تست

مقدمه: احداث پارک ها و ایجاد فضای سبز از آنرو که در تلطیف هوای شهر و بالا رفتن کیفیت آن موثر می باشد،اقدامی است لازم که در این زمینه در سالهای اخیر در اكثر شهرهاي ايران گامهای اساسی برداشته شده، اما هنوز هم نیاز به آن احساس می شود.مردم بخشی از اوقات فراغت خود را در فضای سبز سپری می کنند و با قدم زدن در پارک و و نشستن زیر سایه درختان، خستگی کار روزانه را از تن به درآورده ، تمدد اعصاب می کنند.

علاوه بر این فضاهای سبز، پارک ها و بوستان ها در ایجاد چشم اندازی دلنواز که آرام بخش جسم و مفرح روح است، بسیار موثرند. درختان از لحاظ شهرسازی نیز در نظم بخشیدن به تردد شهری اثر زیادی دارند.

گسترش فیزیکی شهرهای بزرگ که ناشی از افزایش جمعیت است، همچنین نوع زندگی امروزی نیاز افراد جامعه را برای گذران اوقات فراغت افزایش می دهد و این امر تقاضا برای گسترش فضای سبز و ایجاد پارکها را در شهرها به دنبال دارد، اما اگر هنگام برنامه ریزی برای احداث پارک و فضاهای سبز به اثراتی که چنین کاربری هایی بر ترافیک محل می گذراند، توجه نشود، می توانند مشکلاتی برای عبور و مرور ایجاد کند.

فضای سبز در طراحی شهری

از دهه 1950 میلادی به بعد درختکاری بخشی با اهمیت در طراحی شهری به شمار می رود. درختکاری یکی از بهترین سرمایه گذاریهایی است که یک شهر می تواند در زمینه طراحی شهری انجام دهد. بعلاوه مردم به درخت علاقه دارند و سبزه و درخت نشانه ای از زندگی در شهر است.اما آنچه که باید در طرحهای درختکاری در نظر داشت این است که درختان در کجا و چگونه غرس شوند، باید مشخص شود که در چه جاهایی نباید درخت کاشته شود. اگر از درختکاری برای مشخص کردن خیابانها یا مناطق خاصی استفاده می شود به تفاوت زیادی بین نوع درختان نیاز است تا از نظر بیننده معمولی که علاقه خاصی به جزئیات گیاه شناسی ندارد قابل تشخیص باشد.

در خیابان های فرعی که ترافیک عبوری و سریع نمی یابد ترغیب گردد، لازم است درختکاری حالت نامنظم ایستادن و رفتن را با ایجاد فاصله نامنظم بین مجموعه درختان و شاخ و برگ در هم فشرده آنها در فواصل مختلف القاء کند.خیابانهای عبوری که برای سفرهای طولانی تردد در نظر گرفته شده اند، بایستی به وسیله محوطه سازی که ویژگی پایدار و ریتم منظم متداولی را حفظ می کند مطرح شود.

هر چه سرعت ترافیک بیشتر باشد، لازم است طول مدولهای تکرار شونده بیشتر و خیابان بازتر باشد.از شکل و ارتفاع درخت می توان برای تعیین و مشخص کردن انواع خیابان استفاده نمود. اغلب مردم تفاوتهای جزیی در نوع درختان را تشخیص نمی دهند، برای موفقیت در مشخص کردن خیابانها باید تفاوت نوع درختان بارز باشد.در مواردی که حدود جغرافیایی مشخص برای واحد محله وجود ندارد، انواع مشخص درخت و الگوهای مشخص کاشت می تواند به ایجاد هویت کالبدی خاص کمک کند که خود موجب شکل گیری ارگانهای محلی خواهد شد.

یک منطقه تجاری در یک خیابان عبوری را می توان ضمن حفظ ریتم کلی با استفاده از یک نوع متفاوت درختکاری مشخص کرد. اگر درختهای اصلی خیابان از نوع همیشه سبز و درختهای قسمت تجاری از نوع برگ ریز باشند، منطقه تجاری در ماههای سرد زمستانه از آفتاب بهره مند شده ، به شدت مشخص می شود.ایجاد نوار وسط در خیابانهای عریض نقش مهمی را در هویت بخش خیابان ایفاد می کند و می تواند تأثیر گذار فضا را بهبود بخشد اما در طراحی آن باید دقت کرد که فضای خیابان در عین حفظ یکپارچگی و وحدت خود تقسیم بندی شده، ولی قطعه قطعه نگردید.از نظر بصری بهتر آن است این تقسیم بندی با غرس درختان در نوار وسط و در صورت امکان با غرس درختان در دو حریم کنار باند سواره، خصوصیت خیابان مشجر را بوجود آورد.همچنین در انتخاب گیاهان و نظم و ترتیب استقرار آنها در فضای خیابانی باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:

- ایمنی کامل فضای خیابان کاملاً تأمین باشد.

- تناسب گیاهان با فضای خیابان مد نظر قرار گیرد.

- گیاهانی انتخاب گردد که زباله در اطراف آنها جمع نشود.

نکته دیگری که در طراحی فضای سبز باید در نظر گرفته شود اینست که عابران پیاده برای رسیدن به مقصد کوتاه ترین راه را انتخاب می کنند، چنانچه مسیر پیاده در داخل فضای سبز، کوتاه در نظر گرفته نشود، آنها فضای سبز را لگد کرده و مسیری کوتاه برای خود درست می کنند.مشکل از آنجا آغاز می شود که طراحان فضای سبز برای زیبایی منظر، مسیرهای پیچ در پیچ و با شیب ملایم را در نظر می گیرند، حال آنکه عابراین پیاده مسیر مستقیم و صاف را ترجیح می دهند.همچنین طراحان شهری اغلب به منظور استفاده بیشتر از فضا و نیز زیبایی بصری، رفوژ میانی خیابانها را درختکاری می کنند.

حال آنکه درختان وسط جدول (رفوژ) خصوصاً در محل تقاطع و به ویژه زمانی که ارتفاع شاخ و برگ درختان زیاد باشد، مانع دید رانندگان می شود، استفاده از چمن برای چنین مواردی مفیدتر است. در بسیاری از کشورهای جهان در نرده حفاظ (گاردریل) وسط بزرگراهها به فواصل معینی دروازه هایی تعبیه می کنند تا در مواقع اضطراری و امداد از این دروازه ها برای تغییر مسیر حرکت و یا امداد رسانی استفاده کنند، اما در صورتی که رفوژ میانی خیابانها و بزرگراهها درختکاری شده باشد، چنانچه تصادفی در یک جهت عبور پیش بیاید، امکان دسترسی و امداد به هیچ وجه وجود ندارد. ضمن آنکه آب دادن به گلها و درختان جدول میانی خیابانها و بزرگراه ها - به ویژه با تانکر آب - برای ترافیک مشکلاتی را به وجود می آورد که تا کنون چندین حادثه را در این رابطه شاهد بوده ایم.علاوه بر این به دلیل بی دقتی در آب دادن و یا طراحی نامناسب، آب اغلب به سطح سواره رو نفوذ کرده، باعث لغزنگی سطح سواره رو می شود که بالطبع تصادفاتی را در پی خواهد داشت.

یک فایده کاشت درختان در حاشیه خیابانها و بزرگراهها، تأثیر مثبت آن در کاهش آلودگی صوتی است، اما باید توجه داشت کمربندهایی که درختان با بوته ها ایجاد می کنند، اگر باریک باشند اثر چندانی در جلوگیری از نفوذ صدا نخواهند داشت. این نوع حصارها برای آنکه مؤثر باشند، باید به اندازه کافی متراکم بوده و حداقل عرضی برابر 50 سانتیمتر داشته باشند. افزون بر این تراکم بوته های کاشته شده باید کاملاً از سطح زمین رو به بالا ادامه یابد.در ضمن برای جلوگیری از نفوذ صدا باید شاخ و برگ آنها در تمام طول سال سبز باشند.

فضای سبز و قابلیت دید

وجود موانع کنار جاده از جمله مبلمان و درختان به زیبایی منظر کمک می کند، اما دو نکته را در ارتباط با آنها باید در نظر داشت. اولین نکته خطر بالقوه برخورد با آنهاست و دومین نکته کم کردن و یا از بین بردن قابلیت دید است.قابلیت دید به تنها برای راننده بلکه برای سایر استفاده کنندگان از جاده نیز اهمیت دارد.تصمیم یک عابر برای عبور از عرض بر مبنای آگاهی از وضعیت خودروهای نزدیک شونده گرفته می شود.

یک مانع که برای مثال توسط یک درخت ایجاد شده، می تواند باعث تصمیم غلط یک عابر برای ورود به سطح سواره رو گردد.در محل هایی که راه پیچ دارد و یا در نزدیکی تقاطع ها قابلیت دید از اهمیت خاصی برخوردار است.مشکل به ویژه زمانی پیش می آید که نتوان مانع را حرکت داد، موانعی همچون درخت یا صخره از آن جمله است. علاوه بر این رشد فصلی شاخ و برگ درختان می تواند باعث بروز مشکلات عمده ای در قابلیت دید شود که این امر مخصوصاً در مورد پوشیده شدن تابلوها یا چراغهای راهنمایی صادق است.گاهی درختان در محاورت جاده کاشته می شوند تا برای عابران پیاده ، حیوانات و یا خودروهای پارک شده نوعی سایبان ایجاد کنند. این درختان به تصفیه و تلطیف هوا کمک می کنند. با این همه درختان یکی از عوامل اصلی تصادف خودروها در جاده های بین شهری هستند.هنگام کاشتن درخت در حاشیه راه باید ارزیابی دقیقی بین فواید و جود درختان و خساراتی که ممکن است تصادفات داشته باشند، انجام گیرد. درختها نمی بایست در نقاطی کاشته شوند که احتمال برخورد خودروهایی که از جاده منحرف می شوند با آنها وجود داشته باشند و در مواردی که چنین درختهایی وجود دارند یا باید آنها را قطع کرد و یا توسط نرده حفاظ نوعی ایمنی ایجاد کرد. گیاهان و درختچه ها نیز باید مرتباً هرس شوند تا مانع دید نشوند.

فضای سبز و دسترسی ها

در هنگام طراحی فضای سبز و بوستانها باید چگونگی دسترسی ها - چه سواره و چه پیاده - مورد توجه قرار گیرد، بدون در نظر گرفتن و تدارک دسترسی ها، یا از فضای سبز و پارک استفاده کافی نخواهد شد و یا برای عبور و مرور مشکلاتی ایجاد خواهد کرد.

دسترسی های سواره

پارک ها باید نسبت به ابعاد خود دارای دسترسی از خیابانهای توزیع کننده محلی یا منطقه ای باشند. برای راحتی استفاده کنندگان از پارک ، تدارک وسیله نقلیه عمومی به اندازه کافی ضروری است.ممکن است در روزهای تعطیل که تقاضا برای رفتن به پارک افزایش می یابد تدابیر لازم برای بالا بردن حجم تردد خیابانها و معابر همجوار این گونه فضاها افزایش یابد. یک راه حل کم خرج و قابل حصول، یکطرفه کردن خیابانها در این مناطق در ساعاتی خاص است. همچنین باید مسیرهای ویژه ای برای وسایل نقلیه غیر موتوری همچون دوچرخه در نظر گرفته شود تا ضمن جلوگیری از تداخل با ترافیک پیاده، دوستداران ورزش دوچرخه سواری ساعاتی از روز را بتوانند به تفریح بپردازند.

دسترسی های پیاده

چنانچه برای رفت و آمد استفاده کنندگان از پارک دسترسی پیاده به طور ایمنی تأمین نگردد، عابران پیاده مسیر سواره رو را انتخاب کرده و در چنین صورتی، هم ترافیک عبوری را کند خواهند کرد و هم خطراتی برای جان خود فراهم می کنند.مسیرهای عابرین پیاده از پارکینگها تا ورودی پارک می باید عاری از ترافیک سواره بوده و با تجهیزات ترافیکی مناسب، ایمن سازی شده باشد.نکته مهم این است که پارکها، بوستانها و فضاهای سبز که جاذب سفرهای پیاده هستند، نباید در کنار بزرگراهها آزاد راهها که سرعت مجاز در آنها زیاد است ایجاد شوند. زیرا در چنین صورتی خطر تصادفات عابر پیاده افزایش می یابد.

فضای سبز و پارکینگ (محل توقف)

در حاشیه یا نزدیک پارکها بایستی فضايی نیز برای پارکینگ (سواره، موتور سیکلت و دوچرخه) اختصاص یابد.بدون در نظر گرفتن و تدارک این تسهیلات، به یقین مشکلاتی برای عبور و مرور ایجاد خواهد شد.در چنین صورتی وسایل نقلیه با توقف در حاشیه خیابان بخشی از سواره رو را اشغال کرده، حجم عبوری را کاهش می دهند و چنانچه توقف وسایل نقلیه به شکل دوبله انجام گیرد، ترافیک عبوری را مختل می کنند.هم اینک در روزهای تعطیل در حاشیه برخی از پارکها و بوستانها که فضای سبز وسیعی دارد و امکانات تفریحی زیادی در آنها موجود است.

نتیجه

امروزه در شهرها به فضای سبز، چمنها و باغچه مسیر راهها توجه زیادی می شود و برای نگهداری آنها هزینه زیادی پرداخت می گردد. نوارهای سبزی که بین پیاده رو و خانه های مسکونی قرار دارد برای هر تازه واردی به محله های شهر، خوش آیند و دلپذیر است. مردم دوست دارند مدتها در کنار این نوارهای سبز و زیبا قدم بزنند و آنها را از نزدیک لمس کنند گاهی بی اختیار داخل چمنها می شوند ، بدون آنکه قصد خراب کردن آنها را داشته باشند.

این چمنها و نوارهای سبز کنار خیابانها و مقابل خانه ها اگر با توجه بیشتری نگهداری شوند مدتها به حیات خود ادامه می دهند و چشم اندازهای نشاط انگیز و شوق برای شهرها فراهم می کنند ولی اگر عرض پیاده روها کافی نباشد غالباً راه نابودی در پیش می گیرند. بعضی از افراد بی توجه، خصوصاً بچه ها ، فضای سبز را لگد می کنند.عابراین پیاده برای رسیدن به مقصد کوتاهترین راه را انتخاب می کنند، چنانچه مسیر پیاده در داخل فضای سبز، کوتاه در نظر گرفته نشود، آنها فضای سبز را لگد کرده و مسیری دلخواه به وجود می آورند.

فضاهای سبز و پارکها همچون ریه های شهر عمل می کنند. آنها گاز کربنیک را گرفته و اکسیژن پس می دهند و از این راه به پالایش هوای شهر کمک می کنند. همچنین با تعریق مداوم، هوا را مرطوب کرده و در نتیجه بیماریهای تنفسی را کاهش می دهند.شهرها برای حرکت و پویایی به راه و برای زنده ماندن به فضای سبز نیاز دارند.

این هر دو بایستی به نحوی در بافت شهر ترکیب شوند که مکمل یکدیگر باشند نه مزاحم یکدیگر . بدین طریق است که پارکها مشکلی برای عبور و مرور ایجاد نخواهند کرد و راهها نیز برای ادامه خود به حریم فضای سبز تجاوز نخواهند کرد.در هر حال برای اجرای هر طرح فضای سبزی لازم است که تأثیر ترافیکی آن نیز سنجیده شود و اگر قرار است در اجرای یک طرح هندسی تعدادی درخت قطع شود، میزان سودی که چند درخت در تلطیف هوای شهر دارند، در قبال تأخیری که ممکن است در ترافیک محل ایجاد کنند محاسبه شود و اگر منظور از ایجاد فضای سبز تنها مبارزه با آلودگی هواست ، بایستی به زیانهای ناشی از ترافیک نیز توجه شود.

منابع

1- مبانی طراحی شهری ، نوشته ریجارد هرمن، ترجمه راضیه رضازاده ، دانشگاه علم و صنعت ، چاپ دوم 1373.

2- شبکه ارتباطی در طراحی شهری، تألیف دکتر فریدون قریب، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول 1372.

3- مهندسی ترافیک، تألیف دکتر جلیل شاهی، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم 1373.

5- جغرافیای شهری، تألیف دکتر حسین شکویی، انتشارات کتابفروشی تهران، چاپ اول 1354.