سیاست اخلاقی

 امروزه مباحث سیاسی, اقتصادی, فرهنگی چه در سطح ملی و کلان جامعه و چه در سطح منطقه ای در استان و شهرستانها از زبان اشخاص حفوقی و حقیقی در مجامع گوناگون و در وسایل ارتباط جمعی مطرح می شود. اصل مباحث برای توسعه و پیشرفت و نقد و بررسی و زدودن ضعف ها و توسعه و تقویت محاسن ضروری و لازم است و قطعا هرچه این مباحث از پشتوانه علمی و منطقی بیشتری برخوردار باشند اثرات و نتایچ ان مطلوبتر و مفیدتر خواهد بود از سویی دیگر این مباحث علاوه بر تاثیرگذاری بر برنامه و سیاستها و روش ها و متدهای دولتمردان ِ می تواند بر افکار عمومی مردم نیز تاثیرگذار باشد و موجب ارتقاء اگاهی های گوناگون مردم نسبت به انچه در کشور می گذرد باشد.علیرغم این تاثیرات ِ این موضوع نیز می تواند در بین احاد مردم موضعگیری های سیاسی و سلیقه ای مثبت یا منفی را نیز بهمراه داشته باشد.بخصوص زمانیکه این مباحث از درون تشکلات گروهی و سازمانی و حزیی تراوش کند .

بنابراین بدون شک ارکان دمکراسی همچون رسانه ها و مطبوعات ِ احزاب و تشکلات صنفی و مدنی نقش غیر قابل انکار و تاثیرگذاری در روند توسعه همه جانبه مردم و کشور و نظارت بر قدرت ساختار حقوقی نظام های سیاسی حاکم ایفاء می کنند. اما آنچه مهم است روش و شیوه اخلاقی این تاثیرگذاری و نظارت است که می باید مورد توجه اساسی و زیربنایی قرار گیرد.

موضوع اخلاق در سیاست از مباحثی است که از قدیم الایام مورد توجه صاحبان اندیشه و پیشگامان اندیشه سیاسی قرار گرفته است.

سقراط می گوید: دانش سیاسی باید مقدم بر هر چیز, مردم را با وظایف اخلاقی خود اشنا سازد. افلاطون می گوید: حکومتها را با معیار اخلاقیات محک می زنند.ارسطو سیاست را وسیله ای برای نیل به سعادت و زندگی اخلاقی معرفی می کند.

با ظهور اندیشه ماکیاولی در اغاز دوره رنسانس دیگر سیاست ذیل اخلاق تعریف نمی شده است و سیاست را ذاتی مستقل از اخلاق دانسته اند. و همین امر موجب شده تا نظام سیاسی دروغین دنیا بر مبنای سیاست ماکیاولی پدر علم سیاست مدرن غرب پایه ریزی شود .

بعد ار ان اندیشمندان و سیاسیونی همچون فرانسیس بیکن ِ هابز ِ جان لاک ِ موسولینی و چرچیل و ...... هرکدام تحت تاثیر افکار سیاسی ماکیاولی به ارائه نظریات گوناگون در باب حکومت و سیاست پرداخته اند.افرادی چون راسل و نیچه نیز از کسانی هستند که با ارائه نظرات خود پایه اخلاق را از اساس متزلزل کرده اند مارکسیست ها و روشنفکران سکولار و برخی مقدس نماها رابطه دین و سیاست را نیز در تباین و تضاد می بینند.در دوره مدرنیته کانت بحث وجدان را مطرح می کند و می گوید قوانینی که برخاسته از وجدان باشد می تواند دولت و جامعه را به سعادت برساند. روسو در قرارداد اجتماعی معتقد به رابطه اساسی بین اخلاق با سیاست و دولت است. روسو و هگل نیز دولت را نهادی اخلاقی می دانسته اند که از رشد اخلاقی انسانها جدایی ناپذیر است نیچه به عنوان بنیانگذار تفکر پست مدرنیته اخلاق را نسبی می داند و اخلاق و مذهب را عامل پوچ گرایی و انحطاط انسان اروپایی می داند مارکسیست لنینیستها هم مروج رویکرد و دیدگاه تبعیت اخلاق از سیاست بودند یعنی هر چه حزب کمونیست انجام دهد عین اخلاق است.

علما و متفکران اسلامی چون ابن مسکویه ِ ابوحامد محمد غزالی طوسی ِ ابونصر فارابی ِ ابن سینا ِ خواجه نصیر طوسی ِ حضرت امام حمینی (ره) بحث اخلاقی را مبنای سیاست می دانند .

ابن سینا می گوید: قدرت سیاسی تنها به شخصی که دارای عقل سلیم و فصائل اخلاقی و پیش از همه بر شریعت اگاهی دارد تعلق می گیرد وی معتقد به نوعی سیاست اخلاقی در عرصه زندگی سیاسی بوده است.

در روش و اندیشه انبیاء بزرگ الهی از انجاییکه حکومت را حق الهی دانسته اند که از ربوبیت و هدایت خداوندی ناشی می شود وخداوند این مسئولیت را به عنوان امانت به انها عطاء کرده است بنابراین اخلاق و مذهب را به عنوان رکن اساسی در سیاست و حکمت داری به کار گرفته اند تا جاییکه پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند ; من برای مکارم اخلاق مبعوث شده ام.

امام علی ( ع ) در نامه خود به سردار رشید و فداکارش مالک اشتر که بحق باید از این نامه به عنوان منشور اخلاقی حاکمان سیاسی یاد کرد ِ اخلاق و سیاست را در نظر و عمل در هم امیخت و ساز و کارهای ان را در جامعه مشخص و تبیین نمود امام در این نامه مالک را به و فایی به عهد و پرهیز از پیمان شکنی و خدعه و نیرنگ و اجتناب از دروغ و فریبکاری می کند از منظر امام علی ( ع) کسب قدرت در جامعه هدف نیست.امام علی (ع) در جواب عده ای که معاویه را زیرکتر از ایشان می دانستند فرمود ; به خدا سوگند معاویه زیرکتر از من نیست. لیکن شیوه او پیمان شکنی و گنه کاری است اگر پیمان شکنی ناخوش ایند نبود زیرکتر از من نبود.

در قرن بیستم شخصیت های بزرگ و تاثیرگذار و بیادماندنی همچون واسلاوهالِ ِ مهاتماگاندی ِ نلسون ماندلا و حضرت امام خمینی (ره) معتفد بودند که سیاست در اخلاق ریشه دارد و کوشیدند بر اساس دیدگاه خود عمل کنند و موفق هم شدند. امام خمینی (ره) تلاش کرد نظریه یگانگی اخلاق و سیاست را بر اساس اصول اسلامی استوار سازد و اعتقاد داشت سیاست و اخلاق دو جنبه مکمل از یک پیکره هستند. مروجین و پیروان اندیشه سیاسی ماکیا لی متاسفانه امروز به اخلاقی که بر پایه اصل لذت و خودخواهی و نفع طلبی استوار است و اساس ان را حب ذات و غربزه جنسی تشکیل می دهد معتقد هستند متاسفانه امروز پیروان این اندیشه سیاسی ِ اخلاق مذهبی را مردود و روش های اخلاقی شهودی و دنیوی را عظیم می شمارند در غرب سیاست تابع اخلاق نیست بلکه اخلاق تابع سیاست است.

اخلاق سیاسی غرب بر مبنای فلسفه سیاسی ماکیاولی شکل گرفته است فعالیت احزاب در غرب بر اساس معاملات و دادو ستدها صورت می گیرد دنبال منفعتی مشترک هستندکه بین خودشان تعریف می کنند شاید هم خیلی با هم همفکر نباشند گاهی هم مخالفند شخصیت های سیاسی ِ اقتصادی و فرهنگی هم از انها حمایت می کنند بشرطی که چیزی نصیب انها شود. حزب در غرب یعنی مجم عه ای برای کسب قدرت در انجا یک نوع ولایت حزبی وجود دارد و تسلیم بی چون و چرا در مواضع حزبی و جناحی وجود دا رد. فعالان سیاسی در غرب معتقدند که سیاست با پاکدامنی سازگار نیست. و هرکس که می خواهد به عرصه سیاست وارد شود باید قید ارزشهای اخلاقی را بزند و این اقتضای فعالیت های سیاسی است; مدار اخلاق حقیقت است حال انکه انگیزه سیاست منفعت و مصلحت می باشد ِ سیاست چیزی جز عرصه ای برای کسب توسعه و حفظ قدرت نیست. و اینها تنها با فدا کردن اصول اخلاقی حاصل می شود. و در پس هر اقدام سیاسی ِ انبوهی از فضایل له شده اخلاقی به چشم می خورد.

اما حقیقت این است که اگر اخلاق را از سیاست جدا سازیم هر چبزی را مجاز می دانیم و نمی توان دولت یا حزب یا شخصی را به دلیل خطاهایش محاکمه کرد و یا حتی مقصر دانست واین یک بازی است که ورود به ان خطرناک است .

از نگاهی دیگر با اعتقاد به این اندیشه ِ معیاری ببرونی برای محک تخطی حاکمان وجود ندارد و انها می توانند هرجا که خواستند به بهانه ضرورتهای سیاسی ِ شهروندهای خود را فریب دهند و به سود خود و بر خلاف منافع و خواسته های شهروندان خویش عمل کنند.

اوج فعالیت های سیاسی افراد و تشکلات سیاسی برای کسب قدرت در حکومت است افراد و احزاب اگر کارهایشان برای اصلاح امور و نفع مردم باشد دعوایی با هم نخواهند داشت اگر دعوا و تخریب شخصیت بود معلوم است اهداف دیگری دارند. غایت و هدف حزب رسیدن به قدرت است اما در اندیشه الهی هدف به قدرت رسیدن نیست بلکه عرضه کردن بهترین افراد با بهترین ویژگی ها برای دست یابی به مناصب مهم با هدف خدمت است .

احزاب به شفافیت فضای عمومی جامعه می پردازند و عملکرد افراد و شخصیت ها را رصد می کنند اصل تشکیل حزب بر اساس تفاوت های میان دیدگاه ها و نگرش هاست احزاب برای رسیدن به قدرت در سطوح مختلف فعالیتهای خود را گسترس می دهند در حالیکه رسیدن به قدرت در اموزه های اسلامی جایگاهی ندارد افراد با رعایت موازین اخلاقی باید شایستگی های خود را به جامعه عرضه کنند تا توسط مردم شناخته شوند و به مناصب گوناگون جهت خدمت به مردم توسط حاکمیت گماشته شوند.

حال با توجه به اندیشه های سیاسی اندیشمندان و عملکرد سیاسیون پبرو این اندیشه ها ِ افراد و تشکلات موجود در نظام جمهوری اسلامی ایران در موضعگیری و نقد و بررسی نظرات دیگران و تبلیغات حزیی و انتخاباتی و ارائه راهکارهای سیاسی ِ اجتماعی ِ افتصادی و فرهنگی از کدامین متد و روش صاحبان اندیشه سیاسی بهره می برند سیاست اخلاقی یا اخلاق سیاسی ؟ ایا معتقد به اخلاق در سیاست می باشند یا خیر ؟ واقعیت موجود در جریان فعالیت های سیاسی این است که انچه کاملا به دست فراموشی سپرده می شود و در حاشیه قرار می گیرد اخلاق است ! این بد اخلاقی ها به طور یقین بر مناسبات جامعه اثرگذار خواهد بود و مردم را روبروی هم قرار خواهد داد در نهایت دودستگی ها مانع بزرگ برای وحدت ملی و اشتی ملی خواهد شد در حالیکه نه فرهنگ ما چنین بداخلاقی ها را برمی تابد و نه مبانی اعتقادی ما. یادمان نرود قرار بوده نظام جمهوری اسلامی از این حیث با جوامع دیگر تفاوت داشته باشد. اما عملکرد بعضی از نیروهای داخلی حکایت از این دارد که انها براین باورند که پیچیدگی سیاسی و دشواری حکومت امروزی راه را بر اخلاق بسته است و در سیاست نمی توان اخلاق رابکار گرفت اما غافل از اینکه نهایتا این باور به سیاست ماکیاولی منتج خواهد شد سیاستی که امروز دنیای پرمدعای به اصطلاح متمدن غرب گرفتار ان شده است .