شوشان - سید عبدالمجید علوی :
یکی از دوستان مقاله ای در معرفی فردوسی نوشته بود تا در یک مجله ادبی بنام او چاپ شود. قبل از ارسال به مجله آنرا بمن داد تا نگاهی ویرایشی به آن بیندازم. مقاله ای بود در چهار صفحه. برای تهیه آن خیلی وقت گذاشته بود؛ ولی چیزی بیش از گفته های دیگران در آن دیده نمیشد. به این دوستمان گفتم این مطلب را هم از من به آن اضافه کن که فردوسی یک نوع ملی گرایی خاص ایرانیان بوجود آورده که از ملی گرایی ممالک دیگر قویتر و مؤثرتر است. ملی گرایی ایرانی بر اساس افتخار بر سرزمین است نه افتخار به شاهان و فرمانروایان که قدر دانشمندان و شاعران را نمیدانستند و از آنان میخواستند تا مدیحه گویشان باشند و در غیر اینصورت مرگ و شکنجه در انتظارشان بود. نمونه های بارز آن فردوسی و ابوعلی سینا و...
ملی گرایی ایرانی، سرزمین محور و خداپایه است. سنگ بنای این نوع ملی گرایی را فردوسی نهاد. امروزه افتخار ایران نه به شاهان؛ بلکه به دانشمندان و شاعران بزرگ این سرزمین است. در ایران، فردوسی و سعدی و حافظ و مولوی و خیام و دیگر شاعران بزرگ، صدها و بلکه هزاران برابر اعتبار و محبوبیتشان از شاهان بیشتر است. این نوع ملی گرایی را هیچ ملتی جز ایرانیان ندارد. افتخار چینی ها به دوران خاقانها، روسها به دوران تزارها، مغولها به چنگیزخان، فرانسویها به ناپلئون و گستردهٔ مستعمراتشان در آفریقاست و آمریکاییها پیشرفتشان را مرهون استفاده از بمب اتم میدانند. ایرانی هرگز به ظلم و زور پادشاهان خود افتخار نمیکند؛ بلکه به آب و خاک خود که دانشمند پرور است افتخار میکند، به بوعلی ها و بیرونی ها و رازی هاست. این یکی از خدمات بزرگی است که فردوسی به ایرانی و بقای ایران کرده است و متاسفانه مورد غفلت قراررفته و کسی از آن یادی نمیکند.