در نکوهش خاموشی هنرمندان آبادان و خرمشهر

شوشان ـ حسین دلیر :

در چند روز گذشته مطلقا هیچ واکنشی از سوی هنرمندان و کارگزاران فعالیت‌های فرهنگی به سهم‌شان از اعتبار «طرح توسعه شهرستان‌های آبادان و خرمشهر» صورت نگرفت.

در زمانه‌ای که بیشتر هنرمندان ساکن وادی «سکوت» گشته‌اند و ترجیح می‌دهند بیشتر نظاره کنند تا بگویند؛ نوشتن و سخن گفتن برای آن‌ها کار دشواری می‌شود. از این نظر که اول با خود اندیشه می‌کنی این شوریدگی و بی‌اختیاری تو برای چیست یا کیست؟ تو یکی از میان هزاران ساکن سرزمین هنری و نباید از جایگه اقلیت بر اکثریت معترض شوی!

به نیشتر قلم نهیب می‌زنم که برو این خط بر سیاهه‌ای دیگر بنگار! این سیاهه را حاجت به رقص تو نیست. نرفته بازمی‌گردم و نوازشی بر قلم می‌کنم. حق با اوست؛ در این سکوتِ خفه‌کننده هم می‌توان منتقد بود و به بی‌عدالتی معترض! شاید کاهلی و خطای منِ اهل نوشتن بوده که هموندانم در سرای هنر آبادان و خرمشهر؛ روزه‌دار سکوت و سکون شده‌اند. راز پس این پرده را باید از رندان صاحب‌دل جُست.

این سکوت اگرچه تلخ است و می‌تواند اعتراض بی‌صدا به وضع و حال هنر باشد، وانگهی باید هر چه زودتر شکسته شود. نه به نشانه‌ی اعتراض یا به بهانه‌ی برآوردن فریاد! باید بشکند تا بتوانیم حقوق ازدست‌رفته را باز پس گیریم. نه تعبیری سیاسی در پس این بی‌توجهی‌هاست و نه حقیقتی مکتوم در هاله‌ی ابهام. نیستیم؛ نمی‌گوییم؛ نمی‌نویسیم و عادت می‌کنیم به‌جای «جمعی اندیشیدن»؛ «خردمندِ» گوشه‌ی خلوت خویش باشیم. بنای این نوشته‌ی کوتاه بر این نیست که سرزنش کند یا بخواهد دیگری را به اعتراض شورانده و حتی در تکاپوی تخطئه این و آن و پرده‌دری نیست.

می‌خواهد سنگ‌ریزه‌ای باشد تا شاید یکی از شیشه‌های سکوت را بشکند. این سکوت، بیش از این نه جایز است و نه عقلانی! این معطل نشستنِ اهل هنر بیش از همه به خود او آسیب رسانده است.

اداره کل فرهنگ و ارشاد در منطقه آزاد اروند اگر توانسته شش سال اهل هنر را مشغول سرگرمی و مشمول سرکاری کند؛ معاونت‌های فرهنگی نهادها و سازمان‌ها اگر در روزمرگی و خلق رویدادهای تکراری به سر می‌برند؛ اداره‌های فرهنگ و ارشاد و حوزه‌های هنری هر دو شهرستان اگر به دیوان‌سالاری مرسوم خویش مشغول‌اند؛ اگر ناچیزترین فصل در بودجه‌بندی فعالیت‌ها ذیل بهانه‌ی تازه توسعه برای شهرستان‌های آبادان و خرمشهر نصیب فرهنگ و هنر می‌شود؛ اگر مدت‌هاست به‌جای حمایت از «هنرمند و محصول او به‌مثابه اثر هنری» به خلق رویدادهای شبه‌فرهنگی می‌پردازند؛ مقصر «ما»ی اهل هنریم که به‌قدر و اندازه دیگر صنوف نتوانستیم در میدان دادخواهی، متحد و یکدل باشیم! به تعبیری فرد بودیم و هستیم به‌جای افراد!

آنکه توان تمییز هنر و فرهنگ و تفاوت اثر هنری را از غیر نداند و نداند که هنرمند می‌تواند گره‌گشایی کند از انسدادهای اجتماعی و سیاسی؛ همان بهتر در وهم فرهیختگی خویش بماند. روی این بند از نوشته با همان‌هایی است که مدعای حمایت از فرهنگ را دارند و به بهانه‌ی رویدادهای فرهنگی و هنری؛ بودجه‌های فراوان می‌تراشند اما به دست هنرمند واقعی نه چیزی می‌رسد و نه امکانی می‌شود برای عمل هنرمندانه!

کمترین عارضه‌ی نداشتن مدیرکل و بلاتکلیفی اداره‌های فرهنگ و ارشاد و ادامه‌ی سکوت و انفعال هنرمندان دو شهر؛ همین شده که در طرح توسعه شهرستان‌های آبادان و خرمشهر پس از این همه نشست و تبلیغ؛ سهم فرهنگ و ارشاد 18 میلیارد ناقابل از 31 هزار میلیارد تومان شده است!

در سال‌های اخیر، سالن‌های ما درست یا غلط به بخش خصوصی واگذار شده‌اند؛ موزه‌ی هنرهای معاصر در آبادان به ویرانه‌ای تبدیل شده؛ تنها فرهنگسرای نیمه ساخته به نابودی کشانده شد؛ انجمن‌ها و گروه‌های هنری ما مکان در خوری برای فعالیت ندارند و بسیاری دردهای مزمن دیگر که فقط هنرمند می‌داند و می‌فهمد. همه و هیچ یک از این‌ها که نوشته شد، دلیلی نشدند تا به توجه ویژه مسئولان به این جامعه‌ی ساکتِ ایده‌پرداز بینجامد. شاید حق با تصمیم‌گیران است. سکوت جمعی اهل هنر در آبادان و خرمشهر در فرایندی طولانی باعث فراموشی آن‌ها می‌شود.

در این بی‌خبری و سکوت نهادهای رسمی باید به عددهای ارائه شده توسط نماینده آبادان اتکا کرد. با همه‌ی نادرستی‌های احتمالی‌اش! جدول زیر، نمایی دقیق از اعتبارهای تخصیص یافته به وزارتخانه‌ها و فصل‌های بودجه‌ای در طرح توسعه آبادان و خرمشهر است. بر اساس داده‌هایی که سید محمد مولوی در اختیار رسانه‌ها قرار داده؛ طرح توسعه شامل 15 فصل اعتباری متشکل از 12 وزارتخانه و 3 نهاد دیگر است. جدول زیر نشان می‌دهد در مجموع اعتباری بالغ‌بر 48 هزار و 652 میلیارد تومان برای 95 طرح در آبادان و خرمشهر در نظر گرفته شده است. آن‌گونه که نماینده آبادان گفته است؛ در نشست پنج‌شنبه 6 بهمن استانداری خوزستان، 110 طرح و 18 دستگاه اجرایی به‌عنوان مشارکت کنندگان در طرح توسعه معرفی شده‌اند. فعلاً 3 دستگاه و 15 طرح، مفقوده‌های جدول زیر به‌حساب می‌آیند. و به نظر می‌رسد در انعکاس خبر این عضو خانه‌ی ملت، اشتباهی رخ داده باشد؛ چرا که جمع نهایی اعتبار طرح‌ها در جدول زیر، 17 هزار و 652 میلیارد تومان از مجموع اعتبار دولت بیشتر است. شاید در یکی از فصل‌های مرتبط با وزارتخانه‌های «نفت» یا «کشور» عدد اعتبار به‌درستی منعکس نشده است.

با این همه سهم فرهنگ و ارشاد در انتهای جدول، با بودجه‌ای حقیرانه به‌شدت توی ذوق می‌زند. مرهمت فرمایند همین 18 میلیارد تومان را هم به اداره متولی هنر ندهند تا هنرمند زیر سایه‌ی سنگین چنین حمایت‌هایی شانه خم نکند. مبادا همین اندک توجه ناچیز، مایه‌ی گزارشی تکراری و تبلیغی در آتیه‌ی مسئولان شود!