رقص اوتیسم!

دیروز به مناسبت روز جهانی معلولین توسط مرکز آموزشی و توان‌بخشی رویش ملاثانی برای سخنرانی در جمع خانواده‌های بچه‌های اوتیستیک و مسئولان شهرستان باوی دعوت شدم. سابقه‌ی آشنایی من با جهان اوتیسم به خواندن کتاب «دلیل پریدنم؛ صدای پسری از سکوت درون» برمی‌گردد. این کتاب تأثیرگذارترین اثری است که توسط یک نوجوان اوتیسم ۱۳ ساله ژاپنی به نام نائوکی هیگاشیدا نوشته و به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده و برگردان آن را به فارسی شمیم شرافت و کیانا تقی‌خان به عهده گرفته‌اند و توسط انتشارات فراروان در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است. علاوه بر این بیش از ده مقاله و پایان‌نامه درباره اوتیسم خواندم تا وارد دنیای پر از صداهای گوناگون و رنگ‌های درهم‌وبرهم و اختلال‌های مکرر در تعامل اجتماعی و رفتاری و ارتباطی آنان شوم.
دو دقیقه قبل از ساعت ۱۰ صبح خود را به سالن اداره تبلیغات اسلامی شهرستان باوی در شهر ملاثانی رساندم و علیرغم اینکه مربیان رویش همه‌چیز را آماده کرده بودند؛ اما جلسه با ۴۶ دقیقه تأخیر آغاز شد. همه منتظر حضور مسئولان شهرستان باوی که رسماً توسط این مرکز خصوصی دعوت شدند، در سالن نشسته بودند؛ به‌جز مسئول اداره تبلیغات اسلامی که این جلسه در سالن اداره‌شان برگزار شده بود و مسئول تربیت‌بدنی و مسئول بهزیستی؛ دیگر مسئولان شهرستان حضور نیافتند. مسئولان علیرغم جلسات مکرر و دستورهای متعدد و پیگیری‌های گوناگون و تلفن‌های ممتدِ روزانه، اما می‌دانند در چه جلساتی شرکت بکنند و در چه جلساتی نباید حضور پیدا کنند! و آن‌هایی که دیروز نیامدند، نمی‌دانند چه توفیقی از آن‌ها سلب شد!
من نمی‌دانستم که بچه‌های اوتیسم با خانواده‌هایشان به جلسه می‌آیند. جلسه‌ای پر از عواطف انسانی، برخوردار از هشدارهای سلامت، مملو از پیام‌های اخلاقی و رسالتی که گویی بر دوش هرکدام از این بچه‌ها برای من و ما گذاشته شده است. رسالت انسان بودن. عاقل بودن. سالم بودن. صادق بودن. مسئول بودن؛ و این جز این است که خداوند رحمان و رحیم پیام‌های ویژه و از جنس دیگر خود را بر دوش این مخلوقات خاص خود قرار داده است؟! بچه‌ها جست‌وخیز می‌کردند. می‌رقصیدند در دایره‌ای غیرمتمرکز! در شعاعی بدون عدد! به شکل و شمایلی بدون هیچ نظم و قاعده‌ی عاقلانه‌ای که من و تو آن را بفهمیم! یا درک بکنیم! آن‌ها نه با ساز و آهنگ هنرمندان که به صداهای متناقض مغزشان کوک شده بودند. صحنه‌ای پارادوکسیکال و ابهام‌آمیز آفریده بودند.
ای آن‌که به این حدیث ما می‌خندی / مجنون نشدی هنوز دانشمندی[۱]
دیروز در مرز انسانیت و عقلانیت نظاره‌گر صحنه‌هایی عجیب از دعوت به انسانیت شدم. فراخوانی که بچه‌های اوتیسم به ما عاقلان دادند که انسانیت را با عقل خویش له‌ولورده نکنیم! آن‌ها گفتند که انسان بی‌هیچ پیرایه‌ای انسان است! آن‌ها گفتند همه صفت و موصوف‌ها و مضاف و مضاف‌الیه‌ها برای انسان زایده‌ی عقل خود بنیاد است. دیروز بچه‌های اوتیسم، انسان فابریک را به صحنه آوردند.
عاشقم من بر فن دیوانگی / سیرم از فرهنگی و فرزانگی
چون بدرد شرم گویم راز فاش / چند ازین صبر و زحیر و ارتعاش[۲]
اوتیسم یک اختلال طیفی است، به این معنی که علائم و نشانه‌های آن در افراد مختلف، متفاوت بروز می‌کند. این بیماری انواع مختلفی داشته و شدت و اثر آن در افراد متفاوت است. کودکان مبتلابه اختلال طیف اوتیسم، مشکلات اجتماعی و رفتاری دارند که مستلزم توجه می‌باشند. اختلال در عملکرد اجتماعی یکی از این اختلال‌ها است. کودک نمی‌تواند به نام خود واکنش نشان دهد. کودک ترجیح می‌دهد به‌تنهایی بازی کند یا در دنیای خود باشد. تماس چشمی ضعیفی دارد. کودک ارتباط غیرکلامی برقرار نمی‌کند، مثلاً نمی‌تواند به اشیاء موردعلاقه خود اشاره کند. علاوه بر این افراد دارای اوتیسم در جنبه‌های مختلف رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. عدم توانایی در جمله‌بندی و صحبت کردن سلیس. صحبت کردن با ریتم یا صدای غیرطبیعی و عدم توانایی در بیان احساسات و هیجانات از اهم موارد اختلال ارتباطی بچه‌های اوتیسم است. اختلال رفتاری یکی دیگر از اختلال‌های طیف اوتیسم است که در این اختلال کودکان اوتیسم با اشیاء و وسایل ارتباط بهتری برقرار می‌کنند تا با انسان‌ها. انجام دادن حرکات تکراری مانند تکان دادن، چرخش یا قفل‌کردن دست‌ها. داشتن الگوهای حرکتی عجیب‌وغریب، مانند قدم زدن بر انگشتان پا. حساس بودن به نور، صدا و لمس درعین‌حال بی‌تفاوت بودن به درد یا دما. ترس از موقعیت‌های جدید، مثلاً برخورد با افراد جدید یا حتی تغییر دکوراسیون منزل. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که اوتیسم عقب‌ماندگی ذهنی است. اگرچه ممکن است برخی از کودکان اوتیسم، هوش پایینی داشته باشند؛ اما برخی از آن‌ها نیز هوش جزیره‌ای دارند به این معنا که کودک در یک یا چند زمینه (مانند نقاشی یا موسیقی) توانایی‌های قابل‌توجهی دارد.
من در برابر مینا کرمی بانوی دلسوز و فداکار غیربومی شهرستان باوی و ده فرشته‌ی زمینی که به‌عنوان مربی به کار مجموعه‌ای از فعالیت‌های توان‌بخشی پزشکی، آموزشی و حرفه‌ای اجتماعی برای بازتوانی جسمی، روانی، اجتماعی و حرفه‌ای ۳۱ بچه‌ی اوتیسمی شهرستان باوی در مرکز خصوصی رویش با هدف ارتقای سطح کارایی آن‌ها تا بالاترین حد ممکن و بازگرداندن آنان به جامعه برای یک زندگی خوب جهاد می‌کنند؛ سر تعظیم فرود می‌آورم و به این مجاهدان احیاگر درود می‌فرستم.
در روایتی از پیامبر گرامی اسلام آمده است:
مَرَّ برسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله رجُلٌ و هو في أصْحابِهِ. فقالَ بعضُ القَومِ: مَجْنونٌ! فقالَ النّبيٌّ صلى الله عليه و آله: بَلْ هذا رجُلٌ مُصابٌ، إنّما المَجْنونُ عَبدٌ أو أمَةٌ أبْلَيا شَبابَهُما في غَيرِ طاعةِ اللّه ِ.
پيامبر خدا صلی‌الله عليه و آله با اصحاب خود بود كه مردى به آنان برخورد. يكى از اصحاب گفت: اين مرد ديوانه است. پيامبر صلی‌الله عليه و آله فرمود: نه او آسیب‌دیده است، ديوانه آن مرد يا زنى است كه جوانی‌اش را درراه‌ی جز طاعت خدا صرف كرده باشد.[۳]
 


پانوشت:
[۱] - مولانا، دیوان شمس، رباعیات، رباعی شماره‌ی ۱۹۰۰، بیت دوم.
[۲] - مولانا، مثنوی معنوی، دفتر ششم، بیت ۱۷ و ۱۸.
[۳] - مشکات الأنوار: ۲۹۴ / ۸۹۸.