خوزستان، پنجمين استان پرجمعيت كشور

بر اساس نتايج نهایی سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1390، جمعيت استان خوزستان بيش از چهار ميليون و ٥٣١ هزار نفر (حدود 6.03درصد جمعیت کل کشور) بوده و از این لحاظ در رتبه پنجم را در بین استان‌های کشور قرار دارد.

به گزارش شوشان به نقل از ایسنا، نسبت جنسی جمعیت استان 101.8 است؛ یعنی به ازاء هر 100 نفر زن (و دختر)، 101.8نفر مرد (و پسر) وجود دارند.

در سال‌های 90-1375 سهم خانوارهای با يك تا 4 نفر افزایش و سهم خانوارهای 6 نفره و بیشتر (میانگین تعداد اعضاء خانوار) کاهش چشمگیری یافته است.

در گذشته، داشتن فرزندان زياد براي اداره­ مزرعه خانوادگي، يك نعمت اقتصادي محسوب می‌شد و از اين رو خانواده‏‏هايي كه صاحب فرزندان بيشتري (به ويژه فرزندان پسر) بودند، از نيروي كار و قدرت بيشتري نيز برخوردار مي‏شدند و متعاقب آن به امنيت اقتصادي و سياسي بالاتري نيز دست مي‏يافتند اما امروزه با رشد شهرنشيني و انتقال جمعیت از جامعه روستايي و كشاورزي  به يك جامعه شهري، نه تنها تامين اقتصادي با داشتن فرزندان بيشتر و خانواده‏‏هاي گسترده (شامل پدربزرگ، مادربزرگ و ...) مشكل‌تر شده است، بلكه ضريب مطلوبيت آنها نيز در تابع رفاه نان‌آوران خانواده (پدر و مادر) كمتر شده است.

بنابراين با اين مفهوم، افراد ضريب مطلوبيت بيشتري به رفاه خودشان مي‏دهند و بر اين باورند كه با كاهش بار تكفل مي‏توانند به سطح رفاه بالاتري دست يابند.

امروزه عواملي چون شهرنشيني و متعاقب آن تغيير الگوي زندگي (براي مثال تغيير الگوي مسكن از واحدهاي مسكوني گسترده به آپارتمان‌نشيني)، فردگرايانه، كمرنگ شدن كار ويژه‏‏ سنتي پدربزرگ‏‏ها، مادربزرگ‏‏ها و ساير بستگان نسبي در خانواده، قدرت اقتصادي پايين خانواده و ريسك ناشي از بار تكفل بيشتر و. . .، موجب هسته‏‏‏‏‏اي شدن خانواده و كاهش تعداد خانوار در كشور شده‏ است.

موج دوم افزایش جمعیت در خوزستان

جمعیت صفر تا 4 ساله (اطفال) در سال 1390 نسبت به رقم مشابه در سال 1385، سالانه به طور  میانگین 3.38درصد (2برابر میانگین نرخ رشد سالانه جمعیت کل استان) افزایش یافته که ناشی از  رسیدن جمعیت متولد دهه اول انقلاب (موج اول) به سن تجدید نسل(باروری) است.

مقایسه جمعیت 75ساله و بيشتر(سالمندان) در سال 1390نسبت به سال 1385، نيز بیانگر افزایش اين رده سني به میزان 36.5 درصد است.

سهم جمعیت صفر تا 14 ساله(کودکان و نوجوانان) از 44.2 درصد در سال1375 و 28.6درصد در سال 1385به 26.4 درصد در سال 1390 کاهش یافته و در مقابل، سهم جمعیت 65 ساله و بیشتر از  3.8 درصد در سال 1385 به 4.1 درصد در سال 1390افزایش یافته است. همچنين در سال 1390، سهم جمعیت 65 ساله و بیشتر از جمعیت کل کشور 5.7 درصد بوده است.

گفتني است در بین گروه‌های سنی، گروه های سنی 20 تا 24 ساله و  25 تا 29 ساله خوزستان (متولدین دهه1360) به ترتیب دارای بیشترین درصد جمعیت بوده و 23.7 درصد جمعیت استان در این دو گروه سنی قرار دارند.

افزايش نرخ رشد جمعیت شهری خوزستان

متوسط نرخ رشد سالانه جمعيت استان از 1.33 درصد در دهه 85-1375 به 1.17 درصد در دوره زماني 90-1385 كاهش يافته است. در این دوره زمانی، در محدوده تقسیمات کشوری سال1391، نرخ رشد جمعیت شهری و روستایی استان به ترتیب  1.38درصدو0.68  درصد بوده است.

از سوي ديگر هرم سنی که نشان دهنده ساختار جنسی و سنی جمعیت است در سال‌های 1375 و 1390تغییر چشمگیری یافته و در 4 دهه 90-1350(به جز دهه 75-1365) استان خوزستان،‌ مهاجرفرست بوده است. در دهه75-1365، به دلیل بازگشت مهاجرین جنگ تحمیلی، استان خوزستان مهاجرپذیر بوده است.

در دهه65-1355 (عمدتا)به دلیل وقوع جنگ تحمیلی، تعداد 349 هزار نفر از مردم استان خوزستان به سایر استان‌های کشور مهاجرت کردند ولی تعداد مهاجرین وارد شده به استان خوزستان در دهه بعد که جنگ خاتمه یافت، 278.3 هزار نفر بود. بنابر اين پیش‌بینی می شود در سال‌های برنامه پنجم توسعه، نیز استان خوزستان مهاجرفرست باشد.

وضعيت زناشويي در استان خوزستان

در آبان ماه 1390، در بين جمعيت 15 ساله و بيش‌تر استان 61.7 درصد از مردان و 62.7 درصد از زنان، "داراي همسر" بوده‌اند.

36.8 درصد مردان و 28.9 درصد زنان خوزستان، "هرگز ازدواج نكرده" بوده‌اند. این نسبت‌ها در کل کشور به ترتیب 32.2 درصد و 23.6درصد بوده است که بیانگر بالا بودن این نسبت در استان خوزستان است.

در خوزستان، درصد زنان بی‌همسر بر اثر طلاق یا فوت همسر،  بیشتر از مردان (با وضعیت مشابه) بوده است. همچنین درصد مردان و زنان "بی‌همسر بر اثر طلاق یا فوت همسر " در  شهرها، بیشتر از روستاها بوده است.

درصد مردان و زنان 15 ساله و بيش‌تر "بی‌همسر بر اثر طلاق" استان در سال 1385 به ترتیب 0.4 درصد و 0.7درصد بوده که کمتر از ارقام مشابه در سال 1390بوده است.

ميزان باروري خانوارهاي شهري و روستايي

در سال 1390 ميانگين تعداد فرزندان زنده به دنيا آورده در طول زندگي، براي هر يك از زنان 15 تا 49 ساله که حداقل یک بار ازدواج کرده، در كل استان 2.35 فرزند و در کل کشور 1.98 فرزند بوده است. میزان اين شاخص ‌در نقاط شهري و روستایی استان به ترتیب 2.19  فرزند و 2.76 فرزند است. در سال 1385 این شاخص در استان 2.56  بوده است.

بالا بودن میزان نرخ ولادت خوزستان در مقایسه با کل کشور

آمارهای ولادت ثبت شده  سازمان ثبت احوال کشور که در سالنامه های آماری کشور ارایه شده نیز نشان‌دهنده بالا بودن میزان نرخ ولادت خوزستان در مقایسه با کل کشور است.

نسبت شهرنشینی در خوزستان 71.8 درصد است

تعداد شهرهای استان از 28 شهر در سال1375 به 47 شهر در سال 1385 و  62 شهر در سال 1390 افزایش یافته است.

نسبت شهرنشینی(سهم جمعیت شهرها از جمعیت کل استان) از  62.5درصد در سال 1375 به  67.2 در سال 1385 و 71.8 درصد در سال 1390 افزایش یافته است. پس از سرشماري سال 1385 تا سال1391 تعداد 14آبادي تبديل به شهر و  29آبادي به شهر ملحق شدند كه در سال 1385 جمعيت آنها  154هزار و 406 نفر بوده است.

در سال 1390 (بر اساس تقسیمات کشوری سال1391)، جمعیت نقاط شهری استان خوزستان 3 ميليون و 251 هزار و 881 نفر و جمعیت شهر اهواز 34.2 درصد جمعیت نقاط شهری استان بوده است.

جمعیت کل 19شهر (30.6درصد شهرهای استان) که جمعیت هر یک از آنها در محدوده يك‌هزار و 277 نفر تا 6 هزار و 239 نفر قرار دارد، 1.98درصد (کمتر از 2درصد) جمعیت نقاط شهری بوده است.

تعداد مناطق روستایی خوزستان

در سال 1390، استان خوزستان داراي تعداد 6 هزار و 419 آبادی شامل3 هزار و 771 آبادی دارای سکنه دایمی، 2 هزار و 118 آبادی خالی از سکنه دایمی و بقیه (530آبادی) دارای سکنه یا خالی از سکنه موسمی بوده است.

آبادی‌هاي دارای سکنه دایمی، شامل 3 هزار و 548 ده(روستا) و 223 مزرعه (گاوداری، مرغداری و ...) و مکان (پمپ بنزین، تعمیرگاه، پاسگاه انتظامی و ...) بوده است.

44.4 درصد روستاهای دارای سکنه، دارای يك تا 19خانوار بوده و 4.7درصد جمعیت روستایی(به جز مزارع و مکان‌ها)در آنها ساکن بوده‌اند.

61.9 درصد این روستاها در ناحیه کوهستانی استان( شهرستان‌های اندیکا، لالی، مسجدسلیمان، ایذه، باغملک و شمال‌غرب دزفول) قرار دارند. همچنین  73.3 درصد از روستاهای خالی از سکنه متعلق به این مناطق هستند.

17.8 درصد روستاها، دارای100خانوار یا بیشتر بوده که 70.9 درصد جمعیت روستایی استان در آنها ساکن است. 54.2 درصد این روستاها در ناحیه جلگه میانی استان(شهرستان‌های اهواز، باوی، شوشتر، شوش، جنوب دزفول، دشت‌آزادگان و شادگان) قرار دارند.

منبع: دفتر آمار و اطلاعات استانداري خوزستان