نوید قائدی
در دنیای پیشرفته امروزی در لوای نقد و نقدپذیری و اهمیت دادن به نقدهای سازنده بوده که بسیاری از پیشرفتها حاصلشده است. در اروپا انجمنهایی در باب تاریخ و فرهنگ و علومی مانند باستانشناسی و فیزیک و شیمی وجود دارد که قدمت آنها به چندین سده میرسد. در این انجمنها نظرات گوناگون علمی مطرح و در معرض نقد و بررسی و پیشنهادهای سازنده قرار میگرفتند و در سایه همین رویه مثبت بود که بسیاری از علوم شکوفا گردید و پیشرفتهای شگرفی حاصل گردید.
هرگاه روحیه نقد و نقدپذیری در جامعه کمرنگ باشد و به نقدهای سازنده و نظرات اصلاحی و پیشنهادی توجهی نشود جامعه دچار سکون و روزمرگی میگردد و امکان دارد رویه انجام کارها کم بازده و ناصحیح باشند. درنتیجه همین نقدهای سازنده است که خلاقیتها شکوفا و روشهای جدید پیشنهاد میگردد و رویهها غلط اصلاح و نوآوری در کارها سر برمیآورند.
شاید یکی از بزرگترین مشکلات کشور ما در شاخههای گوناگون مانند صنعت، اقتصاد، کشاورزی، خدمات و معضلات اجتماعی و امور کشورداری همین باشد که روحیه نقد کردن و نقد شدن و فرهنگ صحیح انتقادی ضعیف و بیمار است. نقد و انتقاد یعنی عدم اتکا و نپذیرفتن وضع موجود و ذکر اینکه ما برای بهتر شدن دارای پیشنهادهای بهتر و سازندهتری هستیم.
اگر نقد بدون ارائه راهکارهای مفید و سازنده باشد که اساساً فقط ایراد گرفتنهای خالهزنکی بیش نیست. نقد باید ریشه و اساس علمی و استدلالی و عملیاتی داشته باشد تا بتوانند گره ای از مشکلات بگشاید و همین نقدهای سازنده است که در طول تاریخ منجر به پیشرفت و اکتشاف شده است.
بهطور مثال وقتی مسئولان کشوری خود را مهیای پذیرش نقدهای سازنده و واقعی و خارج از امور کلیشهای قرار دهند یعنی خود را در معرض قضاوت و مسیر توسعه قرار دادهاند.
وقتی گفته شود که ما روحیه نقدپذیری داریم یعنی شجاعت شنیدن ایرادها راداریم و از روشهای جدید و نو و خلاقیتها استقبال میکنیم. البته گفته شد دائم غر زدن و ایرادهای بیخود گرفتن که ریشه و دلیل علمی و استدلالی ندارند را نمیتوان نقد سازنده معرفی کرد و این همان بیماری مهلکی است که کشور ما در دعواهای سیاسی گرفتار آن شده است و فقط و فقط جهت ضربه زدن به جناحهای سیاسی کاربرد دارد و موجب اختلال در روندهای جاری کشور شده است.
ایراد کشور این است که به روشهای جدید و عبور از کلیشهها و جدید معرفیشده نه بهاء میدهند و نه نمره خوب و مثبت اما در بیشتر امور جاری کشور به تقلید نمره مثبت داده میشود.
کوتاهسخن انتقاد درنتیجه قدرت تحلیل و داشتن فن و دانش و تخصص ایجاد میشود، وقتی قدرت تجزیهوتحلیل افراد و مسئولین و کارشناسان ضعیف باشد دچار سکون و روزمرگی میشوند، اما اگر درهای نقد و نقدپذیری باز باشد همیشه این تلنگر وجود دارد که ایرادهای کار مشخص و افقهای جدید برای رفع مشکلات بار شود و درنتیجه همین رویه مثبت و صحیح است که پیشرفت حاصل میشود. در کشورهای پیشرفته دنیا که مطبوعات تخصصی و کارشناسی یکی از ارکان دموکراسی قیدشده است به همین دلایل واضح و شفاف است.