آغاز مذاكرات اصلاح‌طلبان با روحاني

آيا در شوراي عالي سیاستگذاري جريان اصلاحات اختلاف نظرهايي درباره شيوه ورود به انتخابات رياست‌جمهوري و شوراها وجود دارد؟ چرا برخي از طيف‌هاي اصلاحات بر رويكرد حزبي تاكيد مي‌كنند و در مقابل برخي معتقدند بايد از همه پتانسيل جريان اصلاحات در انتخابات استفاده كرد؟آيا اين اختلافات به دودستگي منجر نخواهد شد؟

تحزب در ايران به معناي غربي آن وجود ندارد. تجربه تاريخي در جامعه ايران نيز نشان داده كه احزاب به دلايل جامعه شناختي و سياسي نتوانسته‌اند به وظايف خود عمل كنند. اگر احزاب در ايران نهادينه شده بودند و مي‌توانستند نقش احزاب كلاسيك را در جامعه ايران ايفا كنند عقل سليم حكم مي‌كرد كه جريان‌هاي سياسي با رويكرد«حزب محور» در رقابت‌هاي انتخاباتي نقش آفريني كنند. در نتيجه در ايران معمولا فعاليت‌هاي جبهه‌اي بيشتر كارايي دارند و بيشتر با واقعيت‌هاي جامعه همخواني دارد. از سوي ديگر در دو دهه گذشته هيچ‌گاه بين دو جريان اصلاح‌طلب و محافظه‌كار ايران در زمينه امكانات و ابزارها توازن وجود نداشته است. با اين وجود اصلاح‌طلبان در بسياري از بزنگاه‌ها پيروز رقابت با محافظه‌كاران بوده‌اند. همه اين عوامل نشان‌دهنده اين مساله است كه اصلاح‌طلبان بايد در انتخابات رياست‌جمهوري و شوراهای سال۹۶ مانند سال۹۲ به صورت جبهه‌اي وارد كارزار رقابت‌هاي انتخاباتي شوند و تلاش كنند از همه پتانسيل موجود خود در جهت پيروزي در اين رقابت‌ها استفاده كنند. جريان اصلاحات يك بار و در سال۱۳۸۴ رويكرد حزبي را در انتخابات تجربه كرده و نتيجه مطلوبي اتخاذ نكرده است. در انتخابات رياست‌جمهوري سال۸۴ طيف‌هاي مختلف اصلاح‌طلب تلاش كردند با كانديداي حزبي خود وارد رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري شوند و به همين دليل جريان اصلاحات با كثرت كانديداها مواجه شد. در نتيجه محمود احمدي‌نژاد از كثرت كانديدا در جريان اصلاحات استفاده كرد و به رياست‌جمهوري رسيد. رياست‌جمهوري احمدي‌نژاد علاوه بر اينكه آسيب‌هاي جدي به جريان محافظه‌كار ايران زد، نابساماني‌هاي گسترده و عميقي نيز براي كشور به همراه داشت. در نتيجه اصلاح‌طلبان بايد از تجربه تاريخي سال۸۴ درس عبرت بگيرند و به جاي اينكه با رويكرد حزبي وارد انتخابات رياست‌جمهوري شوند با رويكرد جبهه‌اي و فراگير در انتخابات حاضر شوند تا بتوانند طيف‌هاي مختلف اصلاح‌طلبي را تحت‌پوشش خود قرار بدهند.

در شرايط كنوني كدام يك از احزاب بر رويكرد حزبي در شوراي عالي سیاستگذاري تاكيد مي‌كنند؟

در گذشته ۶ حزب چنين ديدگاهي داشتند. با اين وجود به تازگي «انجمن اسلامي مهندسين» و «انجمن اسلامي معلمان» به شوراي عالي پيوسته‌اند و از ديدگاه گذشته خود عدول كرده‌اند. حزب «اعتماد ملي» نيز به تازگي تشكيل جلسه داده و تصميم گرفته كه در نهايت در راستاي سياست‌هاي شوراي عالي سیاستگذاري حركت كند. با اين وجود حزب «مردم سالاري»، حزب «اراده ملت» و «مجمع نيروهاي خط امام» هنوز ديدگاه‌هاي گذشته خود را دنبال مي‌كنند و به دنبال رويكرد حزبي در جريان اصلاحات هستند. پيش‌بيني بنده اين است كه اين احزاب نيز در نهايت ديدگاه حضور جبهه‌اي را در انتخابات مي‌پذيرند و با شوراي عالي سیاستگذاري همراه مي‌شوند. در نتيجه جاي هيچ گونه نگراني براي ايجاد دودستگي و انشقاق وجود ندارد. جريان اصلاحات در سال۹۶ با دو انتخابات همزمان مواجه خواهد بود. به همين دليل در انتخابات رياست‌جمهوري با حمايت قاطع از آقاي روحاني وارد رقابت‌هاي انتخاباتي خواهد شد. از سوي ديگر جريان اصلاحات تلاش خواهد كرد در انتخابات شوراي شهر تهران تنها با يك ليست در انتخابات حاضر شود. اين وضعيت اما در انتخابات مناطق مختلف كشور وضعيت يكساني نخواهد داشت و ممكن است اصلاح‌طلبان با توجه به شرايط انتخابات تصميمات جديدي اتخاذ كنند.

در شرايط كنوني ارتباطات انتخاباتي اصلاح‌طلبان با اعضاي دولت به چه صورت جلو مي‌رود؟ بيشتر مراودات اعضاي دولت و اصلاح‌طلبان حول چه محورهايي صورت مي‌پذيرد؟

در هفته‌هاي اخير ميزان ارتباطات اعضاي دولت با اصلاح‌طلبان بيشتر از گذشته شده است و اين مساله بيشتر رنگ و بوي انتخابات دارد. به صورت طبيعي نيز چون دولت و جريان اصلاحات در يك مسير مشترك حركت مي‌كنند انتظار مي‌رود كه در آستانه انتخابات مراودات بيشتر و جدي‌تري در اين زمينه صورت بگيرد. در شرايط كنوني دغدغه اصلاح‌طلبان و حزب منتسب به دولت يعني حزب اعتدال و توسعه، حضور مقتدر و يكپارچه در انتخابات رياست‌جمهوري و حمايت قاطع از آقاي روحاني است. به همين دليل نيز روز‌به‌روز مواضع مختلف در شوراي عالي ائتلاف به هم نزديك‌تر خواهد شد تا اصلاح‌طلبان با يك رويكرد منطقي و مثبت وارد رقابت‌هاي انتخاباتي شوند. با اين وجود مشكلي كه در جريان اصلاحات وجود دارد اين است كه با كنار رفتن احمدي‌نژاد از فضاي انتخاباتي هنوز اصلاح‌طلبان نمي‌دانند كه رقيب با چه استراتژي‌ای وارد رقابت‌هاي انتخاباتي خواهد شد. شايد اگر آقاي احمدي‌نژاد در فضاي انتخاباتي باقي مي‌ماند بهتر و راحت‌تر مي‌شد آرايش سياسي انتخابات آينده را تحليل كرد. با اين وجود اين نقطه ابهام براي اصلاح‌طلبان وجود دارد كه اصولگرايان پس از احمدي‌نژاد با چه استراتژي‌ای در انتخابات رياست‌جمهوري وارد خواهند شد. در شرايط كنوني تنها مي‌توان تخمين زد كه اصولگرايان معتدل به سمت آقاي روحاني تمايل پيدا خواهند كرد و اصولگرايان تندرو نيز به دنبال گزينه‌ جايگزين آقاي احمدي‌نژاد هستند. در نتيجه هنوز وضعيت اصولگرايان سنتي كه از اهميت ويژه‌اي نيز در جريان اصولگرا برخوردار هستند مشخص نيست.

پس از تغيير سه وزير در كابينه آقاي روحاني انتظار مي‌رفت كه تغييرات در دولت ادامه داشته باشد. با اين وجود تاكنون اين تغييرات ادامه نداشته است. به نظر شما آقاي روحاني با اين تغييرات به چه اهداف كوتاه‌مدت و بلندمدتي مي‌انديشيد؟

آقاي فاني در آستانه استيضاح قرار داشت و بايد نسبت به عملكرد خود در مقابل نمايندگان مجلس پاسخ مي‌داد. به نظر من آقاي روحاني بايد عجله نمي‌كردند و اجازه مي‌دادند ناگفته‌هاي پشت پرده وزارت آموزش و پرورش در صحن علني مجلس و از زبان آقاي فاني گفته مي‌شد تا اگر مجلس دوباره به ايشان راي اعتماد نمي‌دادند آقاي روحاني تصميم جديد خود را عملياتي مي‌كرد. از سوي ديگر گره خوردن وضعيت آقاي‌جنتي در وزارت ارشاد با دو وزير ديگر نيز جاي سوال داشت. به نظر مي‌رسيد تصميم بركناري آقاي جنتي از جاي ديگري گرفته شده و ايشان به دلايل نامعلوم از وزارت فرهنگ و ارشاد كنار گذاشته شده است. با اين وجود تنها وزيري كه از مدت‌ها قبل پيش‌بيني مي‌شد كه تغيير كند آقاي گودرزي وزير ورزش بود كه موفق نشده بود نيازهاي تخصصي ورزشكاران را درك كند و به همين دليل آقاي روحاني تلاش كردند از يك نيروي جديد براي تحرك بخشي به وزارت ورزش و جوانان استفاده كنند. با اين وجود به نظر من بخش بازرگاني و صنعت از ماه‌هاي اوليه تشكيل دولت تاكنون با حواشي مختلفي روبه‌رو بوده و بايد روزي به اين حاشيه‌ها پايان داد. از سوي ديگر تيم اقتصادي و معيشتي دولت نيز موفق نشده به مطالبات جامعه در اين زمينه پاسخ مناسب بدهد و به همين دليل نياز به تغيير در اين تيم نيز مشهود است.

مهم‌ترين چالش آقاي روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري۹۶ چيست؟ خطرات و چالش‌هاي پيش روي آقاي روحاني بيشتر در درون جريان حامي و پايگاه اجتماعي ايشان است يا از سوي مخالفان دولت؟

آقاي روحاني در سال۹۶ بسيار باتجربه‌تر از سال۹۲ شده و نسبت به واقعيات حاكميت سياسي و جامعه آگاهي بيشتري پيدا كرده است. از سوي ديگر حمايت اصلاح‌طلبان از آقاي روحاني در سال۹۶ با حمايت در سال۹۲ تفاوت دارد و اصلاح‌طلبان به دنبال اين هستند كه با‌ سازوكار جديدي از آقاي روحاني در انتخابات حمايت كنند. بدون شك مهم‌ترين دستاورد دولت آقاي روحاني توافق هسته‌اي با قدرت‌هاي جهاني بوده كه برخي معتقدند اگر برجام تنها دستاورد دولت آقاي روحاني نيز باشد كفايت مي‌كند و مي‌توان به دولت نمره قابل قبولي داد. با اين وجود دولت آقاي روحاني به دليل به هم ريختگي تيم رسانه‌اي و سياسي موفق نشد افكار عمومي را به خوبي با ماهيت برجام و پيامدهاي آن آشنا كند. از سوي ديگر مخالفان دولت تا آنجا كه مي‌توانستند عليه برجام هجمه كردند و افكار عمومي را عليه آن ترغيب كردند. به همين دليل آقاي روحاني بايد براي دوران پسابرجام مختصات فكري و سياسي خاص اين دوران را تعريف كند و بر اساس آن عملكرد دولت را براي مردم تشريح و تبيين كند. آقاي روحاني بايد در انتخابات۹۶ با يك سازماندهي دقيق و منظم در انتخابات حضور پيدا كند. برخي عنوان مي‌كنند ايشان نبايد براي خود ستاد انتخاباتي تشكيل دهد. اين در حالي است كه به نظر من تشكيل ستاد براي آقاي روحاني يك مساله ضروري و حياتي است. ستادي كه آقاي روحاني تشكيل مي‌دهد نيز نبايد تنها به امور جاري و روزمره انتخاباتي بپردازد بلكه بايد با يك سازوكار ميداني گسترده در پهنه جغرافيايي كشور ديدگاه‌هاي مردم مناطق مختلف كشور را نسبت به آقاي روحاني مورد ارزيابي و سنجش دقيق قرار بدهد. برخي گمان مي‌كنند همين كه جريان اصلاحات و برخي از اصولگرايان از آقاي روحاني در انتخابات حمايت كنند ايشان موفق خواهد شد دوباره به رياست جهوري برسد. اين در حالي است كه سبد راي آقاي روحاني كف خيابان‌هاي شهرهاي مختلف كشور است و نيازمند كار ميداني و سازوكار دقيق و حساب شده است. يكي از اشتباهات دولت اول عدم تغيير و عدم توجه كافي به مديران احمدي‌نژادي در دستگاه‌هاي اجرايي بود. آقاي روحاني با علم به اينكه اين افراد در ظاهر با دولت همراهي مي‌كنند اما در باطن راه ديگري را در پيش مي‌گيرند از تصميم‌گيري كاربردي براي اين افراد پرهيز كرد. نكته مهم اينجاست كه اين افراد به دليل ارتباط مستقيم با مردم هر منطقه از تاثيرگذاري زيادي در جهت‌دهي افكار عمومي برخوردار هستند و به همين دليل ممكن است پايگاه راي آقاي روحاني را به صورت جدي تهديد كنند. آقاي روحاني بايد در زمينه تغييرات مديريت استاني و همچنين مديران شهري تصميم جدي‌تري مي‌گرفت كه متاسفانه اين اتفاق رخ نداد.

آقاي عارف به مرور زمان از انفعال روزهاي ابتدايي مجلس به دليل شكست در انتخابات هيات رئيسه خارج شده و حضور جدي‌تري در فضاي مجلس و رسانه‌هاي كشور پيدا كرده است. از سوي ديگر زمزمه‌هايي مبني بر تمايل آقاي عارف براي حضور در انتخابات رياست‌جمهوري به گوش مي‌رسد. ارزيابي شما از آينده سياسي آقاي عارف چيست؟

آقاي عارف هيچ گونه دغدغه‌اي براي حضور در انتخابات رياست‌جمهوري سال۹۶ ندارند و فعاليت‌هاي انتخاباتي ايشان معطوف به سال۱۴۰۰ است. در شرايط كنوني ايشان رئيس شوراي ائتلاف جريان اصلاحات براي انتخابات رياست‌جمهوري۹۶ هستند و به صورت طبيعي جايگاه ايشان با حضوردر انتخابات منافات دارد. شنيده‌هاي بنده حاكي از اين نكته است كه برخي از افراد مانند آقاي عارف و جهانگيري براي انتخابات رياست‌جمهوري۱۴۰۰ برنامه دارند و ممكن است در آن مقطع زماني خود را در معرض آراي مردم قرار بدهند.

آيا شوراي عالي ائتلاف جريان اصلاحات قصد ندارد با آقاي روحاني درباره انتخابات رياست‌جمهوري۹۶ مذاكره و مفاهمه كند؟

بر اساس اعلام آقاي عارف به عنوان رئيس شوراي عالي ائتلاف و سخنان برخي از اعضاي اين شورا به زودي اصلاح‌طلبان با آقاي روحاني درباره انتخابات رياست‌جمهوري سال۹۶ مذاكره خواهند كرد. از سوي ديگر اصلاح‌طلبان به دنبال اين هستند كه با حاميان دولت و از جمله حزب اعتدال و توسعه به يك جمع‌بندي منطقي در حمايت از آقاي روحاني دست پيدا كنند. به همين دليل اصلاح‌طلبان و حزب اعتدال و توسعه نيز به دنبال نزديك‌تركردن مواضع خود در جهت حمايت همه‌جانبه از آقاي روحاني هستند.