تحولات عصر امام سجاد (ع)

برای تجزیه و تحلیل مواضع سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی هر یک از امامان معصوم ، شناخت و آگاهی از شرایط و نیازمندی عصر آنان ضروری است . درک میان جنگ و صلح ، قیام و سکوت ،انتقاد و تلقید  ،ازامامان رابطه و منطق علمی وجود دارد .
 
در یک فرایند کلی موضع گیری امامان بر چهار اصل تاکید دارد :
مبارزه و جهاد .
مبارزه منفی و پنهانی .
همراهی با مسائل سیاسی و پذیرش ولایت عهدی .
مبارزه و حبس و تبعید و شهادت.

خطوط کلی برنامه امام سجاد ۶۱ تا ۹۲ ق :
زنده نگه داشتن قیام و آرمان های امام حسین .
بازسازی و ترسیم تشکیلات علوی و شیعی که در قیام‌آسیب دیده بود .
استحکام مبانی اسلام   تشیع .  ترویج تفکری آرمانی علوی در جامعه اسلامی .


فعالیت های فرهنگی امام سجاد :
در بینش شیعه امام کسی است که در عقل و علم و ایمان و عمل سر آمد مردم باشد . علم او چون دانش پیامبران بر گرفته از علم خداوند باشد نه علم تحصیلی بشری .
در تفکر اسلامی علت وجودی پیامبران بر دواصل تزکیه و تعلیم و تربیت اسلامی استوار است .
در اندیشه شیعه فلسفه وجودی امام نیز همین گونه است ،زیرا امامت امام معصوم تداوم نظام رسالت بخش رسول الله است .
مهم ترین عامل جدایی نظام رسالت و امامت ، وجود دولت مردان طاغوت بود که به انواع گوناگون ، زجر ، شکنجه ،کشتار ، تبعید و شهادت علیه امامان اقدام می کردند .
 
امام سجاد ، مسجد رسول الله رادر مدینه مدرسه تربیتی خود ساخت و مباحث علمی و حوزه درسی خود در رشته های فقه   تفسیر قرآن ، حدیث رسول الله و اهلبیت ،کلام اسلامی   عرفان و اخلاق اسلامی تدریس می کرد و شاگردان زیادی تربیت نمود و عموم مردم را در مدرسه خود بهره مند می نمود . امام سجاد در صبح جمعه در مسجد النبی سخنرانی عمومی انجام می دادو به راهنمایی و هدایت مردم ، ترغیب به زهد در دنیا ، و شوق به آخرت و انتقال معارف می پرداخت .
عبدالله بن حسن مثنی می گوید : مادرم (فاطمه دختر امام حسین )،همواره مرا  به حضور در جلسات امام سجاد تشویق می کرد و هر جلسه که می رفتم بر خدا ترسی و علم من افزوده می گردید .