میراثی گرانبها در فطرت زن و مرد ایرانی به ارث گذاشته شده است.

حجاب و عفاف از منظر قرآن و ادیان الهی

حجاب از منظر اسلام وسیله ای برای صیانت از گوهر والای عفاف و پاکدامنی زن مسلمان و بالا بردن شأن و جایگاه او می باشد که واژه حجاب هفت بار در قرآن کریم آمده است .در آیاتی از سوره نور ، سوره احزاب و سوره اعراف و همچنین احادیث مختلف ائمه معصومین(ع) به آن به خوبی اشاره شده است.

در قرآن کریم در مورد داستان حضرت آدم و حوّا این گونه آمده است: « فَلَمّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْءتَهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الجَنَّةِ » آن گاه که آدم و حوّا از درخت ممنوعه چشیدند، پوشش خود را از دست داده (عورتشان آشکار گردید) و به سرعت، با برگ درختان بهشتی خود را پوشاندند.» (سوره اعراف-آیه ۲۲)

برخی از بزرگان دین بر این باورند که در روش قرآن هنگام بیان احکام حجاب، اصولی هم چون آزادی و حفظ کرامت انسانی، مدارا، اعتدال و دوری از افراط و تفریط، تشویق و مثبت اندیشى مورد تاکید قرار گرفته است.

آنچه که امروز از کتب تاریخی استخراج شده مبین آن است که حجاب در ادیان چهارگانه از منظرحدوکیفیت در مقایسه با دین اسلام از شدّت بیشتری برخوردار بوده است اما در طول تاریخ توسط فرمانروایان با افراط و تفریط دستخوش ناملایماتی شده است.

نگاه غرب به مقوله حجاب

بی حجابی و کشف حجاب، سوغات شوم غرب است که به وسیله ایادی و دست نشاندگان خود به جامعه اسلامی وارد شده و حیا و حرمت خانواده ها را هدف قرار داده تا براساس ایدئولوژیکی خود که همان نظام سلطه جهانی است، امت مسلمان را به تباهی کشیده و شرایط نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غرب رابا هدف فراهم آوردن زمینه لازم برای تسلط بر کشورهای اسلامی ، فراهم آورد.

میشل هوئلیک نویسنده اسلام‌ستیز فرانسوی می گوید: کشتن مسلمانان فایده‌ای ندارد. فقط با فاسد کردن آن‌ها می‌توان به پیروزی رسید. پس باید به جای بمب بر سر مسلمانان دامن‌های کوتاه بریزیم .

اما حجاب اسلامی آن گونه که غرب تبلیغ می‌کند، به معنای حبس زن در خانه یا پرده‌نشینی و دوری از شرکت در مسائل اجتماعی نیست بلکه به آن معناست که زن در معاشرت خود با مردان بیگانه، موی‌سر و اندام خود را بپوشاند و به جلوه‌ گری و خودنمایی نپردازد.

در این بین عده‌ای سعی کرده‌اتد مساله‌ی حجاب را آنقدر تنزل ببخشند که انگار حجاب از عوامل تحقیر کننده‌ جنسیت زن به شمار می‌رود و تاحدودی هم در این خصوص موفق شده‌اند به هدفشان برسند.

حجاب؛ ابعاد ایجابی و سلبی

اما آنچه که درباره حجاب بعنوان پوشش شاخص زنان باید مورد توجه قرارداد دو بعد « ایجابی و سلبی» است.

بعد ایجابی آن، ضرورت پوشاندن بدن و بعد سلبی آن، حرام بودن جلوه گری برای نامحرم است. این دو جنبه باید در کنار یکدیگر قرار گیرند تا به آن «حجاب اسلامی » گفته شود .بعضا ممکن است یک از این دو بعد مهم نباشد پس حجاب اسلامی بطور کامل محقق نمی شود. گاهی نیز مشاهده می شود زنان محجبه در پوشش خویش از رنگ و جنس تحریک کننده استفاده می کنند که در عین پوشیده بودن بدن، اندام را نمایان می کند، گویی که اصلاً لباس نپوشیده اند و این هم دور از شان و منزلت حجاب است.

آثار و نتایج گسترش فرهنگ عفاف و حجاب

گسترش فرهنگ حجاب و عفاف آثار و نتایج مهمی را در بر داشته و عمل به آن موجب سلامت و آرامش روانی افراد جامعه می شود. در مقابل، فقدان حجاب و آزاد بودن معاشرت های بی بند و بارانه میان زن و مرد، هیجانات و تب و تاب جنسی را افزایش می دهد و آن را به صورت اشتیاق روحی و یک خواسته سیری ناپذیر در می آورد که حاصل آن انحطاط و عقب ماندگی جامعه می شود.

حفظ و تقویت نهاد خانواده

فرهنگ عفاف و حجاب، يكي از موضوع‌هاي مهم فرهنگي و اجتماعي است كه مورد تأييد دین اسلام و اديان آسماني قرار گرفته و از جمله ارزش‌هاي اجتماعي است كه سرآغاز فرصت‌هايي است كه اگر به درستي در جامعه مديريت و نهادينه شود، امكان ايجاد جامعه ايده ال و به دور از ناهنجاري‌هاي اجتماعي فراهم مي‌شود. در مقابل اگر به عنوان ارزش اخلاقي شناخته نشود، پي‌آمدهاي ناشي از رعايت نكردن آن به تهديدي‌ تبديل مي‌شود كه به تحكيم خانواده و امنيت فرهنگي و اخلاقي جامعه آسيب مي‌رساند.

کارکرد دیگر بسط و اشاعه فرهنگ حجاب و عفاف، پایداری و تقویت نهاد خانواده است. فاصله گرفتن از انحرافات اخلاقی، ورود آلودگی ها و پلشتی ها را به محیط خانه محدود می کند و موجب اتصال و ارتباط قوی تر بین زوجین می شود. امروزه یکی از اولویت های اساسی در غرب،یافتن راه حل های برای جبران عقب ماندگی های فرهنگی در مسیر حفظ و تقویت نهاد خانواده است. این یک واقعیت انکار ناپذیر است که با گسترش فرهنگ برهنگی نمی توان امنیت اخلاقی ، سلامت ذهن ، ایجاد صمیمیت و رشد و پویایی را در درون خانواده انتظار داشت.

سبک زندگی ایرانی اسلامی

سبک زندگی ایرانی اسلامی داراي عناصر مهم پيشرفت و توسعه فردي و اجتماعي می باشد که بر مبنای عدم اختلاط و ممنوعیت عبور از حریم های مشخص شده بین زن و مرد نامحرم ،پایه ریزی شده است که دین مبین اسلام نیز با هدف تأمین خوشبختی و پیشرفت زندگی بین زن و مرد بر روی این اصل تاکید نموده که نتیجه عمل به آن افزايش اعتماد به نفس، معنويت، اخلاق، دوري از فساد و ابتذال، صميميت و سبب پيشرفت و توسعه پايدار جامعه مي‌شود.

اما امروز رشد و گسترش رسانه­هاي همگاني و پديد آمدن شبكه­هاي ماهواره­اي، بعنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در شكل‌گيري و رواج مدرنيته و ترویج سبك زندگي غربي و ورود ماهواره به خانه‌ها و فرآيند عادي شدن استفاده از آن در ایران، بدان معناست كه مردم در زندگي روزمره، وجود اين پديده را ضروري و طبيعي فرض مي­كنند، به گونه‌اي كه امروزه شبكه‌هاي ماهواره، بخشي از محيط و زندگي روزمره بيشتر افراد جامعه شده­اند. مسئله اصلي سبك زندگي در ارتباط با رسانه­­ها، فقط افزايش كيفيت تبادل اطلاعات و نيز گذراندن اوقات فراغت نيست، بلكه آنچه در زمينه ارتباطات جمعي جلب توجه مي­كند، دگرگوني گسترده و دامنه­دار فرهنگ و سبك زندگي مومنانه در ايران است که این ابزار(ماهواره) وسیله ای است که غرب بوسیله آن درصدد نفوذ در خانوادههای ایرانی و تغییر و دگرگونی در سبک زندگی ایرانی اسلامی دارد پس ضروریست مسئولین امر بویژه در حوزه رسانه و فرهنگ با دقت نظر بیشتر مباحث را رصد کرده و در این خصوص مراقبت و چاره اندیشی های لازم را در دستور کار خود داشته باشند.

دستورات دین مبین اسلام در باب حجاب

در دین مبین اسلام تاکید شده برای رعایت حجاب به تهدید و زور متوسل نشوید بلکه با زبان ملایم و نرم و اخلاق خوش و با مهربانی تذکرات لازم داده شود تا این امر محقق گردد. حجاب یک آثار فردی دارد که مهمترین اثر آن حفظ شخصیت زن است زمانی که او با حجاب باشد و وارد جامعه شود شخصیت او مورد احترام قرار می‌گیرد .دستور به رعایت حجاب نشان دهنده این است که اسلام می‌خواهد زن وارد عرصه اجتماع شود و دوشادوش مردان نقش آفرینی کند و برای جامعه فردی مفیدی باشد .

                                   حجاب و عفاف از منظر رهبر معظم انقلاب

حجاب در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی و خانوادگی و حتی اقتصادی دارای فواید بسیاراست که از جمله آن می توان به ایجاد آرامش روانی بین افراد جامعه اشاره کرد.

بنا به فرمایش مقام معظم رهبری کسانی که کشف حجاب می‌کنند، اگر پشت پرده‏‌های این اقدام را بدانند و درست تبیین شوند، قطعاً این اشتباه را ادامه نخواهند داد . در اینجا حرام شرعی در کنار حرام سیاسی از سوی رهبر انقلاب اسلامی ایران به کار برده شد . یعنی در نگاه رهبر انقلاب اسلامی حیا و عفاف علاوه بر آنکه دستوری الهی است یکی از عوامل اقتدار ملی نیز می باشد که دشمن آن را هدف قرار داده و به‏ دنبال این است که این عوامل اقتدار ملی را از بین ببرد؛ هدف دشمن این است. ایمان را از بین ببرد، حیا و عفاف را از بین ببرد.

شناخت درست مسائل دینی و ارتقاى سطح آگاهی جامعه

با توجه به این که یكى از علل مهم در کشش انسان به سوى فساد و فحشا و خروج از مسیر حق، جهالت و نادانى و حرکت فرد به سوى فرهنگ ابتذال و برهنگى، معلول ناآگاهی آنها نسبت به اثرات و عواقب این مسئله است که با آگاهی بخشی از مخاطرات این فرهنگ غلط می توان از سقوط و گرفتاری فرد در منجلاب فساد و گناه جلوگیری کرد.

پس وظیفه هم ما است تا به دور از تاثیرات غرب و یا بد فهمی مباحث اخلاقی و با شناخت درست مسائل دین و حجاب از آنها پلی امن برای پیشرفت و آزادی خود و جامعه بسازیم نه با پذیرش باور های غلط دریافتی از بیگانه یا برداشت ناصحیح از دین، خود را از این نعمت و فرصت بی نهایت زیبا محروم بسازیم که در این موضوع می توانیم با بهره گیری و تاسی از الگوهای بینظیری همچون حضرت فاطمه (س)،حضرت زینب(س) و دیگر زنان مومنه که در سخت ترین شرایط زندگی از حجاب و عفاف خویش دفاع نمودند، برای نهادینه کردن این فرهنگ غنی و مهم استفاده نماییم.