کاشت گیاه راه جلوگیری از ریزگرد نیست

شوشان - حسین آخانی : دوستان و علاقه‌مندان و دستگاه‌های دولتی: هر گونه اختلال در خاک در مناطق بیابانی و گذار توالی باعث به هم خوردن پیوستگی ذرات خاک می‌شود و خود عامل تشدید ریزگرد است. پوشش‌های گیاهی دارای توالی اکولوژیکی هستند، وقتی پوشش گیاهی منطقه‌ای بر اثر خشکی از بین می‌رود گیاهان خشکی پسندتر جایگزین آن می‌شوند. ابتدا گیاهان یک ساله ظاهر می‌شوند و سپس گونه‌های پایا استقرار می‌یابند. اگر به بهانه کشت گیاه آرامش خاک را به هم بزنید در این روند اختلال ایجاد می‌شود و ریزگرد بیشتری تولید می‌شود.

مناطق بیابانی از نظر بانک بذری بسیار غنی هستند. یعنی ده‌ها برابر آنچه شما فکر می‌کنید می‌خواهید به زمین کمک کنید، در داخل زمین بذر مناسب وجود دارد. اگر می‌خواهید پوشش انبوه ایجاد شده و جلوی ریزگرد را بگیرد فقط هر گونه عامل تخریبی مانند چرا و لگد مال شدن خاک را بگیرید.

در تالاب های خشک شده مانند خوزستان مسئله بسیار حساستر است. ما در خوزستان یا تلاب داشتیم و یا دشت‌های شور و یا ماسه‌ای اطراف آن که با گیاهان شور پسند و یا ماسه دوست پوشیده شده بودند. سیلاب در دست خوزستان همیشه نقشی دوگانه داشت. هم باعث شستشوی خاک و کاهش شوری می‌شد و هم رسوبات غنی از مواد غذایی با خود می‌آورد. با سد سازی و خشک شدن تالاب‌ها، هم تالاب‌ها از آب محروم شدند و هم شانس شستشوی خاک توسط سیلاب در اطراف آنها گرفته شد. فعالیت‌های انسانی مانند جاده سازی، چرا، عملیات کشاورزی بدون آگاهی از توانمندی سرزمین و ساخت و ساز و توسعه شهری و روستایی تنش زمین را به شدت بالا برده و تعادل منطقه را به هم زده است.

در خوزستان سطح آب زیر سطحی بالاست و حتی احداث یک جاده کوچک می‌تواند بسیار فاجعه آور باشد. شاید در بعضی نقاط بتوان کشت بعضی گیاهان بومی را تجویز کرد، ولی این فقط بعد از بررسی دقیق و آگاهی از مرحله توالی ممکن است. به عنوان کسی که 32 سال در شوره زارهای ایران تحقیق می‌کند به طور قطع میتوانم بگویم هیچکس در ایران شناختی نسبت به جزییات توالی در چنین اکوسیستم‌هایی را ندارد.

راه حل اصولی بازگشت به شرایط گذشته است. من همیشه نگران کارهای ضربتی هستم. در چنین شرایطی بودجه‌های بسیار زیادی اختصاص داده می‌شود و عده‌ای فرصت طلب هم همیشه پیدا می‌شوند که مدعی حل مسئله هستند. با توجه به آنکه این پیمانکاری‌ها فاقد تضمین است، فقط در حد انعقاد قرار داد و واریز پول و نمایش و ارائه آمار پیش می‌رود. هر چه سطح بیشتر باشد پول بیشتری جابجا می‌شود. برای آنکه مطمئن شوید که این پیمانکارها قادر به انجام کار نیستند از آنها تضمین‌های سنگین 10-15 ساله بخواهید. مطمئن باشید خیلی از آنها عقب نشینی می‌کنند و یا حاضر می‌شوند بخشی از درآمد خود را صرف پژوهشی‌های علمی کنند.

در فیلمی که تلویزیون نشان می دهد، اغلب نهال های کاشته شده سمر یا کهور آمریکایی است. این گیاه مهاجم است و برنامه کشت آن در منطقه ماهشهر ناموفق بوده است. در سایر مناطق خطرات بسیاری دارد.