چرا میراث فرهنگی در استان خوزستان اندرخم یک کوچه است؟

چرا نام شهرهای خوزستان درجمع هفت شهر برتر گردشگری کشور نیست؟

سهم بازدید و درآمد خوزستان از محوطه های جهانی چقدر بوده است؟

شوشان - مجتبی گهستونی

چندی پیش در نهمین جلسه ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر؛ هفت شهر برتر گردشگری در ایام نوروز معرفی شدند و اینبار نیز نام شهرهای خوزستان در لیست غایب است.

 در این میان با نام هفت شهر مشهد، اصفهان، ساری، خرم آباد، نیشابور، مریوان و رامسر مواجه می شویم و از بین شهرهای قابل تقدیر همچون تبریز، شیراز، ایلام، سنندج، مراغه و بانه، نام آبادان را هم می بینیم که کلیه برنامه های انجام شده در ان نتیجه زحمات شهرداری توانمند این شهر و منطقه آزاد اروند است.

 البته از سازمان میراث فرهنگی کشور که نام هفت شهر برتر ایران را در حوزه گردشگری انتخاب کرده انتظار نمی رود که نام شهرهای خوزستان را که برنامه هایشان با حداقل امکانات و با قرض و رو زدن به دیگران و حتی وعده های تو خالی برگزار می شود را در رتبه شهرهای کشور گذاشت.

 اما باید متاسف بود که چرا خوزستان با برخورداری از سه اثر ثبت جهانی و چندین اثر شاخص دیگر که قابلیت ثبت جهانی دارند و با طبیعت بکر و رودخانه ها، تالاب ها، جنگل ها، چشمه ها، بناها، موزه ها، تنوع قومی، تنوع گویش و لباس و... همچنان در لیست برترین ها قرار نمی گیرد.

 اگرچه سلطانی فر؛ رییس سازمان میراث فرهنگی کشور معتقد است که استان های مازندران، گیلان، خراسان رضوی، فارس، خوزستان که همه ساله مقصد مسافران نوروزی هستند، پس چگونه است که خوزستان همواره در لیست برترین ها قرار نمی گیرد.

 در واقع این پرسش مطرح می شود که شهرهای برتر در حوزه گردشگری بر اساس چه شاخص هایی انتخاب می شوند. چرا که بعضی مواقع ثابت شده است که این نوع انتخاب ها مثل آمارها سلیقه ای هستند. در همین خصوص شخص به غیر قابل قبول بودن برخی آمارها اذهان دارند. وی در اینباره گفت: ایجاد نظام آماری دقیق به عنوان یکی دیگر از مهمترین توصیه های رئیس جمهور به اعضای ستاد هماهنگی خدمات سفر باید مورد توجه قرار گیرد. نظام آماری که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرد دقیق نیست و ما باید با استفاده از امکانات و تجهیزات و با کمک دستگاه های عضو ستاد هماهنگی خدمات سفر، نظام آماری دقیقی را طراحی و مورد استفاده قرار دهیم. طراحی و ایجاد نظام آماری دقیق به منظور برنامه ریزی برای خدمات رسانی مناسب به مردم و گردشگران بسیار لازم و ضروری است.

 اگرچه درآمدهای حاصل از بازدیدها به خزانه مرکزی واریز می شود اما سهم بازدید و درآمد خوزستان از بازدیدهایی که در بناها و محوطه های میراث جهانی خوزستان (چغازنبیل، شوشتر و شوشتر) صورت می گیرد چقدر بوده است؟

 بر اساس آمارهای رسمی یک میلیون و 845 هزار و 392 نفر گردشگر داخلی و 26 هزار و 419 گردشگر خارجی در ایام عید نوروز از 19 پایگاه میراث جهانی در ایران بازدید کردند. در این میان بیش از 446 هزار گردشگر ایرانی از تخت جمشید بازدید کرده اند و درآمد حاصل از بازدید گردشگران ایرانی از تمام 19 پایگاه جهانی حدود 5 میلیارد و 361 میلیون و 760 هزار تومان بوده است.

 در این میان چغازنبیل، شوش و سازه های آبی تاریخی هر کدام با حدود 15 تا 35 هزار بازدید کننده از بازدید کننده های اندکی برخوردار بودند. با این احتساب در طول 13 روز ایام عید از محل فروش بلیت 3 هزار تومانی برای گردشگران داخلی و بلیت 20 هزار تومانی گردشگران خارجی بیش از 5 میلیارد و  456 میلیون تومان عاید 19 پایگاه میراث جهانی شده است.

 درآمد پایگاه ها از محل فروش بلیت های نوروزی مستقیما به خزانه دولت واریز می شود تا پس از مدتی 70 درصد آن به حساب اداره کل میراث فرهنگی استان ها واریز سپس سهم هر پایگاه به آن ها داده شود اما این اتفاق به ندرت می افتد و پایگاه های جهانی از درآمد بازدیدهایشان نیز محروم هستند.

 اما چرا اداره های میراث فرهنگی شهرستانها در استان خوزستان اندرخم یک کوچه هستند؟

اداره های میراث فرهنگی در شهرهای خوزستان، با پشت سرگذاشتن نوروز 1395 دوره ای دیگر را با استفاده از حداقل امکانات به پایان رساندند تا بار دیگر شرایط نامناسب خود را به رخ همگان بکشاند.

 با نگاهی به مجموع تلاش های انجام شده در شهرستانهای خوزستان برای پذیرایی و ارائه خدمات به مهمانان نوروزی در قالب ارائه نقشه، بروشور، گل، شیرینی و یا برگزاری رویدادهای فرهنگی برای معرفی پتانسیل های تاریخی، طبیعی و مذهبی و همچنین معرفی سوغات و آداب و رسوم، پی می بریم که نهایت تلاش ها صورت گرفته شده تا این اقدام های مفید و اولیه به سرانجام برسد.

 در خوزستان وقتی به ایام اسفندماه می رسیم و تب و تاب ها برای پشت سرگذاشتن تعطیلات نوروز شروع می شود، تشکیل ستاد نوروزی نخستین اقدامی است که صورت می گیرد. ستادی که با جمع آوری امکانات واحدها و معاونت های مختلف و کمک گرفتن از نیروی بخش های مختلف اداری تشکیل می شود تا نهایت خدمات مورد نیاز را به گردشگران ارائه دهد.

تجربه یک دوره حضور دائمی در ستاد نوروزی استان خوزستان و همچنین همکاری های دوره ای این موضوع را بر من ثابت کرده است که نهایت تلاش ستاد مرکزی در استان خوزستان معطوف به جمع آوری انواع آمارها و در نهایت ارسال و دریافت نامه های اداری است.

در شهرستان های مختلف خوزستان، ادارات و ستادهای نوروزی بیشترین تلاش و زحمات را متحمل می شوند تا حداقل امکانات را برای مهمانان نوروزی فراهم کرده و رویدادهای فرهنگی مختلف را به سرانجام برسانند. البته وقتی به میزان روزهای تعطیلات نوروزی و خواسته های متعدد گردشگران و بومیان نگاه می کنیم متوجه می شویم که مجموع برنامه های انجام شده یا بسیار جزیی است و یا بیشتر از آن نمی توان انتظاری داشت. 

در هفته آخر اسفند 94 بود که برگزاری رویداد نوروزگاه را در بوق و کرنا کردند ولی حاصل برگزاری این رویداد به لطف بی پولی ها و عدم حمایت ها و نبود تبلیغات تبدیل به یک رویداد محله ای با حضور کمتر از 100 تماشاچی طی سه روز شد.

به بیان ساده، ادرات میراث فرهنگی شهرستانها با سیلی صورت خود را سرخ نگه می دارند. چون گاهی شهرستانی که کل نیروهای اداری آن 20 نفر و در شهرستانی دیگر 4 نفر است شبیه به هم مقایسه می شوند. شهرستانی که دهها اثر ثبت ملی شده دارد و دیگر شهرستانی که از آثار ثبت جهانی برخوردار است و همچنین گستره خدمات آن دهها کیلومتر است تفاوت های ظاهری اندکی در زمینه امکانات و اعتبارات دارند.

بهتر است یک مثال بزنم. اداراتی مثل شوشتر و دزفول و بهبهان که بیش از 100 اثر ثبت شده دارند با اداره ای که فقط 10 اثر ثبت شده دارد و حتی به لحاظ جغرافیایی گستره آنها هم فرق می کند و میزان جاذبه های طبیعی آن متفاوت است، تنگناه های مالی آنها  که در طول سال متحمل خسارت های فراوان می شوند برابری می کنند.

در بعضی شهرستانهای خوزستان حتی سالانه پانصد هزار تومان تنخواه هم به اداره میراث فرهنگی شهرستان پرداخت نمی شود. حق ماموریت پرسنل یا با تاخیر داده می شود و یا به طور کامل پرداخت نمی گردد. در بسیاری مواقع حتی پرسنل اداری برای جابه جایی های ساده و یا ماموریت های اداری یا وسیله نقلیه نداشته و یا از نبود سوخت برای خودرو اداری محروم هستند. بارها مشاهده شده مدیر اداره میراث فرهنگی در یک شهرستان پس از پایان شورای اداری شهرسان که در فرمانداری تشکیل می شود به دلیل نداشتن خودرو، یا باید سوار ماشین های عبوری و تاکسی سرویس شود و یا باید با خودرو مدیر فلان اداره به به محل کار خود برود.

وقتی ادارات میراث فرهنگی در شهرهای مختلف خوزستان به خصوص در ایام نوروز حتی برای تامین غذای پرسنل خود و برگزاری ساده ترین برنامه های فرهنگی بودجه ای ندارند و با قرض گرفتن و درخواست از ادارات مختلف برای تامین نیازهای اولیه خود اقدام می کنند، در چنین شرایطی نمی توان انتظار داشت که کلیه ماموریت های محوله به شکل مناسبی به سرانجام برسد.

اگر نبود عشق و تلاش عده ای از دوستداران میراث فرهنگی در داخل و خارج از اداره کل میراث فرهنگی و ادارات شهرستان ها، همین اندک تلاش ها به وقوع نمی پیوست.